مسیر اقتصاد/ لایحه بودجه ۱۴۰۱ شامل ماده واحده و تبصره‌ها و جداولی است که سند دخل و خرج دولت در سال آتی است. موارد مالیاتی بودجه عموما در تبصره ۶ و برخی نیز در تبصره ۱۲ بیان می‌شود. بررسی آمار و ارقام بودجه در بخش مالیات، نشانگر برخی اقدامات، زیرساخت ها و یا پیش‌نیازهایی است که در بودجه تصریح نشده است اما برای تحقق درآمدهای مالیاتی، در نظر گرفتن آنها لازم است.
رشد واقعی درآمدهای مالیاتی در لایحه بودجه ۱۶ درصد است
بررسی ارقام مالیاتی لایحه بودجه ۱۴۰۱ نشان می‌دهد رشد درآمدهای مالیاتی در این لایحه حدود ۶۲ درصد بوده است. با این حال از نظر برخی مراکز پژوهشی نظیر مرکز پژوهشهای مجلس و برخی کارشناسان، در این میزان بیش‌برآورد شده و امکان تحقق ندارد. بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس[۱]، اگر اثر تورم بر رشد درآمدهای مالیاتی حذف شود، رشد واقعی درآمدهای مالیاتی ۱۶ درصد خواهد بود.
تحقق بیش از مصوب، بدون انجام اقدام تحولی و پایه جدید!
از سوی دیگر تجربه سالیان گذشته در میزان وصول مالیات و درصد تحقق درآمدهای مالیاتی مصوب قانون بودجه نشان می‌دهد که در سال ۹۸ و سال ۹۹ با وجود شیوع بیماری کرونا به ترتیب ۱۰۱ و ۱۰۷ درصد درآمد مالیاتی مصوب در قانون بودجه وصول شده است.
این افزایش وصولی نسبت به رقم مصوب در حالی است که نه پایه مالیاتی و زیرساخت جدیدی اضافه و اجرا شده و نه سازمان مالیاتی اقدام تحولی خاصی برای افزایش درآمدهای مالیاتی انجام داده است.
در مورد سال ۱۴۰۰، میزان مالیات مصوب در قانون بودجه ۳۲۵.۲ هزار میلیارد تومان است که بر اساس گزارش سازمان امور مالیاتی تا انتهای آبان (عملکرد ۸ ماهه) ۱۹۲.۳ هزار میلیارد تومان از آن محقق شده است.
تجربه سال‌های اخیر نشان داده است که میزان درآمدهای مالیاتی به طور مستقیم متاثر از نرخ تورم بوده است. با توجه به نرخ تورم سال ۱۳۹۹ که بر اساس اعلام مرکز آمار ۳۶.۴ درصد بوده و بخش مهمی از درآمدهای مالیاتی سال ۱۴۰۰ اعم از مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی و مالیات بر درآمد مشاغل و مالیات بر ارزش افزوده فصل زمستان مربوط به عملکرد سال ۱۳۹۹ است، تحقق مالیات مذکور در سال ۱۴۰۰ امکان پذیر خواهد بود.
با توجه به تداوم روند نرخ بالای تورم در کشور که بر اساس آخرین آمارها، ۳۸.۹ درصد در فروردین ۱۴۰۰ بوده است و احتمالا در تمام سال ۱۴۰۰ بالای ۳۵ درصد خواهد بود، تاثیر تورم بر رشد درآمدهای مالیاتی در سال آینده همچنان قابل توجه است.
بنابراین افزایش ۶۲ درصدی درآمدهای مالیاتی، اولا باید فارغ از اثر تورم که در واقع افزایش واقعی ۱۶ درصدی است بررسی شود، ثانیا در سال آتی پایه‌های مالیاتی جدید و اقدامات خاصی در مرحله اجراست که می‌تواند رشد واقعی ۱۶ درصدی را به راحتی پوشش دهد. اقداماتی که در سه دسته اجرای پایه‌های مالیاتی جدید، کاهش معافیت‌ها و کاهش فرار مالیاتی قرار می‌گیرد.
