به گزارش مسیر اقتصاد منابع عظیم نفتی و موقعیت بسیار مهم و راهبردی جغرافیای سیاسی و بازار بزرگ عراق سبب شده است که این کشور مورد توجه بسیاری از قدرت های جهانی و منطقه‌ای قرار بگیرد.
عراق به لحاظ نفت و انرژی از مهمترین کشورهای جهان محسوب می‌شود. این کشور با داشتن ۱۴۳ میلیارد بشکه منابع نفتی، پنجمین مالک بزرگ منابع نفتی در میان کشورهای جهان است.[۱] عراق همچنین با تولید روزانه ۴.۵ میلیون بشکه نفت، هفتمین تولید کننده این محصول در جهان است.[۲]
عراق عمده نفت تولیدی خود را صادر می کند. این کشور سومین صادرکننده بزرگ نفت در جهان محسوب می‌شود. درآمد عراق از صادرات نفت در سال ۲۰۱۷ برابر ۶۲ میلیارد دلار و معادل ۷.۳ درصد از کل نفت صادر شده در جهان بوده است.[۳]
اهمیت عراق در تامین نفت ترکیه
ترکیه در سال ۲۰۱۷ حدود ۵۱۹ هزار بشکه در روز نفت خام وارد کرده است.[۴] در حال حاضر ایران بیشترین سهم را در تامین نفت برای ترکیه دارد. نیمی از نفت مورد نیاز ترکیه در فصل نخست سال ۲۰۱۸ از سوی ایران تامین شده است. پس از ایران کشورهای کویت، عربستان سعودی، عراق و روسیه بیشترین نفت را به ترکیه صادر کرده اند.[۵]
اما طبعا ترکیه به دلیل رقابتی که در حوزه‌های گوناگون با ایران دارد، مایل است وابستگی کمتری به نفت ایران داشته باشد و انتظار می‌رود که با برقراری امنیت کامل در عراق، این کشور را جایگزین ایران در تامین بخش عمده نفت مورد نیاز خود کند.
لازم به ذکر است که زیرساخت انتقال نفت عراق به ترکیه هم اکنون موجود است. خط لوله انتقال نفت کرکوک به جیهان ترکیه در گذشته از مهمترین بسترهای صادرات نفت عراق به جهان بود که اخیرا با صدور روزانه ۵۰ تا ۱۰۰ هزار بشکه در روز مجددا فعال شده است.[۶]
بازار بزرگ عراق
کشور عراق به دلیل مواجه شدن با جنگ های طولانی و ناآرامی‌های داخلی در ۴۰ سال اخیر دچار عقب‌افتادگی‌‌های زیادی شده است؛ به طوریکه حتی توانایی تامین نیازهای ابتدایی خود را نیز ندارد.
این کشور با واردات ۵۰ میلیارد دلار کالای عمدتا مصرفی در سال ۲۰۱۷ یکی از بزرگترین و سودآورترین بازارهای منطقه و جهان محسوب می‌شود. عراق به غیر از کالا، نیاز شدیدی به واردات خدمات فنی و مهندسی دارد؛ زیرا بسیاری از زیرساخت های این کشور نابود شده است و خود توانایی بازسازی آنها را ندارد.
بازار بزرگ عراق این امکان را برای همسایگان این کشور فراهم کرده است که شرکت ها و صنایع خود را در مقیاس جهانی رشد و توسعه دهند. بنابراین طبیعی است که رقابت شدیدی بین بازیگران بازار عراق شکل بگیرد. در این شرایط پیروز آوردگاه بازار عراق کسی است که بهتر از دیگران بتواند با طرح‌ها و برنامه‌های سودآور، پیشنهادات بهتری به طرف عراقی بدهد و رضایت آنان را جلب کند.
حضور گسترده ترکیه در بازار عراق
کشور ترکیه در سال ۲۰۱۳ با ۱۲ میلیارد دلار صادرات به عراق، بیشترین سهم را از بازار این کشور داشت، اما با حمله داعش به عراق و ایجاد ناامنی در این کشور دچار کاهش صادرات به عراق شد. ناگفته نماند که اختلافات سیاسی و امنیتی ترکیه و عراق که تاکنون نیز حل و فصل نشده است، نقش موثری در کاهش حجم تجارت دو کشور داشته است. حجم صادرات ترکیه به عراق در سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ برابر ۱۱.۱۷ ، ۸.۹، ۸.۴ و ۱۰.۶ میلیارد دلار بود.
