به گزارش مسیر اقتصاد مرحوم آیت الله حائری شیرازی دیدگاه های خود درباره پول را در ۲ کتاب «پول رایج جهانی و احیای پول اسلام» و «در اسلام پول نباید کار بکند» بیان کرده است. این عالم و اندیشمند اسلامی در کتاب «پول رایج جهانی و احیای پول اسلام» به ذکر ۱۰ مورد از تناقضات و مشکلات اساسی پول فعلی که مبتنی بر اعتبار است، اشاره کرده و در کتاب دیگر با عنوان «در اسلام پول نباید کار بکند» جایگزینی را برای پول رایج پیشنهاد می‌نماید.
در گزارش قبل، تناقضات و مشکلات اساسی پول اعتباری بر اساس کتاب «پول رایج جهانی و احیای پول اسلام» مورد بررسی قرار گرفت. در این گزارش، پیشنهاد آیت الله حائری شیرازی برای پول جایگزین مورد تایید اسلام بر مبنای کتاب «در اسلام پول نباید کار بکند» بررسی می شود.
در اسلام پول نباید کار کند
در قضیه بانکداری اسلامی، امام راحل (قدس سره) یک حکم اولیه و یک حکم ثانویه داشتند. حکم اولیه امام به این صورت بود: «در اسلام پول نباید کار بکند. کارشناسان و علما در این مسئله بسیار فعالیت کنند. دقت کنند که ما را از این گرفتاری نجات دهند.»
امام خمینی این فرمان را در جلسه با وزاری امور اقتصادی و دارایی، کشاورزی و رئیس بانک مرکزی در تاریخ ۲۵/۲/۶۳ بیان کردند. ایشان در آن جلسه فرمودند: «اگر ربا در یک کشوری مثل کشور ما خدای نخواسته باز در بانکش باز در تجارتش در بین مردمش باشد، ما نمی توانیم بگوییم که جمهوری مان جمهوری اسلامی است. از این جهت باید کارشناسان و علما در این مسئله بسیار فعالیت کنند. دقت کنند که ما را از این گرفتاری نجات دهند و ملت هم باید توجه بکنند که مواجه هستند با یک همچو چیزی که قرآن کریم می فرماید: (فاذنوا بحرب من الله و رسوله)[۱] اعلام جنگ بکنید با خدا و اگر چنانچه بانکداری به آن معنایی که در جاهای دیگر هست، رواج پیدا بکند، مردم از صنعت و کار و سایر چیزها باز می مانند و می نشینند توی خانه ها و پولشان برایشان کار می کند و حال آنکه پول نباید کار بکند.»
اسلامی سازی علوم انسانی، لازمه جلوگیری از کار کردن پول
اما بعد از مدت کمی، حکم ثانوی که همین قانون بانکداری بدون ربا است، صادر شد. طبیعتا یاس از حکم اولی یا چیزی نزدیک به یاس پیش آمده بود که حکم تغییر کرد. امام راحل امید نداشتند در آن مقطع، جامعه و نظام بتوانند کاری کنند که جلوی کار کردن پول را بگیرند.
مقام معظم رهبری بعدها پرده از این درد دل امام برداشتند و فرمودند: «علوم انسانی باید از قرآن گرفته شود.» ایشان در جای دیگری فرمودند: «علوم انسانی را یاد بگیریم تا بتوانیم شکل بومی آن را خودمان تولید کنیم و در آن مقلد نباشیم.»[۲]
یعنی علوم انسانی غرب جز بر کار کردن پول، چیز دیگری را قبول ندارد. باید آن را مطالعه کرد و نقاط تاریک آن را نور افکن انداخت و از این مسیر، یک اقتصاد برتر، جامعه شناسی برتر و غیره روی همه حرف ها به عالم عرضه نمود.
پول باید دارای پشتوانه کالایی مشخص باشد
بنده خدایی با توجه به فرمان لازم الاتباع امام راحل که فرمودند «کاری کنید که پول کار نکند» راهکار نشان داد و گفت: راه جلوگیری از کار کردن پول آن است که پولتان را از پول اهل عالم ماهیتا جدا کنید. از او پرسیدند مگر پول اسلام با پول اهل عالم چه فرق دارد؟ گفت فرقش این است که پول اسلام کالای اعتبار یافته است، اما پول رایج جهانی کاغذ اعتبار یافته است.
پول اسلام کالایی است که اعتبار پولی یافته است، اما پول جهانی اعتباری است که بر آن اعتبار پولی آمده است؛ یعنی تولید ناخالص ملی که پشتوانه پول های رایج جهانی است، اعتباری است و اسکناس هم اعتبارا پول نامیده می شود. بنابراین پول رایج جهانی اعتبار در اعتبار است.