کاهش کرونا و افزایش مبنای حقوق ورودی گمرکی عامل رشد درآمدهای مالیاتی
اضافه بر آن در سال آینده شرایط دیگری نیز فارغ از اقدامات مالیاتی وجود دارد که به افزایش درآمدهای مالیاتی کمک می‌کند. با شروع کاهش بیماری کرونا در نیمه دوم سال جاری و احتمال افزایش تقاضا و مبادلات اقتصادی در سال آتی، درآمد مشمول مالیات فعالان اقتصادی افزایش می‌یابد.
از سوی دیگر مولفه اثرگذار بر میزان درآمد مالیات بر واردات، نرخ مبنای حقوق ورودی گمرکی است. حقوق ورودی کالاهای وارداتی در سال جاری بر خلاف قانون بودجه با ارز ۴۲۰۰ تومانی به جای نرخ سامانه مبادله الکترونیکی (ETS) بانک مرکزی محاسبه می‌شود.[۲] بدین ترتیب بسیاری از درآمد مالیاتی پیش‌بینی شده از ناحیه مالیات بر واردات در سال جاری محقق نخواهد شد.
در بودجه سال آینده دوباره این بند آورده شده است که با توجه به چشم‌انداز وضعیت اقتصادی کشور، اگر اجرایی شود می‌تواند درآمد مالیاتی قابل توجهی از ناحیه واردات نصیب دولت کند.
تحولات مالیاتی در لایحه بودجه ۱۴۰۱
در سال‌های اخیر پایه‌های مالیاتی جدیدی همچون مالیات بر خانه‌های خالی و مالیات بر خانه‌ها و خودروهای لوکس تصویب شده‌اند. اما تاکنون هیچ‌یک از این پایه‌ها اجرایی نشده و درآمدی برای دولت نداشته است. با تکمیل شدن سامانه ملی املاک و اسکان و تصویب آیین‌نامه‌های اجرایی مالیات خانه‌ها و خودروهای لوکس در سال جاری و عزم جدی رئیس جدید سازمان مالیاتی، انتظار می‌رود سال آینده این پایه‌های جدید عملیاتی شوند و درآمد مالیاتی داشته باشند.
در لایحه بودجه سال آینده برخی از معافیت‌های بزرگ، نظیر معافیت مالیاتی سود سپرده‌های بانکی اشخاص حقوقی نیز برداشته شده است. همچنین معافیت مالیاتی موسسات کنکوری، معافیت مالیات بر ارزش افزوده مناطق آزاد و سقف معافیت مالیاتی برخی کسب‌و کارها کاهش پیدا کرده است. از این رو امید می‌رود از این ناحیه نیز درآمدها افزایش یابد.
کاهش فرار مالیاتی، شاه‌بیت تحقق درآمدهای مالیاتی در سال آینده
اما مهمترین اقدام برای تحقق درآمدهای مالیاتی در سال آینده کاهش فرار مالیاتی از طریق برخی زیرساخت ها، سازکارها و سامانه‌هاست. سازکار مالیات علی‌الحساب، اجرای سامانه مودیان، گسترش گزارش اشخاص ثالث (سوت‌زنی) و … موارد پیش‌بینی شده و یا پنهان در بودجه سال آتی است.
به گفته رئیس سازمان امور مالیاتی بخش بزرگی از افزایش درآمدهای مالیاتی که در بودجه سال آینده دیده شده براساس افزایش پوشش مالیاتی و با اقداماتی در جهت مقابله با فرار مالیاتی و شناسایی مودیان خواهد بود.[۳]
سامانه مودیان با شفاف‌سازی خرید و فروش‌ها، مالیات علی‌الحساب با سازکار فناوری نرم و گزارش اشخاص ثالث با ذینفع نمودن آنها، گام‌های رو به جلو و مثبتی است که می‌تواند کمک ویژه‌ای به سازمان مالیاتی برای کاهش درآمدهای مالیاتی از دست رفته باشد.
پینوشت:
[۱] بودجه به زبان ساده، مرکز پژوهشهای مجلس، ۱۷۹۲۲
[۲] مسعود ميركاظمي رئيس سازمان برنامه و بودجه، نشست خبري تشريح جزييات لايحه بودجه ۱۴۰۱، پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، کد خبر: ۳۷۵۷۹۰
[۳] مصاحبه با خبرگزاری ایلنا، کدخبر: ۱۱۷۱۴۳۶
انتهای پیام/ مالیات
