مسیر اقتصاد/ بانک‌ها در جریان فعالیت خود در معرض ریسک‌های مختلف قرار دارند. ریسک در واقع هزینه‌ای است که بانک بابت فعالیت خود تقبل می‌کند و چشم انداز آن سود یا زیان است. ناظرین بانکی باید اطمینان یابند که بانک‌ها به درستی ریسک‌های فعالیت خود را شناسایی، اندازه گیری و کنترل می‌نمایند؛ به عبارت دقیق‌تر ناظرین موظف به ارزیابی سیستم مدیریت ریسک بانک‌ها هستند.
منظور از ارزیابی سیستم مدیریت ریسک بررسی مجموعه سیاست‌ها و رویه‌هایی است که مدیریت بانک به وسیله آن تلاش دارد بازده حاصل از فعالیت‌های خود را حداکثر نماید؛ در شرایطی که آثار منفی پذیرش ریسک‌های آن نیز حداقل شود.
سیستم مدیریت ریسک در برگیرنده شناسایی، اندازه‌گیری، کنترل و نظارت بر ریسک‌ها است. توضیحات مربوط به چهار جزء اساسی سیستم مدیریت ریسک که می‌بایست در ارزیابی از سیستم مذکور مورد بررسی قرار گیرند به شرح ذیل می‌باشد:
شناسایی ریسک‌ها
تقریباً هر فعالیتی که توسط بانک صورت می‌پذیرد در بطن خود با خطراتی مواجه است. مدیریت ریسک در وهله اول مستلزم شناسایی این خطرات در فعالیت بانک می‌باشد. ریسک‌هایی که بانک‌ها با آن مواجه می‌باشند به چهار دسته کلی: ریسک‌های مالی، عملیاتی، تجاری و حوادث تقسیم می‌شود. در گزارش قبلی انواع این ریسک‌ها معرفی شده‌اند.
اندازه‌گیری ریسک
پس از اینکه ریسک‌های مرتبط با فعالیت‌های بانک شناسایی شدند، قدم بعدی اندازه گیری درجه اهمیت ریسک‌های شناسایی شده می‌باشد. هر یک از ریسک‌های مذکور را می‌بایست با توجه به سه ویژگی ذیل مورد بررسی قرار داد:
میزان: منظور چه مقدار پول یا دارایی در معرض خطر قرار دارد.
طول مدت: منظور مدت زمانی است که بانک در معرض ریسک قرار خواهد داشت. معمولا هر قدر مدت طولانی تر باشد احتمال تغییر شرایط نیز بیشتر خواهد بود با این تاکید که شرایط ممکن است به وضعیت بهتر یا بدتر تغییر نماید.
پیامدهای نامطلوب احتمالی: در اینجا احتمال اینکه تغییر شرایط به صورتی باشد که نتایج مطلوب بانک حاصل نشود را برآورد می‌کنیم. به عنوان مثال پیامدهای نامطلوب احتمالی در مورد اعطای تسهیلات به یک مشتری که از نظر مالی در وضعیت مناسبی نیست به مراتب بیشتر از مشتری است که از وضعیت مالی خوبی برخوردار است.
وقتی صحبت از اندازه‌گیری ریسک می‌شود، در واقع می‌خواهیم زیان احتمالی ناشی از وقوع آن را کمّی نماییم. این امر منوط به تحقق دو پیش شرط اساسی به شرح ذیل است:
- اطلاعات قابل اعتماد و به روز از مبادلات بانک و نرخ‌های موجود در بازار و وضعیت مشتریان بانک
- ابزار مناسب برای اندازه گیری ریسک
تا زمانی که این دو پیش شرط محقق نشود، نمی‌توان اندازه‌گیری درستی از ریسک هایی که در انتظار فعالیت‌های بانک می‌باشد، داشت. ابتدا باید سیستم اطلاعاتی بانک را کارا نمود. این سیستم باید اطلاعات درست و صحیح و به روز از وضعیت مبادلات و معاملات بانک در اختیار ما قرار بدهد. همچنین این سیستم باید اعتبار سنجی مطلوبی از افراد حقیقی و حقوقی که مشتریان بانک می باشند به عمل آورد. بانک نیز با استفاده از این اطلاعات و اعتبار سنجی از مشتریان خود در اعطای تسهیلات و مبادلات با آن ها باید جانب احتیاط را رعایت نماید.
