مسیر اقتصاد/ نظام مالیاتی هر کشور بستر تحقق عدالت و بهبود کیفیت توزیع درآمد و منابع در اختیار جامعه است و حاکمیت می‌تواند از این ابزار برای گردش پول بدون تورم و تامین مالی خدمات عمومی استفاده کند. از مشکلات اصلی مالیات در بودجه ۹۹ میزان تحقق پذیری آن و عدم توجه به اصلاح ساختاری آن است. در این میان سازمان امور مالیاتی کشور از یک عدم کارآمدی در اجرای مقررات، فرار مالیاتی گسترده، استفاده از روش های سنتی چون تشخیص علی‌الرأس، معافیت های گسترده، رانت و فساد اداری رنج می‌برد؛ فلذا مقابله با فرار مالیاتی از اولویت های اصلی در مسیر اصلاح نظام مالیاتی کشور است .
مقابله با فرار مالیاتی با وضع مالیات بر مجموع درآمد
مهدی موحدی بکنظر عضو هیئت‌علمی دانشگاه شاهد در گفتگو با مسیر اقتصاد با اشاره به میزان فرار مالیاتی در کشور گفت: میزان فرار مالیاتی در ایران در حدود ۶۰ الی ۱۰۰ هزار میلیارد تومان است و در این راستا اولین اقدام در راستای مبارزه با فرار مالیاتی دستیابی به نظام جامع اطلاعات مالیاتی است که با تحقق آن قدم اصلی در تحقق شفافیت مالی برداشته می‌شود.
وی افزود: همچنین لازم است قوانین مبارزه با پولشویی و نظارت‌های لازم بر تراکنش‌های مالی صورت پذیرد تا با دستیابی به شفافیت مالی راه‌های فرار مالیاتی به حداقل برسد. از اصلی‌ترین مشکلات سیستم مالیاتی ایران ممیز محور بودن آن است که باعث ایجاد فساد در نظام مالیاتی بوده است. دو مورد یادشده از اولین برنامه‌های کشورهای با نظام مالیاتی پیشرفته در حوزه مبارزه با فرار و اجتناب مالیاتی بوده است.
از نظر این استاد دانشگاه، وضع مالیات بر مجموع درآمد از عادلانه ترین پایه‌های مالیاتی تجربه‌شده در نظام بین الملل در جهت اصلاح نظام مالیاتی کشور است. بر اساس پیشنهاد دکتر موحدی، این پایه مالیاتی از مجموع جریان درآمدی افراد از منابع مختلف شامل: حقوق و دستمزد، درآمد مشاغل، اجاره املاک، اتفاقی، سود توزیع شده سهام و سایر درآمدها (از قبیل درآمد ناشی از خرید و فروش سکه، ارز و… )پس از کسر معافیت‌ها و کسورات مقرر مشمول مالیات به نرخ‌های تصاعدی بین ۱۰ تا ۳۳ درصد محاسبه می‌شود.
گسترش تور مالیات راه مقابله با فرار مالیاتی
سیاوش غیبی پور نماینده شورای حل اختلاف مالیاتی سازمان امور مالیاتی تهران در گفتگو با مسیر اقتصاد در رابطه با علل فرار مالیاتی گفت: وجود مشکلات ساختاری و مقررات ناکارآمد در سیستم مالیاتی کشور دلیل عمده‌ی فرارهای مالیاتی است. اما برخی فرارهای مالیاتی عمدی و برنامه‌ریزی شده است.
وی افزود: در چند سال اخیر قوانین و مقررات خوبی در ارتباط با ضمانت اجراهای مربوط به مالیات تدوین شده است. از جمله این قوانین، ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم سال ۹۴ است که به موجب آن، تمام دستگاه‌ها و نهادهای ذی‌ربط مکلف هستند اطلاعات مربوط به فعالیت‌های اقتصادی و هویتی افراد را در اختیار سازمان مالیاتی کشور قرار دهند که به موجب اجرای این قانون مقابله با فرار مالیاتی تسهیل می‌گردد.
غیبی‌پور خاطرنشان کرد: اگر سازمان مالیاتی کشور بخواهد مالیات عادلانه وصول کند، باید بداند افراد در حوزه اقتصادی، چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهند و حجم فعالیت آن‌ها چه میزان است تا بتواند بر اساس آن، مالیات عادلانه را تشخیص دهد.
ممیزمحوری یکی از عوامل فرار مالیاتی است
نماینده شورای حل اختلاف مالیاتی سازمان امور مالیاتی با اشاره به نقش ممیزی در فرار مالیاتی گفت: در بریتانیا بعد از بحران اقتصادی سال ۲۰۰۷ یکی از اقداماتی که انجام شد، افزایش کیفیت حسابرسی ممیزی مالیاتی بود. در ایران نیز افزایش کیفیت ممیزی مالیاتی به تنهایی می‌تواند در کوتاه‌مدت خیلی از انتظارات مالیاتی را برآورده کند.
وی افزود: در حال حاضر حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی داریم اما میزان وصول مالیاتی ما ۱۰ هزار میلیارد تومان است. ریشه فرار مالیاتی در حوزه ساختار به علت عدم گستردگی و شمول تور مالیاتی است که باعث فرار مالیاتی می‌شود و با شیوه کنونی و ممیز محور بودن افراد در تور مالیاتی قرار نمی‌گیرند.
غیبی‌پور در مورد حسابرسی‌های مالیاتی گفت: کیفیت حسابرسی‌ها بسیار ضعیف است و لازم است با فعالیت بیشتر و نیروهای کارآمدتر این مسئله و مقابله با فرار مالیاتی موردتوجه قرار گیرد. سامانه معاملات فصلی از سازوکارهای مناسب برای کاهش فرار مالیاتی است و به موجب ماده ۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم هر چه بیشتر روی کیفیت بانک اطلاعاتی هوشمند و قابل‌استفاده برای همه مؤدیان مالیاتی سرمایه‌گذاری شود این مسئله سبب بهبود مالیات ستانی و کاهش فرار مالیاتی خواهد شد.
مقابله با فرار مالیاتی نیازمند عزم جدی است
فرار مالیاتی در ایران عموماً از طریق استفاده از کارت‌های بازرگانی دیگران، صدور فاکتورهای صوری و دو دفتره بودن، حساب‌های اجاره‌ای، دستگا‌ه‌های پوز بی‌هویت، قاچاق کالا، عدم اعلام سود واقعی، فعالیت‌های پنهان اقتصادی، دور زدن قانون، کتمان و عدم ارائه اطلاعات شغلی و ممیز محور بودن سازمان مالیات رخ می‌دهد
به نظر می‌رسد با وجود فراهم بودن زیرساخت های فناورانه در سال های اخیر، برای اجرای طرح جامع اطلاعات مالیاتی عزم جدی وجود ندارد. گسترده نبودن تور مالیاتی و معافیت های غیرضروری برای مشاغلی مانند وکلا و پزشکان و فرار مالیاتی مشاغل صنفی چون آهن‌فروشان، طلافروشان و … در کنار ممیزمحوری سازمان امور مالیاتی کشور، اصلی‌ترین مانع بر سر حل مسئله مبارزه با فرار مالیاتی است. امید است این موانع از سر راه تحقق عدالت مالیاتی برداشته شود تا ثمره آن، جهش تولید را فراهم آورد.
پینوشت:
[۱] مسیر اقتصاد، شناسه خبر: ۱۰۸۰۷۶
انتهای پیام/ دولت و حاکمیت
