به گزارش مسیر اقتصاد با گذشت بیش از ۱۰ ماه از مطرح شدن سازوکار مالی ویژه اتحادیه اروپا برای حمایت از تجارت با ایران، هنوز وضعیت این سازوکار در ابهام به سر می برد. این سازوکار مالی که در بهمن ماه سال گذشته تحت عنوان اینستکس ثبت اولیه شد، باگذشت مدت ها هنوز نتوانسته است حجمی از تجارت ایران و اروپا را به خود اختصاص دهد.
اینستکس بدون تجارت نفت عملیاتی نخواهد شد
اروپا در قبال اینستکس از ایران می‌خواهد که در برجام باقی بماند، اما با اینحال اینستکس نتوانسته است قدمی در برابر تحریم‌های آمریکا بردارد و فقط اقلام غیرتحریمی غذا و دارو را شامل می شود. این سازوکار مالی برای اینکه بتواند اقدام مثبتی برای ایران انجام دهد، باید کالاهایی که از طرف آمریکا تحریم شده است را شامل شود.
در قالب این سازوکار، تجارت نفت که حیاتی ترین خواسته ایران از اتحادیه اروپا در قبال پایبندی به برجام است، تضمین نشده است. تا زمانی که ایران امکان فروش نفت به اتحادیه اروپا نداشته باشد، این سازوکار نیز بر روی کاغذ خواهد ماند؛ چراکه اینستکس منبع درآمدی نخواهد داشت که تجارتی در آن شکل بگیرد و صادرات غیرنفتی ایران به اروپا نیز در سطحی قرار ندارد که توان پوشش حجم وسیع تجارت دوجانبه را داشته باشد.
صادرکنندگان در قالب اینستکس اختیاری بر درآمدهای ارزی خود ندارند
از طرفی مشکل دیگر این سازوکار این است که خارج از کانال های بانکی بین المللی عمل می کند. به عبارتی اینستکس نقش یک مرکز تسویه را ایفا می‌نماید که بوسیله آن بازرگانان ایرانی و اروپایی دریافت ها و پرداخت های خود را در داخل کشورهای خود تهاتر خواهند کرد و قرار نیست انتقال وجهی میان ایران و اروپا صورت بگیرد.
بنابراین یک ایراد دیگر اینستکس، این است که از آنجایی که به سیستم بانکی متصل نیست، لذا صادرکنندگان ایرانی از بابت صادرات خود ارزی بدست نمی آورند؛ بلکه درآمد حاصل از این صادرات در اینستکس ثبت خواهد شد و در ازای آن صادرکننده می تواند واردات دیگری انجام دهد یا درآمد خود در اینستکس را به واردکننده دیگری منتقل کند.
این محدودیت موجب بی انگیزگی صادرکنندگان خواهد شد، چراکه اختیار لازم برای انتقال منابع ارزی خود را نخواهند داشت. از طرفی در قالب این شیوه تهاتری، کالاهایی که ایران تجارت می کند نیز ذیل مرکزیت اینستکس تحت نظارت قرار خواهد گرفت؛ لذا این امکان وجود دارد که تجارت کالا به صورت انتخابی و محدود شده انجام شود.
آزادی عمل پائین در اینستکس عامل بی انگیزگی تجار
در شرایطی که تجارت بین المللی بر بستر کانال‌های بانکی انجام می شود، انجام تجارت در قالب یک سازوکار تهاتری و مبتنی بر ثبت دفتری معاملات و بدون انتقال وجه، خوشایند تجار نخواهد بود. این شیوه از تجارت بر روی کاغذ شاید ساده به نظر برسد اما مدیریت آن در عمل، با پیچیدگی هایی مواجه است که هم امکان انجام معامله دشوار و هم زمان آن را طولانی خواهد کرد.
ساختار اقتصادی مبتنی بر بازار آزاد در اروپا این اختیار را به شرکت ها می دهد که در تجارت خود با آزادی عمل تمام دست به انتخاب بزنند و در مواردی که شیوه تجارت مبهم بوده یا از آزادی عمل پایین برخوردار باشند، از ورود به آن تجارت اجتناب کنند. لذا انتظار می رود که استقبال از این نحوه انجام تجارت پایین باشد.
اروپا برای تجارت با ایران از ظرفیت نظام یورویی و بانک EIH استفاده کند
کمترین انتظاری که از اروپا می رود این است که در تجارت دوجانبه با ایران از کانال های بانکی، ارز یورو و سیستم های پرداختی تحت اختیار خود استفاده کند. این خواسته ها در عالم واقع نیز برای اروپا امکان پذیر است؛ چون نظام پرداختی و بانکی در اروپا گستره فراوانی دارد و اروپا می تواند از بدنه بانکی دولتی و نظام ارزی یورویی خود برای تجارت با ایران استفاده نماید، بدون اینکه نیازی به چرخه دلار باشد.
فعال کردن مجدد ظرفیت بانک تجارتي ايران و اروپا (EIH) در مقابل پایبندی به برجام، خواسته آنچنان بزرگی نبوده و از طرفی نیز از توان اتحادیه اروپا خارج نیست. اساس کار این بانک مبتنی بر ارز یورو بوده و بهبود نحوه فعالیت آن می تواند حجم بزرگی از تجارت ایران و اروپا را مدیریت نماید.
در صورتی که اروپا در چنین تعاملاتی با ایران وارد عمل نشود و تنها بر اینستکس تمرکز نماید، ادامه ارتباط میان ایران و این اتحادیه و حفظ برجام، با چالش های فراوانی همراه خواهد بود.
انتهای پیام/ تجارت و ارز
