پیری جمعیت زمینه ساز رکود اقتصادی

به گزارش مسیر اقتصاد جمعیت سالخورده چالش های اقتصادی متعددی در حوزه بازار کار، مالیات و هزینه های دولت و رشد اقتصادی ایجاد می نماید. یکی از بزرگترین دستاوردهای قرن بیستم افزایش قابل توجه امید به زندگی بوده است. به عنوان مثال، امید به زندگی در آمریکا از ۴۵ سال در ۱۹۰۲ به ۷۵.۷ سال در ۲۰۰۴ رسیده است. به طور کلی در ۵۰ سال گذشته، امید به زندگی در اغلب کشورهای غربی افزایش یافته است.

افزایش امید به زندگی و خطر پیری جمعیت

افزایش امید به زندگی در کنار کاهش نرخ باروری، بسیاری از کارشناسان و سیاستگذاران را نسبت به خطر پیری جمعیت نگران نموده است.

آنچه بسیاری از صاحب نظران نسبت به آن هشدار می دهند، یک بمب ساعتی جمعیتی است. نسل های آینده با تعداد فزاینده بازنشستگان و افزایش هزینه های تامین تعهدات مستمری روبرو خواهند بود.

اعمال فشار اقتصادی مضاعف بر نیروی کار، اثر رشد جمعیت سالمند

در بریتانیا نسبت افراد در سن کار به افراد بالای ۶۵ سال از ۳.۷ در سال ۱۹۹۹ به ۲.۱ در سال ۲۰۴۰ خواهد رسید.

این آمارها حاکی از افزایش نسبت حمایت در آینده ای نه چندان دور است و موجب افزایش نگرانی ها می شود؛ چرا که با تعهدات کنونی به بازنشستگان، در آینده با افزایش تعداد بازنشستگان، این تعهدات مالی فشارهای سنگینی را بر نیروی کار کشور وارد می سازد.

تلاش های بریتانیا برای مقابله با بحران پیری جمعیت

برخی کارشناسان معتقدند این که سن ۶۵ سالگی به عنوان مبنای محاسبه بازنشستگی در نظر گرفته شود، اشتباه است. به اعتقاد این عده با افزایش امید به زندگی باید سن بازنشستگی نیز افزایش یابد. به عنوان مثال می توان درصد سال های عمر هر فرد که در مشاغل مختلف صرف می شود را محاسبه نموده و براساس آن سن بازنشستگی را تعیین کرد. یعنی متناسب با افزایش امید به زندگی، سن بازنشستگی نیز افزایش یابد.

دولت بریتانیا هم اکنون گام های آزمایشی را برای افزایش سن بازنشستگی و افزایش نقش بخش خصوصی در تامین مایحتایج بازنشستگان برداشته است. با کمک این سیاست ها بهتر می توان اثرات منفی جمعیت سالمند را کنترل نمود.

در سال های اخیر، تاثیر جمعیت سالخورده بر بریتانیا با افزایش مهاجرت خالص به این کشور کاهش یافته است. اگرچه، با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، انتظار می رود مهاجرت به این کشور کاهش یابد. یکی از اثرات جانبی کاهش جذب مهاجر، افزایش سریع تر نسبت حمایت بالقوه است.

رشد جمعیت سالمند و افزایش هزینه‌های دولت

نرخ باروری کمتر، به معنای جمعیت کمتر جوانان در جامعه است. جوانان در سنین پایین که عمدتا مشغول تحصیل هستند، مالیات کمی می پردازند و یا حتی مالیات نمی پردازند.

هرچند هزینه های سالمندان از جوانان کمتر از ۱۸ سال بیشتر بوده و لذا میزان افزایش هزینه های دولت در اثر ازدیاد سالمندان از کاهش هزینه ها در اثر کم شدن جوانان بسیار بیشتر است.

لزوم توجه به سلامت در کنار افزایش امید به زندگی

اثرات منفی پیری جمعیت به سلامت و پویایی جمعیت بستگی دارد. اگر تنها امید به زندگی جمعیت بیشتر شود اما جمعیت سالمند از وضعیت سلامت مطلوبی برخوردار نباشد، فشار بر نظام بازنشستگی بیشتر می شود و اثرات جانبی پیری جمعیت نیز افزایش خواهدیافت. اما اگر متناسب با افزایش عمرمتوسط افراد، کیفیت زندگی و سطح سلامت آن ها نیز بهبود یابد، اثرات منفی پیری جمعیت بسیار کمتر خواهد بود.

مهاجرت خالص، راهکار غلبه نسبی بر پیری جمعیت

مهاجرت یکی از راه های غلبه نسبی بر مشکل پیری جمعیت است؛ چراکه مهاجران معمولا در سن کار هستند. اگرچه مهاجرت نیز چالش های اقتصادی سیاسی خاص خود را دارد و به همین دلیل کمتر مورد استقبال کشورها قرار گرفته است. در مجموع می توان گفت مهاجرت خالص به یک کشور تاثیر مثبتی بر شرایط اقتصادی کشور خواهد داشت.

کارگران، قربانی افزایش سن بازنشستگی

افزایش سن بازنشستگی یکی از راه حل های مشکل پیری جمعیت است. با این حال تاثیرات جانبی این مساله نیز باید مورد توجه قرار گیرد. با وجود افزایش سن بازنشستگی، باز هم افرادی که پس اندازهای شخصی کافی دارند می توانند زودتر بازنشسته شوند و در مقابل کارگران کم درآمد ترجیح خواهند داد بیشتر کار کنند.

مهم ترین کسانی که قربانی افزایش سن بازنشستگی خواهند شد کارگرانی هستند که کارهای بدنی سنگین انجام می دهند. این افراد گرچه همچنان به درآمد خود نیاز داشته باشند و مشمول دریافت مستمری نیز نباشند، اما توانایی کار کردن را هم ندارند.

موانع بازنشستگی پیش از موعد

بخشی از مشکل این است که هم اکنون مشوق های قابل توجهی برای بازنشستگی زودهنگام وجود دارد. به عنوان مثال مالیات ویژه ای که از درآمد های حاصل از بازنشستگی دیرهنگام اخذ می شود، در برخی موارد بیش از ۶۰ درصد است. این مشوق ها مردم را ترغیب می کنند که زودتر بازنشسته شوند.

همچنین، قوانینی وجود دارد که نمی گذارد مردم دیرتر از حد معمول بازنشسته شوند. اگر این قوانین تغییر یابند، می توان تعداد کارکنان را افزایش داده و از افزایش ناگهانی نسبت حمایت بالقوه جلوگیری نمود.