به گزارش مسیر اقتصاد سازوکار مالی ویژه اروپا یا SPV برای ادامه برجام و حفاظت از ایران در برابر تحریم های ثانویه آمریکا بعد از گذشت ۹ ماه از وعده های اتحادیه اروپا، در نهایت روز ۱۱ بهمن تحت عنوان «اینستکس» راه اندازی شد. اما با این وجود این سازوکار که طبق وعده های اتحادیه اروپا قرار بود بسته جامعی از راهکارها برای محافظت از مبادلات نفتی و دیگر موارد تجاری ایران در برابر تحریم ها باشد، به «تجارت غذا و دارو» محدود شده است.
تهاتر تجارت میان ایران و اروپا از طریق اینستکس
اینستکس بانک محسوب نمی شود و یک نهاد تسویه مالی است که شرکت اداره کننده آن در ساختمان وزارت اقتصاد فرانسه ثبت شده است. به عبارت دیگر، اصل تجارت ایران با اروپا به صورت تهاتری خواهد بود و این شرکت وظیفه تسویه حساب بین شرکت های ایرانی و اروپایی را به عهده خواهد داشت.
طبق این تجارت تهاتری، اینستکس قرار است این امکان را فراهم کند که بدون انجام مراودات مالی بین ایران و اتحادیه اروپا تجارت همچنان صورت بگیرد. اگر این سازوکار بخواهد فراتر از غذا و دارو کار کند، یک شرکت ایرانی کالایی به اروپا صادر می کند و در قبال آن «اعتباری» به دست می آورد که خود او یا یک واردکننده ایرانی می تواند از آن برای واردات کالا از اروپا به ایران استفاده کند؛ بدون اینکه پولی بین طرفین مبادله شود. در مقابل، همین سازوکار برای صادرکنندگان و واردکنندگان اروپایی نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
در نتیجه اعتباری که از صادرات نفت به اروپا برای ایران ایجاد می شود، فقط قابلیت خرج در اتحادیه اروپا دارد و این امکان وجود ندارد که این اعتبار مانند سابق که به یورو در حساب های ایران واریز می شد، قابلیت انتقال و تخصیص به نیازهای وارداتی مختلف را داشته باشد.
ابهامات فراوان در کاربردی شدن «اینستکس» برای ایران
طبق بیانیه مشترکی که از سوی وزرای خارجه ۳ کشور تأسیس کننده اینستکس، یعنی فرانسه، بریتانیا و آلمان صادر شده است، این نهاد در مرحله نخست، روی مبادله مواد غذایی، محصولات کشاورزی، دارو و تجهیزات پزشکی متمرکز خواهد شد. آن ها همچنین اعلام کرده اند که کشورهای دیگر نیز می توانند در ادامه کار وارد اینستکس شوند.
اما در حال حاضر مشخص نیست که به غیر از سه کشور اصلی تأسیس کننده اینستکس آیا سایر کشورهای اروپایی نیز در قالب این سازوکار با ایران معامله خواهند کرد یا نه. به عبارتی گفته شده است که سایر کشورها نیز در ادامه وارد این سازوکار خواهند شد، اما زمانی برای این کار تعیین نشده است که این خود محل سؤال است. همچنین مشخص نیست که منظور از کشورهای دیگر فقط کشورهای اروپایی است یا سایر کشورهایی از قبیل چین و روسیه را نیز شامل می شود؟
زمان دقیق عملیاتی شدن اینستکس در ابهام به سر می برد
ثبت اینستکس در فرانسه به معنای اعلام موجودیت سازوکار ویژه مالی اروپا برای تجارت با ایران است؛ اما تا عملیاتی شدن آن هنوز فاصله وجود دارد. در ادامه قرار است بانک مرکزی ایران نیز همچون اروپایی ها شرکتی در تهران ایجاد کند که طرف حساب اینستکس باشد. این یک ابهام دیگر در زمان دقیق عملیاتی شدن این سازوکار است و به نظر می رسد که اروپا با این اقدامات قطره چکانی در حال خرید فرصت برای معطل نگه داشتن اقدامات احتمالی ایران است.
علاوه بر این، در بیانیه اروپایی ها نیز آمده است که اینستکس قرار است در چارچوب قوانین مربوط به مبارزه با تأمین مالی تروریسم و ضدپولشویی و شفافیت مالی عمل کند و از این رو ایران باید برای بهره گیری از خدمات این نهاد جدید، برنامه اقدام خود در زمینه گروه کاری اقدام مالی (FATF) را اجرا کند.
در حالی که راه اندازی این سازوکار مالی به غذا و دارو محدود شده است و در این شرایط درخواست اروپا مبنی بر اجرائی کردن دستورات FATF منطقی ندارد. از طرفی هیچ تناسبی میان آنچه که اروپا ارائه داده است با آنچه که از ایران درخواست می کند، وجود ندارد.
منابع:
فرانسه ۲۴ yon.ir/6zIIr
فرانس دیپلماتیک yon.ir/Ef5NG
انتهای پیام/ اقتصاد بین الملل
