مسیر اقتصاد/ طی سال های متمادی، بانک ها با الگوهای ساده، فعالیت خود را ارزیابی و مدیریت می‌کردند؛ در واقع با توجه به دامنه محدود فعالیت بانکی، این امر امکانپذیر بود. اما با توسعه خدمات و محصولات بانکی و همچنین پیچیدگی فعالیت بانکها، ریسک فعالیت آن‌ها نیز افزایش یافت؛ لذا شیوه‌های قدیمی ارزیابی یا برخورد با ریسک، دیگر نمی‌توانست همانند قبل موثر و کارا باشد.
در فوریه سال ۱۹۷۹ اداره کنترل پول آمریکا (occ) در یک بیانیه رسمی، نوآوری و رویکرد جدید در نظارت و بازرسی بانکها را با عنوان «شیوه نظارت مبتنی بر ریسک در بازرسی بانکها» معرفی کرد.
فرآیند جدید بازرسی بر بررسی کیفیت مدیریت بانکها و همچنین ارزیابی موقعیت مالی آن ها با استفاده از تجزیه و تحلیل نسبت‌ها تاکید داشت.
در شیوه نظارت مبتنی بر ریسک بازرسین بانکها در ارزیابی‌های خود به موارد زیر توجه می‌نمایند:
- سطح ریسک هر بانک و تاثیر آن بر سرمایه و نقدینگی بانک
- تأثیر بالقوه ریسک‌های بانک بر وضعیت مالی آتی آن
- چگونگی رعایت مقررات توسط بانک
- شناسایی ریسک‌های عمده و اصلی فعالیت بانک و تمرکز بر آن
نظارت مبتنی بر ریسک حد بالاتری از نظارت تطبیقی است؛ که اجرای آن به معنای حذف نظارت تطبیقی نبوده، بلکه کماکان بررسی رعایت مقررات در بانکها بخشی از وظایف ناظرین بانکی می‌باشد؛ اما مقررات در چارچوب نظارت مبتنی بر ریسک محدودتر و انعطاف‌پذیر است.
مزایای «نظارت مبتنی بر ریسک» نسبت به «نظارت تطبیقی» در نظام بانکی
از مهمترین مزیت‌های نظارت مبتنی بر ریسک در برابر نظارت تطبیقی را می‌توان به صورت زیر بیان کرد:
یک) در نظارت تطبیقی روش یکسان برای انواع مختلف بانک ها بکار گرفته می‌شود؛ اما در نظارت مبتنی بر ریسک با توجه به ارزیابی‌های مستمر از ریسک‌های بانک، موقعیت مالی و عملکرد آن، برای هر بانک روش نظارتی مخصوصی در نظر گرفته می‌شود. در واقع در این روش منابع نظارتی را بر فعالیت‌ها با ریسک بالا متمرکز می نمایند. شناسایی ریسک‌های هر بانک مستلزم شناخت فعالیت‌های بانک، شناخت مشتریان و خدمات آن و همچنین ارزیابی نقاط ضعف و قوت بانک در مقایسه با رقبای آن است.
دو) در نظارت تطبیقی، ارزیابی از عملکرد گذشته بانک انجام می‌شود، اما در نظارت مبتنی بر ریسک، ارزیابی چشم انداز آتی بانک انجام می‌گیرد.
سه) نظارت تطبیقی، نظارتی واکنشی است اما نظارت مبتنی بر ریسک پیشگیرانه است. مهمترین ویژگی نظارت مبتنی بر ریسک پیشگیرانه بودن این شیوه نظارتی است، به این معنی که این شیوه نظارتی به منظور جلوگیری از ریسک سیستمی تلاش می‌نماید مشکلات بانکها را قبل از وقوع شناسایی و اصلاح نماید.
چهار) نظارت تطبیقی نشانه‌های مشکل و نارسایی را شناسایی می‌نماید اما در نظارت مبتنی بر ریسک عوامل ایجاد مشکل را نیز مورد توجه قرار می‌دهند.
پنج) در نظارت تطبیقی گرایش به محدود کردن دامنه فعالیت‌های مجاز بانک وجود دارد اما در نظارت مبتنی بر ریسک به بانکها اجازه پذیرش ریسک تا جایی داده می شود که بانک ثابت کند توانایی مدیریت صحیح منابع و پذیرش ریسک را دارد.
شش) نظارت تطبیقی کاربر، وقت‌گیر و پرهزینه است اما یکی از ویژگی‌های نظارت مبتنی بر ریسک صرفه جویی در منابع نظارتی (نیروی انسانی و زمان) و افزایش کارایی می‌باشد.
هفت) در نظارت مبتنی بر ریسک به محیط فعالیت بانکها و ریسک‌های ناشی از عوامل محیطی به منظور ارزیابی وضعیت مالی بانک بسیار توجه می‌شود، اما این موضوع در شیوه نظارت تطبیقی به هیچ وجه مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
با توجه به این موراد، امروزه در اکثر کشورهای توسعه یافته ناظرین بانکی با استفاده از این شیوه نظارتی بر شبکه بانکی نظارت می‌نمایند. به منظور اصلاح ساختار نظارت بانک مرکزی در کشور و افزایش کارایی نظارت این بانک بر شبکه بانکی نیز، لازم و ضروری است شیوه نظارتی مبتنی بر ریسک در کنار نظارت تطبیقی توسعه و گسترش یابد و زیر ساخت‌ها و پیش زمینه‌های انجام این نوع نظارت ایجاد شود
منبع: ۱- اسدی پور، نوشین، نظارت بر بانکها، پژوهشکده پولی و بانکی، بهار ۸۸
انتهای پیام/ اصلاح بانک مرکزی
