به گزارش مسیر اقتصاد یکی از چالش هایی که اقتصاددانان با آن مواجهند بحث فهم مشترک از چگونگی خلق پول در اقتصاد است. توجه به این موضوع به دو جهت دارای اهمیت است، اولا عدم درک فرآیند خلق پول به احتمال زیاد منجر به شکست هر اقدام اصلاحی در نظام بانکداری می شود و ثانیا خلق پول جدید به نوعی ایجاد قدرت خرید در اقتصاد است که به دلیل سودآوری بالایی که دارد می بایست به لحاظ منافع عمومی مورد توجه قرار گیرد.
تعریف پول
تعریف اینکه چه چیزی پول است دشوار است اما در یک تعریف می توان «هر آنچه که به طور گسترده برای پرداخت (بخصوص پرداخت مالیات به دولت) مورد استفاده قرار می گیرد» را پول در نظر گرفت.
با این توضیحات، اعتبار بانکی را می توان به عنوان پول تلقی کرد چرا که سازمان مالیاتی IOU[۱] یک بانک را در پرداخت های مالیاتی می پذیرد اما این سازمان IOU یک فرد یا یک مغازه محلی را نمی پذیرد و لذا به عنوان پول در نظر گرفته نمی شود.
انواع پول در اقتصاد
در نظام بانکداری بریتانیا مانند سایر نظام های دنیا، پول ملی به سه شکل وجود دارد که دوتای آن به صورت الکترونیکی است:
یک) پول نقد: اسکناس و مسکوک.
دو) ذخایر بانک مرکزی: ذخایری که بانک های تجاری نزد بانک مرکزی نگه می دارند.
سه) پول بانک تجاری: سپرده های بانکی که در زمان وام‌دهی بانک تجاری در حساب های وام گیرندگان شارژ می شود.
تنها بانک مرکزی و دولت بریتانیا قادر به خلق دو مورد اول هستند که در اینجا «پول بانک مرکزی» نامیده می شوند. همچنین از آنجایی که ذخایر بانک مرکزی عملا وارد اقتصاد نمی شود، عرضه پول را می توان به پول نقد و پول بانک تجاری محدود کرد.
البته باید توجه داشت که پول نقد فیزیکی کمتر از ۳ درصد و پول بانک تجاری ۹۷ درصد باقی مانده پول موجود در اقتصاد را تشکیل می دهد.
رویکرد بانک به عنوان واسطه وجوه اشتباه است
چندین روش متضاد برای توصیف آنچه که بانک ها انجام می دهند وجود دارد. ساده‌ترین آن ها این است که بانک ها ابتدا پول را از پس‌اندازکنندگان می گیرند و سپس این پول را به قرض گیرندگان وام می دهند.
این در حالی است که بانک ها اینگونه عمل نمی کنند. بانک ها برای اعطای وام جدید نیازی به انتظار برای جذب سپرده جدید ندارند. در حقیقت، بانک ها با اعطای وام، یک سپرده جدید در حساب مشتری خلق می کنند.
نگاه بانکداری ذخیره جزئی به خلق پول ناقص است
روش دیگر که کمی پیچیده تر است مفهوم «بانکداری ذخیره جزئی» را ارائه می دهند. بر طبق توضیحات این روش، بانک ها می توانند چندین برابر بیشتر از مقدار پول نقد و ذخایرشان نزد بانک مرکزی بریتانیا وام بدهند. این رویکرد تصویری دقیقتر از خلق پول بانک ها نسبت به رویکرد قبلی نشان می دهد اما همچنان ناقص و گمراه کننده است.
دلالت این روش این است که میان مقدار اعتبار مخلوق بانک ها و میزان ذخایرشان نزد بانک مرکزی پیوند قوی وجود دارد. همچنین در این رویکرد فرض شده که بانک مرکزی کنترل زیادی بر میزان ذخایر بانک ها دارد.
اعطای تسهیلات از سوی بانک‌ها به معنی «خلق پول» است
با این وجود طبق یافته های مقاله، دقیقترین توصیف از خلق پول این است که هر زمانی که بانک ها اعتبار خود را گسترش دهند، پول جدید خلق می کنند و توانایی آنها در این زمینه با ذخایرشان نزد بانک مرکزی رابطه بسیار ضعیفی دارد. برای مثال در زمان بحران مالی، بانک ها به ازای هر ۱۰۰ پوند اعتبار اعطایی فقط ۱.۲۵ پوند ذخایر داشتند.
بانک ها در یک سیستم الکترونیکی شفاف عملیات انجام می دهند و در پایان هر روز می بایست پرداخت های متعددی داشته باشند، لذا نیازمند نگه داشتن اندکی پول بانک مرکزی برای رفع نیازهای روزانه خود هستند.
مختصات خلق پول بانکی در اقتصاد چیست؟
قدرت بانک های تجاری در خلق پول جدید، پیامدهای بسیار مهمی برای رونق و ثبات مالی دارد. چهار مورد از اصلاحات سیستم بانکی عبارتند از:
الف) مقرراتی همچون الزامات کفایت سرمایه برای مدیریت خلق پول بانک ها کافی نیست چرا که این قواعد خلق پول و در مجموع انبساط ترازنامه بانک ها را محدود نمی کند. به عبارت دیگر، الزمات کفایت سرمایه اساسا در زمینه جلوگیری از رونق اعتبار و حباب های مرتبط با قیمت دارایی بی تاثیر است.
ب) اعتبار توسط بانک ها سهمیه بندی می شود و تعیین کننده اصلی میزان وام دهی آنها، نرخ های بهره نبوده بلکه اطمینان به بازپرداخت وام و اعتماد به نقدینگی و توانایی پرداخت بدهی سایر بانک ها است.
ج) بانک ها تصمیم می گیرند که اعتبار به کدام بخش اقتصاد اختصاص یابد. بانک ها تمایل دارند وام دهی را در برابر وثیقه انجام دهند و نه وام دهی برای سرمایه گذاری در تولید. در نتیجه پول جدید به احتمال زیاد به جای کسب و کارهای کوچک با آثار ماندگار برای جامعه به سفته بازی مالی اختصاص می یابد.
د) سیاست بودجه ای به خودی خود منجر به گسترش عرضه پول نمی شود. در واقع، دولت در عمل مداخله مستقیم در روند خلق و تخصیص پول ندارد. این موضوع، تاثیر مهمی بر اثربخشی سیاست بودجه ای و نقش دولت در اقتصاد دارد.
مطالب بیان شده جدید نیست و بانک های مرکزی در سراسر جهان توصیف مشابه ای در رابطه با منشا خلق پول دارند. با این حال، بسیاری از افراد در برابر این مفهوم که بانک های خصوصی واقعا می توانند خلق پول کنند مقاومت می کنند.
پینوشت:
[۱] IOU مخفف عبارت I owe you به معنای من به شما بدهکار هستم است.
منبع: مقاله نیو اکونومیک فاندیشن
انتهای پیام/ نظام مالی