صادرات ترکیه به عراق طیف گسترده‌ای از کالاها را در بر می‌گیرد. جواهرآلات، مواد غذایی، ملزومات ساختمانی، وسایل بهداشتی، مصالح ساختمانی و صنایع نساجی از جمله مهمترین کالاهایی است که ترکیه به عراق صادر می‌کند.
عراق شاهراهی برای ترانزیت کالا
عراق از طرفی حلقه اتصال ایران و شرق آسیا به سوریه و دریای مدیترانه بوده و از طرف دیگر بهترین گذرگاه برای دسترسی ترکیه به خلیج فارس است.
عراق می‌تواند بستر صادرات کالا، نفت و گاز ایران به غرب آسیا، شرق آفریقا و سواحل مدیترانه باشد. خط لوله انتقال نفت از ایران به عراق و سپس از عراق به سوریه هم اکنون وجود دارد و با ترمیم بخش‌های آسیب دیده و موافقت دولت عراق می‌توان زمان صادرات نفت ایران به کشورهای حاشیه مدیترانه را تا ۱۰ مرتبه کاهش داد. این مسئله در زمان تحریم‌ها و بروز مشکلات برای حمل و نقل دریایی ایران اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
اهمیت ترانزیتی عراق برای ترکیه
شاید بتوان گفت که عراق به همان اندازه که برای مسائل ترانزیتی ایران اهمیت دارد، برای ترکیه نیز اهمیت دارد. از آنجا که روابط ترکیه و مصر پس از کودتای عبدالفتاح السیسی رئیس کنونی دولت مصر، تیره گردید و قرارداد دو کشور در زمینه عبور کشتی‌های ترک از کانال سوئز به زودی منقضی خواهد شد، ترانزیت کالا از مسیر عراق به خلیج فارس برای ترکیه اهمیت فراوانی پیدا کرده است.
ترکیه برای صادرات کالا به آسیای جنوبی و شرقی ناچار است از مسیر ایران و یا عراق اقدام کند زیرا در سایر مسیرهای موجود در شرق این کشور به دلیل تعدد کشورهای واقع شده در مسیر، وجود دریای خزر بر سر راه و همچنین مشکلات سیاسی با ارمنستان نمی‌تواند حمل و نقل مقرون به صرفه‌ای داشته باشد.
مطابق آمار مرکز تجارت جهانی ۴۷ میلیارد دلار یعنی حدود ۳۰ درصد از صادرات ترکیه در سال ۲۰۱۷ به مقصد کشورهای آسیایی انجام شده است.
ترکیه همچنین با کشورهای قطر و پاکستان روابط راهبردی دارد و در صورت امکان تردد آسان از مسیر عراق به خلیج فارس، می‌تواند روابط تجاری خود را با این دو کشور توسعه دهد. انتقال گاز قطر به ترکیه نیز از طرح‌های بسیار مهم دو کشور است که با توجه به روابط تیره عربستان با ترکیه و قطر، تنها از مسیر عراق می‌تواند محقق شود.
۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در عراق، هزینه دسترسی ترکیه به خلیج فارس
با توجه به مطالب فوق روشن است که عراق اهمیت فوق العاده‌ای برای ترکیه دارد؛ این کشور برای اینکه بتواند از مسیر عراق به خلیج فارس دسترسی پیدا کند، قول ۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این کشور را داده است.
ترکیه در جریان کنفرانس کویت برای کمک به بازسازی عراق در فوریه سال ۲۰۱۸ میلادی، به دولت عراق تعهد داد که در ازای استفاده از جاده های عراق تا خلیج فارس، ۵ میلیارد دلار وام به عراق دهد.
در پی این تصمیم دولت آنکارا با تخصیص این اعتبار از یک سو هدف افزایش تجارت خود با دولت مرکزی عراق را دنبال کرد و از سوی دیگر با فراهم آوردن امکان حمل محصولات تجاری خود تا خلیج فارس، به طور عملی موفق به اجرایی کردن سیاست رسیدن به خلیج فارس از طریق عراق خواهد شد.[۷]
پینوشت:
[۱] سایت اینترنتی اطلس جهان yon.ir/BVrOo
[۲] yon.ir/pLIsY
[۳] yon.ir/pmtmP
[۴] yon.ir/Huzqj
[۵] روزنامه دیلی صباح yon.ir/NZH0g
[۶] yon.ir/O1qAC
[۷] yon.ir/O1qAC
انتهای پیام/تجارت و ارز
