به گزارش مسیر اقتصاد براساس آمارهای سال ۲۰۱۹، کشور چین با جمعیت یک میلیارد و ۴۲۰ میلیون نفری دارای بیشترین جمعیت در جهان است. با این حال، این کشور در آستانه یک مشکل جمعیتی اساسی قرار گرفته است. سرعت رشد جمعیت در چین همواره رو به کاهش بوده و انتظار می رود این کشور در آینده ای نه چندان دور دچار بحران کاهش جمعیت یا پیری جمعیت شود.
در پی بروز برخی ابعاد این بحران اقداماتی در این کشور انجام گرفته اما کارآیی این اقدامات از نظر برخی کارشناسان محل اشکال است.
توقف سیاست تک فرزندی در چین پس از ۳۵ سال
نرخ باروری در کشور چین از مقدار ۶.۰۳ در سال ۱۹۵۵ به ۱.۶۱ در سال ۲۰۱۹ رسیده است؛ مقداری که حتی از حد جانشینی 2.۱ نیز پایین تر بوده و نشان می دهد چین با وجود جمعیت زیاد، با مشکلات جمعیتی روبرو خواهدشد.
کشور چین پس از ۳۵ سال سیاست سختگیرانه تک فرزندی را متوقف کرده و به زوج ها اجازه می دهد دو فرزند داشته باشند. سیاست گذاران از برخی سخت گیری ها در مورد تعداد فرزند صرف نظر کرده و حتی احتمال این می رود که همه این محدودیت ها برداشته شوند.
لازم به ذکر است پیش تر میزان سخت گیری در اجرای قانون تک فرزندی به حدی بوده که در مواردی حتی مجریان قانون مادر باردار را وادار به سقط جنین کرده اند.
ابعاد بحران جمعیت در چین
جمعیت شناسان هشدار داده اند که جمعیت چین در یک دهه آینده کاهش خواهدیافت؛ این مساله می تواند موجب سقوط دومین اقتصاد بزرگ دنیا شود.
نرخ باروری سال گذشته در کشور، از زمان تشکیل جمهوری خلق چین در سال ۱۹۴۹ تا کنون بی سابقه بوده است. در این سال تنها ۱۵.۲۳ میلیون تولد گزارش شده که با مقدار ۲۱ – ۲۳ میلیون نفر که مورد نظر مسئولین است فاصله زیادی دارد.
جمعیت شناسان در داخل و خارج چین از مدت ها پیش هشدار داده بودند که نرخ پایین باروری در این کشور که چیزی بین ۱.۲ تا ۱.۵ فرزند به ازای هر زن است، کشور را به سمت یک بحران جمعیتی پیش خواهدبرد.
به هم خوردن تعادل جنسیتی از عواقب سیاست تک فرزندی
مشکل به همین جا ختم نمی شود، در پی سیاست تک فرزندی چینی ها اقداماتی همچون سقط جنین براساس جنسیت موجب به هم خوردن تعادل جنسیتی در این کشور شده است؛ به بیان دیگر بسیاری از مرد ها در چین هرگز نخواهند توانست زنی را به همسری برگزینند.
استیو سنگ، استاد مطالعات چین معاصر از دانشگاه ناتینگهام معتقد است مشکل عدم تعادل جنسیتی در حال تبدیل شدن به مشکلی عظیم و محوری است، وی توضیح داده است: «ما در مورد ۲۰ تا ۳۰ میلیون مرد جوان صحبت می کنیم که هرگز همسری نخواهندیافت. این مساله علاوه بر مشکلات متعدد اجتماعی، موجب خواهد شد تعداد زیادی از مردم هرگز توانایی باروری و تولید مثل نداشته باشند.»
این مساله حتی بر سیاست خارجی کشور نیز موثر خواهد بود؛ مطالعات تاریخی نشان داده است که کشورهایی با تعداد زیاد مردان مجرد در سن سربازی اقدامات خشونت طلبانه بیشتری را در حوزه سیاست نظامی خارجی مرتکب خواهند شد.