چنین پولی چون پشتوانه مشخص کالایی ندارد، اگر اعتبار آن برود، دیگر معلوم نیست کی برگردد و با تغییر اعتبار، تغییر ارزش پیش می آید و با تغییر ارزش، همه مبادلات معلق می شوند و تابع روز خواهند شد. با چنین پولی اصلا قرض معنا ندارد؛ یعنی چه بدهند که پس بگیرند؟ حتی برای یک لحظه هم پول ثابت نیست. فرار از بهره و پناه به قرض با چنین پولی محال است.
از ایشان پرسیدند اگر بخواهیم به پول صیغه اسلامی بخوانیم چه کار کنیم؟ گفت راه اسلامی کردن پول این است که چون در شرایط حاضر پول نمی تواند از جنس طلا و نقره باشد، می شود طلا و نقره را به میزان معین پشتوانه اسکناس کرد؛ به این صورت که تولید ناخالص ملی را که فعلا پشتوانه پول رایج جهانی است، با سکه بسنجیم و اسکناس را بر مبنا، اجزا و اضعاف سکه قیمت گذاری کرده و به اندازه ارزش مسکوک، معادل تولید ناخالص ملی، سهمی برای هر قطعه اسکناس قرار دهیم.
چنین اسکناسی در حکم سکه با قیمت ثابت است. اسکناسی است با پشتوانه سکه که اصلش کالا و لباسش اعتبار پولی است. با این روش، اسکناس در حکم طلا و نقره خواهد بود و کالایی تعهدآور است و موسس تنها ضامن مقدار طلا و نقره پشتوانه شده است و ضامن ترقی و تنزل قدرت خرید طلا در بازار نیست.
سکه واحد اندازه گیری پول اسلامی است نه پشتوانه آن
ممکن است این سوال مطرح شود که اگر مردم اسکناس به بانک دهند و سکه بخواهند، چه باید کرد؟ پاسخ این است که در مقابل اسکناس، کالا است و نه سکه.
سکه سنگ وزنه است و به وسیله آن، تنها میزان کالای پشتوانه شده در حواله اسکناس مشخص می شود. دولت اعلام می کند که سکه به منزله خون در شریان اقتصادی جامعه است و همه شرایط نگهداری و نگهبانی آن با نظام است و به هیچ وجه رها نیست.
ثبات پول اسلامی به دلیل داشتن پشتوانه کالایی
اسلام از هزار سال پیش با اختیاری کردن جریان معاملات و مبادلات با درهم و دینار یا کالاهای اساسی مصرفی مانند گاو و گوسفند و شتر، حساب ثابت ماندن قدرت پول را در اوضاع مختلف اقتصادی کرده و قدرت خرید آن را بیمه کرده است. گوسفند و گاو و شتر کالاهای اساسی مصرفی اند که مثل قانون ظروف مرتبطه با همه کالاها در ارتباط هستند.
گوشت محکی ثابت برای سنجش ارزش پول است. اسلام با برابر دانستن دیه هزار دینار با هزار گوسفند، پولش را با قیمت گوسفند یکی کرده است. معنایش این است که اگر دینار کم شود، معادلش گوسفند داده خواهد شد و این به انتخاب صاحب دیه است.
تعامل بین دینار و گوسفند عینا مثل تعامل دو کالا است. ملاحظه کرده اید که چطور در حالت تورم، قیمت گوشت بالا می رود؟ حتی طلا وضعش مثل گوسفند نیست و گوشت آزادتر عمل می کند. زیرا دولت قیمت طلا را با عرضه آن کنترل می کند، اما گوشت محک خوبی برای ارزش لحظه ای پول است.
بنابراین ثبات پول اسلام به خاطر پشتوانه معین کالایی آن است که اگر نباشد، پول لحظه به لحظه اعتبار در اعتبار است. به عبارت دیگر وقتی متن پول کالا است، به این معنی است که مثل کالا همیشه کالا است؛ مثل صد تن گندم همیشه صد تن گندم است.
درست است که ۷۵ تومان پول اعتباری همیشه ۷۵ تومان است، اما ۷۵ تومان صد سال قبل، قدرت خرید خانه ای ۶۰۰ متری با ۲۰ اتاق داشت و ۷۵ تومان کنونی پول یک قضای حاجت نیست! پول اعتباری چون دائم التغییر است، لحظه ای از ربا خلاصی ندارد و ذره ای امکان قرض الحسنه در آن نیست.
پينوشت:
[۱] سوره بقره، آیه ۲۷۹: با خدا و رسولش اعلام جنگ کنید.
[۲]: بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان در تاریخ ۱۹/۵/۹۰
منبع: کتاب «در اسلام پول نباید کار بکند» آیت الله حائری شیرازی
انتهای پيام/ نظام مالی
