«نسبت پشتیبانی» صندوق های بازنشستگی کشور بحرانی است

مسیر اقتصاد/ صندوق های بازنشستگی به عنوان بخش مهمی از نظام رفاه و تامین اجتماعی هر کشور، نوعی سازمان بیمه‌ای محسوب می‌شوند که در راستای تضمین امنیت اقتصادی شاغلان در زمان بازنشستگی فعالیت می‌نمایند. بسیاری از این صندوق‌ها در حوزه‌های از کار افتادگی، بیکاری و موارد دیگر نیز به بازنشستگان خدمات بیمه‌ای ارائه می‌کنند. هر صندوق بازنشستگی برای این که بتواند به فعالیت خود ادامه دهد و تعهدات خود به بازنشستگان را بپردازد باید از نظر مالی پایدار باشد. یکی از شاخص‌های پایداری مالی صندوق‌های بازنشستگی «نسبت پشتیبانی» است که به معنای نسبت بیمه پردازان به مستمری بگیران در یک سازمان بیمه‌ای است.

سهم صندوق‌های بازنشستگی از جمعیت بیمه شدگان کشور

براساس آمار سال ۱۳۹۵، تعداد ۱۶.۳ میلیون نفر بیمه‌شده اصلی و ۶.۹ میلیون نفر مستمری بگیر اصلی در کشور وجود دارد. سازمان تامین اجتماعی، صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح و صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر به ترتیب ۷۵، ۱۱، ۵.۳ و ۵.۸ درصد از کل بیمه‌شدگان کشور را تحت پوشش قرار داده‌اند.

بنابراین نسبت پشتیبانی جمعیت بیمه‌شدگان کشور در سال ۹۵، ۲.۳۷ بوده‌است.

حداقل نسبت پشتیبانی صندوق های بازنشستگی

نسبت پشتیبانی مطلوب نظام بازنشستگی بین ۶ تا ۷ و حداقل این نسبت برای جلوگیری از ورشکستگی صندوق‌ها، ۳ است. برای مثال، اگر ۲۵ درصد حقوق یک کارمند به حق بيمه اختصاص یابد و دریافتی یک بازنشسته  ۷۵ درصد حقوق یک کارمند باشد، باید به ازای هر بازنشسته بيش از سه نفر حق بيمه بپردازند تا بتوان پس از کسر دستمزد کارکنان صندوق، مقرری وی را پرداخت کرد.

به عبارت دیگر، در حال حاضر باید نسبت پشتيبانی بيشتر از ۳ باشد تا صندوق نيازمند منابع خارجی (مانند بودجه دولت) برای حفظ تعادل در منابع و مصارف نشود. اگرچه این نسبت تنها برای پرداخت تعهدات فعلی صندوق با استفاده از حق بیمه‌های فعلی کافیست اما برای پایدارسازی مالی صندوق در بلندمدت و ایجاد امکان پرداخت تعهدات در آینده، لازم است نسبت پشتیبانی بیشتر باشد تا صندوق بتواند به سرمایه گذاری وجوه تجمیع شده بپردازد.

بررسی نسبت پشتیبانی در دو صندوق بزرگ کشور

با توجه به میانگین نسبت پشتیبانی بیمه‌شدگان کشور، می‌توان دریافت که وضعیت اغلب صندوق‌های بازنشستگی بحرانی است. بررسی یکایک صندوق‌ها نیز موید این مساله است.

سازمان تامین اجتماعی و صندوق بازنشستگی کشوری بزرگترین صندوق‌های بازنشستگی کشور از نظر جمعیت تحت پوشش هستند.

سازمان تامین اجتماعی در سال ۹۸، ۱۴.۳ میلیون بیمه شده اصلی و ۴ میلیون مستمری بگیر داشته است. بنابراین نسبت پشتیبانی این سازمان ۳.۶ است که نزدیک به حداقل نسبت پشتیبانی برای عدم ورشکستگی یک سازمان بیمه‌ای است.

صندوق بازنشستگی کشوری نیز در سال ۹۸، یک میلیون بیمه شده اصلی (شاغل کسورپرداز) و ۱.۶ میلیون بازنشسته داشته‌است. بنابراین نسبت پشتیبانی این صندوق در این سال ۰.۶۴ است که نشان‌دهنده وضعیت فوق بحرانی آن است. هم‌اکنون بخش عمده هزینه تعهدات صندوق بازنشستگی کشوری توسط دولت و از بودجه عمومی پرداخت می‌شود. (اینجا)

نسبت پشتیبانی صندوق های بازنشستگی صنفی کوچک

چنان که ذکر شد، حدود ۳ درصد از بیمه شدگان کشور تحت پوشش بیمه‌های صنفی یا اختصاصی هستند. بررسی نسبت پشتیبانی در این صندوق‌ها نیز نشان می‌دهد که اغلب آن‌ها وضعیت نامطلوب و در بسیاری از موارد بحرانی دارند.

در واقع به غیر از صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر و صندوق حمایت از وکلا، بقیه صندوق‌های صنفی از منظر نسبت پشتیبانی وضعیت نامطلوبی دارند.

نسبت پشتیبانی صندوق‌های صنفی در نمودار زیر نشان داده شده‌است. [۲] (در مورد سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح اطلاعات بروز در دسترس نیست)

ورشکستگی نظام بازنشستگی و تهدید اقتصاد کشور

در اغلب صندوق‌های بازنشستگی کشور نسبت پشتیبانی در سال‌های گذشته روند نزولی داشته است و با توجه به پیری جمعیت کشور و افزایش نسبت مستمری بگیران به بیمه پردازان، پیش‌بینی می‌شود روند نزولی با شدت بیشتری ادامه یابد.

شرایط موجود نسبت پشتیبانی در صندوق های بازنشستگی به معنای ورشکستگی کامل نظام بازنشستگی کشور در آینده نزدیک است. اتفاقی که به دلیل گستردگی جمعیت تحت پوشش صندوق‌ها، می‌تواند بحرانی عمیق برای اقتصاد کشور درپی داشته باشد.

پینوشت:

[۱] گزارش «صندوق‌های بازنشستگی ایران در یک نگاه»، موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا، plink.ir/Lybn5

[۲] گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «بررسی وضعیت موجود صندوق‌های بیمه اجتماعی کوچک و ارائه الگو برای ساماندهی آن‌ها»

انتهای پیام/ دولت و حاکمیت