میثم هاشم خانی کارشناس ارشد و پژوهشگر اقتصاد طی یادداشتی از خروجی سخنرانی خود تحت عنوان “توسعه تعاملات اقتصادی ایران و افغانستان” در دانشگاه فردوسی مشهد که در کانال تلگرامی اش تحت عنوان اقتصاد اجتماعی منتشر نمود، از تجارت آزاد ایران و افغانستان به عنوان راهکاری برای تحقق اقتصاد مقاومتی و شتاب بخش صلح و فقرزدایی یاد کرد و نوشت:
ایران و افغانستان، کشورهایی با فرهنگ و تاریخ مشترک هستند، کشورهایی که تا ۱۶۰ سال قبل، یک سرزمین محسوب می شدند و مرزی بین شان نبود.
طراحی چارچوبی «پایدار» (و مستقل از تغیر مقامات کشورها) برای تعامل برنده _ برنده بین ایران و افغانستان، می تواند منافع وسیع اقتصادی، اجتماعی و امنیتی را برای هر دو طرف به همراه آورده و به برنامه های فقرزدایی در هر ۲ کشور نیز کمک کند.
پرظرفیت ترین حوزه ها برای تعامل برنده _ برنده ایران و افغانستان، عبارتند از:
۱- حل مساله مهاجران
۲- توسعه صلح
۳- بهبود امنیت مرزی
۴- فقرزدایی
۵- توسعه انسانی / توسعه آموزشی
۶- مقاوم سازی اقتصاد و افزایش تاب آوری (Resilience)
۷- تجارت آزاد
به نظر می رسد در بین این ۷ مورد، مورد آخر یعنی «تجارت آزاد» می تواند تسهیل گر و شتاب بخش به تک تک ۶ مورد قبل باشد.
تفاوت «پیمان تجارت آزاد» با «تفاهم نامه های کاهش تعرفه گمرکی» و امثالهم، تفاوتی زیربنایی است. پیمان تجارت آزاد، یک چارچوب حقوقی پایدار است که به تصویب مجالس دو کشور می رسد و ۲ موضوع را تضمین می کند:
اول، کاهش پایدار تعرفه گمرکی وارادت کالاها (مثلا کاهش هم زمان تعرفه وارادت ۵۰۰ قلم کالا به زیر ۵ %)
دوم، رفع پایدار موانع سرمایه گذاری و نیز موانع خروج سرمایه برای سرمایه گذاران دو کشور
برعکس تفاهم نامه های کاهش تعرفه گمرکی و امثالهم که به سادگی و با تغییر سیاست گذاران و مدیران اجرایی ارشد دو کشور تغییر می کند، پیمان تجارت آزاد پیمانی است که به واسطه تصویب هم زمان در مجالس ۲ کشور، کاملا پایدار و تضمین شده است.
طراحی پیمان تجارت آزاد، می تواند منافعی پایداری را، هم برای ایران و هم افغانستان به همراه آورد.
منافع توامان دو کشور در قالب تجارت آزاد عبارتند از:
۱- رشد تدریجی رقابت پذیری بین المللی (ارتقای پله به پله آمادگی تولیدکنندگان دو کشور، برای ورود به عرصه رقابت جهانی)
۲- پایداری بازار، اقتصاد مقیاس و کاهش هزینه تولید (اطمینان تولیدکنندگان دو کشور از دسترسی پایدار به بازاری بزرگ‌تر)
۳- کاهش شوک های فصلی در بازار مصرف تولیدکنندگان دو کشور
۴- رونق اقتصادی مناطق مرزی
۵- به اشتراک گذاری مزیت های مکمل و تولید محصولات مشترک با رقابت پذیری بین المللی بالاتر
۶- رشد جذب سرمایه گذاری خارجی در هر دو کشور
منافع ویژه ایران از تجارت آزاد با افغانستان: تحکیم دیپلماسی اقتصادی با هند و چین (۲ قدرت از ۳ قدرت اقتصادی اول دنیا در سال ۲۰۳۰)
منافع ویژه افغانستان از تجارت آزاد با ایران: رشد بیشتر جذب سرمایه گذاری خارجی در افغانستان (از میان سرمایه گذاران ایرانی و غیرایرانی)، و در نتیجه تعدیل تراز تجاری منفی افغانستان در برابر ایران
تجارت آزاد با افغانستان و مقاوم سازی اقتصاد همراستا با سیاست های زیر است:
ماده ۱۰ سیاست های «اقتصاد مقاومتی»: «تنوع بخشی پیوندهای اقتصادی با کشورها به ویژه با کشورهای منطقه»
ماده ۱۲: افزایش قدرت مقاومت و کاهش آسیب پذیری اقتصاد کشور از طریق: توسعه پیوندهای راهبردی و گسترش همکاری و مشارکت با کشورهای منطقه و جهان بویژه همسایگان
تجارت آزاد و توسعه صلح
۱- ظرفیت سازی برای همکاری دو کشور در کاهش گرایش های نژادپرستانه (در افکار عمومی)، مبارزه با گرایش های افراطی (در میان بنیادگرایان) و ایجاد اتحاد فرهنگی بین دو کشوری که ۱۶۰ سال قبل، مرزی بین شان نبود
۲- ظرفیت اضافه شدن پاکستان و هند به این پیمان تجارت آزاد، و تشکیل یک پیمان منطقه ای بین کشورهای با تاریخ و فرهنگ مشترک
تجارت آزاد، بهبود امنیت مرزی و فقرزدایی
بهبود امنیت مرزی از طریق رونق تجاری در مناطق مرزی هر دو کشور که می تواند فرآیند نیروگیری جنبش های افراطی از میان گروه های کم درآمد را سخت تر کرده و صرفه جویی عظیمی در هزینه های امنیتی هر دو کشور ایجاد کند.
فقرزدایی از طریق: رونق بخشی به سرمایه گذاری های «کار_بر» (Labour-intensive) و نیز رونق مضاعف در مناطق مرزی که جزو محروم ترین بخش های هر دو کشور هستند.
