مسیر اقتصاد/ از میان کشور های در حال توسعه، کشور آرژانتین جزو اولین و پرسابقه ترین کشور ها در اجرای سیاست های مبتنی بر «بازار آزاد» و «نئولیبرالیسم» است. سابقه آزادسازی اقتصادی در آرژانتین به پیش از جنگ جهانی دوم بازمی گردد. پس از تشکیل صندوق بین المللی پول و تدوین برنامه های تعدیل ساختاری نیز این کشور ضمن تعامل با IMF و دریافت وام از آن نهاد، روند آزادسازی تجاری و مالی را با شدت بیشتری پیگیری نمود.
علاوه بر این سابقه طولانی، این کشور بیشتر از کشور های مشابه خود در اجرای برنامه های صندوق بین المللی پول کوشیده است و توانسته است در طول دهه های اخیر، دامنه وسیعی از سیاست های صندوق را اجرا نماید. همچنین تبعات اجرای برنامه های صندوق نیز بیش از کشور های دیگر دامن گیر آرژانتین شده است؛ تبعاتی که همچنان ادامه دارد و ابعاد مختلف زندگی مردم این کشور را تحت تأثیر قرار داده است. تا جایی که در دهه های اخیر بارها مردم آرژانتین علیه سیاست های IMF دست به اعتراض زده اند. به همین جهت القابی نظیر «شاگرد اول IMF» به آرژانتین اختصاص یافته است.
مروری بر وضعیت اقتصادی آرژانتین پیش از آزادسازی
در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی، دولت آرژانتین در راستای رویکرد «حمایت گرایی»، سیاست جایگزینی واردات را در دستور کار خود قرار داد. همزمان با این رویکرد، واردات کالاهای اروپایی به آرژانتین به دلیل نیازهای جنگ جهانی اول کاهش یافت و همین نیاز ها باعث افزایش صادرات کالاهای آرژانتینی شد. بنابراین فرصت بسیار خوبی برای تقویت صنایع داخلی آرژانتین و گسترش صادرات بدست آمد.
دولت های وقت آرژانتین در راستای «حمایت گرایی»، طرح هایی نظیر سرمایه گذاری ویژه در زیرساخت ها را اجرا کردند. در آن بازه زمانی، «محصولات کشاورزی» مهمترین تولیدات آرژانتین را به خود اختصاص می داد، اما سرمایه گذاری های زیربنایی دولت از جمله گسترش حمل و نقل ریلی که موجب تسریع در انتقال محصولات کشاورزی می شد، زمینه را برای ارتقاء بیشتر در بخش کشاورزی فراهم ساخت. در نتیجه این اقدامات، آرژانتین توانست رشد اقتصادی مداوم و بالایی را در این بازه زمانی تجربه کند. به عنوان مثال شبکه ریلی آرژانتین در این بازه به دهمین شبکه ریلی بزرگ جهان تبدیل شد. [۱]
دولت هایی که در این بازه بر سر کار بوده اند، عمدتاً دارای گرایشات ضد سرمایه داری بوده اند و همین مسئله موجب تداوم روند حمایت گرایی در این کشور شده است. روندی که با سیاست های آمریکا و شرکت های وابسته به آن همخوانی نداشت. طبیعی است که در چنین فضایی امکان آزادسازی تجاری و مالی وجود نداشت و دولت های وقت حاضر به تغییر رویکرد از حمایت گرایی به آزادسازی نبودند.
کودتای نظامی ۱۹۳۰؛ دریچه ورود «نئولیبرالیسم» به آرژانتین
در سال ۱۹۳۰ کودتایی در آرژانتین با حمایت برخی از شرکت های آمریکایی به وقوع پیوست و به دولت مردمی پایان داد. این پایان، آغازی بر اجرای سیاست های مبتنی بر «بازار آزاد» در آرژانتین بود.
در حقیقت طرفداران نئولیبرالیسم پس از آنکه از تغییر رویه دولت آرژانتین در پذیرش آزادسازی تجاری و مالی نا امید شدند، با طراحی یک کودتای نظامی اقدام به تغییر دولت و روی کار آوردن یک دولت نظامی همسو با نگاه نئولیبرالی نمودند تا مسیر آزادسازی در آرژانتین و تحقق اهداف مورد نظر از آن بیشتر هموار گردد.
نظامیان پس از حاکم شدن در آرژانتین با استفاده از ابزار های تبلیغاتی خود کوشیدند اجرای دقیق سیاست های آزادسازی را تنها راه نجات آرژانتین و قرار گرفتن در مسیر توسعه معرفی نمایند و افکار عمومی را برای پذیرش تغییرات جدید و همراهی با حاکمان آماده نمایند.
رفع موانع تجارت؛ اولین قدم در راه آزادسازی
از آنجا که آغاز نئولیبرالیسم در آرژانتین با رکود بزرگ (۱۹۳۰) همزمان شده بود، حکام نظامی آرژانتین از این فرصت استفاده کردند و «افزایش واردات» را راه عبور از این رکود و عامل افزایش کیفیت تولیدات داخلی در اثر رقابت با محصولات خارجی معرفی نمودند. با این استدلال، موانع گمرکی برداشته شد و راه برای واردات کالاهای سایر کشور ها از جمله آمریکا به این کشور باز گردید.[۲]
این مسئله تأثیر قابل توجهی بر صنایع داخلی آرژانتین گذاشت و اولین قدم «آزادسازی» خیلی سریع آثار خود را در اقتصاد این کشور نمایان ساخت. با توجه به اینکه روند ملی شدن صنایع و حمایت از صنایع داخلی پس از کودتا متوقف شده بود، فلذا حمایتی از سوی دولت برای ارتقاء تولیدات داخلی انجام نگرفت. از آنجا که تولیدات این صنایع به دلیل فاصله بالا در فناوری تولید و ارزش افزوده پایین، هنوز توانایی رقابت با تولیدات صنایع پیشرفته خارجی را نداشت، رفع موانع گمرکی و واردات بی رویه کالاهای خارجی در کنار عدم حمایت دولت از صنایع داخلی منجر به تعطیلی و رکود در بسیاری از این صنایع شد و بیکاری کارگران آنها را نیز در بر داشت.
بنابراین آزادسازی تجاری نه تنها موجب کاهش اثرات منفی رکود بزرگ بر صنایع آرژانتین نشد، بلکه با گشودن بازارهای این کشور بر روی کالاهای خارجی، زمینه را برای تشدید مشکلات این صنایع و فرو رفتن آنها در باتلاق رکود فراهم نمود. این مسئله اگرچه انتقادات فراوانی را در پی داشت، اما موجب تجدید نظر حاکمان در مسیر «آزادسازی» نشد. این تازه اول راه «نئولیبرالیسم» در آرژانتین بود.
پی نوشت ها:
[۱] «دولت و بازار؛ الگویی پویا برای روابط متقابل»، سید یاسر جبرائیلی، انتشارات کتاب فردا، چاپ سوم، ۱۳۹۹.
[۲] همان
انتهای پیام/ اقتصاد بین الملل