روش‌های اندازه گیری ریسک نیز باید روش‌های کارا و به روزی باشند. اگر از روش‌های مطلوب استفاده نشود، نمی‌توانیم ریسک‌های مورد انتظار بانک را به درستی اندازه‌گیری نماییم. امروزه با توجه به توسعه خدمات و محصولات بانک، همه روزه ریسک‌های جدیدی در انتظار بانک می‌باشد، بنابراین روش اندازه گیری ریسک در بانک ها باید بتواند این ریسک‌های جدید را شناسایی و به درستی اندازه‌گیری نماید.
ناظرین بانکی باید با دقت بر وجود سیستم های اطلاعاتی کارا و مناسب و همچنین روش‌های اندازه‌گیری مطلوب ریسک نظارت نمایند، زیرا اگر این دو شرط اساسی محقق نشود شناسایی ریسک‌ها و اندازه‌گیری آنها کاری سخت و دشوار خواهد بود و به دلیل عدم شناخت صحیح از ریسک‌هایی که در انتظار فعالیت بانک می‌باشد، هزینه‌های زیادی نیز برای بانک‌ها ایجاد می‌شود.
کنترل ریسک
به محض اینکه ریسک‌ها شناسایی و از نظر اهمیت اندازه‌گیری شدند، می‌بایست کنترل شوند. سه روش برای کنترل ریسک‌های مهم در بانک‌ها و یا حداقل کردن پیامدهای نامطلوب آن ها وجود دارد. که عبارتند از: اجتناب از ریسک، تخفیف (کاهش) ریسک و جبران (تعدیل) ریسک.
اجتناب از ریسک: این نوع کنترل ریسک به طرق ذیل انجام می‌شود:
- تدوین سیاست‌های کلی در مورد ارائه محصولات و خدمات خاص.
- اعمال محدودیت در مورد فعالیت‌ها و یا معاملات خاص به ویژه فعالیت‌هایی که بیشترین ریسک در آنها مشاهده شده است.
- عدم ارائه خدمات مالی به مشتریان خاص.
تخفیف ریسک: این نوع کنترل ریسک در برگیرنده اقداماتی است که نتایج نامطلوب پذیرش ریسک را کاهش می‌دهد. تخفیف ریسک معمولاً مستلزم هزینه‌های اضافی( مستقیم و غیرمستقیم) است. باید توجه داشت هزینه اقدامات اتخاذ شده برای کاهش ریسک می‌بایست از نتایج نامطلوب تقبل ریسک کمتر باشد. در واقع این موضوع اساس و پایه تحلیل‌های هزینه فایده است.
جبران ریسک: این روش مستلزم پذیرش ریسک و زیان‌های احتمالی آن همراه با اخذ کارمزد و بهره کافی برای پوشش هزینه‌های ریسک پذیری است به طوری که نهایتا منتج به سود گردند. ممکن است در این روش از درآمد فعالیت خاصی برای پوشش زیان‌های( هزینه ریسک پذیری) فعالیت دیگری استفاده شود. مورد اخیر عموما در ارائه محصولات و خدمات جدید توسط بانک ها استفاده می شود.
نظارت بر ریسک
نظارت بر ریسک به معنای ایجاد سیستم‌های گزارش دهی برای شناسایی تغییرات نامطلوب در ریسک‌های فعالیت بانک (به ویژه ریسک‌های موجود در خدمات و فعالیت های اصلی آن) با هدف به حداقل رساندن آثار و پیامدهای نامطلوب آن ها است. به بیان دیگر از نشانه‌های یک سیستم مدیریت ریسک مناسب وجود سیستم اطلاعات مدیریت برای شناسایی دقیق ریسک‌ها و نظارت بر تغییرات در آن ها می‌باشد.
منبع:
۱- اسدی پور، نوشین، نظارت بر بانک‌ها، پژوهشکده پولی و بانکی، بهار۸۸
انتهای پیام/ اصلاح بانک مرکزی