فرهنگ تک فرزندی مانع اصلاح سیاست های جمعیتی
نشست حزب کمونیست در پی نگرانی هایی در مورد اقتصاد دست به اصلاحاتی در حوزه اقتصادی زده است. در بیانیه این حزب در این مورد آمده است: اجرای کامل این سیاست که هر زوج مجاز باشد دو فرزند داشته باشد، پاسخ فعال و هوشمندانه ای به پیری جمعیت است.
اما این اقدامات خیلی کم و خیلی دیر به نظر می رسد. نرخ باروری به شدت کاهش یافته و به دلیل تغییر فرهنگ مردم و عدم تمایل آن ها به داشتن بیش از یک فرزند، احتمالا باز هم سیر کاهشی داشته باشد. بر اثر بهبود استاندارهای آموزشی و کاهش سطح درآمد ها، دختران جوان علیرغم تبلیغات دولتی و فشار خانواده ها ترجیح می دهند دیر تر ازدواج کرده و دیرتر بچه دار شوند.
مشکلات اقتصادی و فرهنگی، از مقصران کاهش فرزندآوری
لازم به ذکر است برخی کارشناسان کاهش نرخ باروری و عدم تمایل مردم به داشتن بیش از یک فرزند را ناشی از مشکلات معیشتی می دانند. آن ها معتقدند وضعیت اقتصادی دلیل اصلی عدم تمایل مردم به داشتن بیش از یک فرزند است. به عنوان مثال هزینه های تحصیل به حدی زیاد است که برخی خانواده ها مجبورند نیمی از درآمد خود را فقط صرف تحصیل فرزند خود نمایند.
از طرفی، برخی افراد مشکلات فرهنگی و به خصوص فرهنگ تک فرزندی که میان مردم تسری یافته را عامل بروز این مشکل می دانند. پس از چند دهه محدودیت تک فرزندی، مردم به این وضعیت عادت کرده و به تدریج تک فرزندی جزئی از فرهنگ مردم شده است. این افراد راهکار این مشکل را در تلاش بسیار برای اصلاح این فرهنگ و ایجاد دید مثبتی نسبت به داشتن دو فرزند می بینند.
پیش بینی آینده جمعیتی چین
یکی از اساتید اقتصاد دانشگاه پکن معتقد است نرخ زادوولد پس از سال ۲۰۱۸ سیر نزولی خواهد داشت. او بیان کرده است که گرچه در سال ۲۰۱۸ چین شاهد نرخ زادوولد پایینی بوده، اما در آینده نیز تعداد متولدین از این تعداد نیز کمتر خواهد بود. وی پیش بینی کرده که چین هرگز تولد بیش از ۱۵ میلیون نوزاد را در سال تجربه نخواهد کرد.
در سال ۲۰۵۰ یک سوم جمعیت کشور چین بالای ۶۰ سال خواهند بود، این مساله ضربات سنگینی نیز به جوان تر ها وارد خواهد آورد چرا که بسیاری از آن ها درگیر نگهداری از سالمندان خواهند شد.
با در نظر گرفتن جمعیت زیاد و نرخ رشد بالای جمعیت چین در گذشته و در مقایسه با کشورهای دیگر، بحران جمعیتی در این کشور می تواند زنگ خطری برای بسیاری کشور های دیگر باشد. لازم به ذکر است، چنان که توضیح داده شد، سیاست های جمعیتی امری زود بازده نبوده و سال ها زمان خواهد برد تا یک سیاست جدید بتواند تاثیرات خود را بر وضعیت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور بگذارد.
پینوشت:
خبرگزاری گاردین، yon.ir/kl9RG
خبرگزاری گاردین، yon.ir/O8mWo
انتهای پیام/ فرهنگ و گفتمان
