مسیر اقتصاد/ برق به عنوان قلب تپنده صنايع و موتور پیشران تمدن بشری، از شاخص هاي اثرگذار بر وضعيت اقتصادي، اجتماعي، سياسي، فرهنگي و رفاهي جامعه به شمار مي رود. صنعت برق، سال ها به عنوان يك خدمت عمومي تلقي مي شد و از همين رو، انحصاري و غيررقابتي بود.
اما در دو دهه گذشته صنايع برق در جهان با دگرگوني هاي ساختاري و بنياديني همراه شده اند. این دگرگونی ها برق را از یک کالای انحصاری و غیررقابتی به یک کالای تجاری تبدیل کرده است. با این وجود ماهیت فنی نسبتا پیچیده ی تولید و عرضه برق سبب شده است تا تبدیل آن به یک کالای تجاری نیز با پیچیدگی هایی همراه باشد.
این دگرگونی ها عمدتا با اهداف ذیل اجرا شده است:
- كاهش تصدي گري دولت و تفكيك فعاليت هاي حاكميتي از تصدي گري
- توسعه مالكيت عمومي از طريق واگذاري سهام شركت هاي بخش برق
- ايجاد محيط رقابتي و جلوگيري از انحصار دولت، با هدف افزايش بهره وری، ايجاد حق انتخاب براي مشتريان و فراهم كردن شرایط سرمايه گذاري براي سرمايه گذاران بخش خصوصی
- شفافيت هزينه ها، با هدف منطقی تر كردن برنامه ريزي توسعه شبكه و تأسيسات برق
- آشكارسازي قيمت ها، با هدف واقعي شدن نرخ برق و جلوگیری از اسراف در مصرف برق
- جبران كمبود منابع دولتي براي سرمايه گذاري
- ايجاد شرایط با ثبات از حيث قابليت اطمينان و پایداری شبکه
حرکت از انحصار دولتی به مشارکت بخش خصوصی
در اغلب نقاط دنیا تولید برق تا سال‌های اخیر مشمول وضعیت انحصار طبیعی بوده است؛ یعنی یک یا چند تامین‌کننده تمام یا بخش بزرگی از تقاضاهای خرید متقاضیان را فراهم نموده اند. اجزای اصلی تامین برق، یعنی تولید، انتقال و توزیع، به‌طور پیشفرض در قالب سازمان‌‌های موسوم به «صنایع برق» در کنار یکدیگر قرار می‌گرفتند.
عملکرد این صنایع در کشورهای توسعه یافته در مقایسه با کشورهای در حال توسعه به مراتب بهتر بوده است؛ اما هزینه‌های سرسام‌آور عملیاتی، هزینه ساختوساز، هزینه سربار تاسیسات جدید، قیمت‌های بالای خرده‌فروشی برق و کاهش هزینه تولید در تاسیسات جدید که با کاهش قیمت گاز طبیعی و ساخت ژنراتورهایی با کارآیی بیشتر ممکن شد، موجب شده است این صنایع برای ایجاد تحولات بنیادین تحت فشار قرار بگیرند.
هدف از این تحولات ایجاد سازوکارهایی نوین در صنعت برق بوده است که منافع درازمدت جامعه را تامین و تضمین کند؛ که این منافع در قالب قیمت مناسب‌تر و سطح خدمات بالاتر به مصرف‌کنندگان انتقال می‌یابد.
ایجاد بازار هوشمندانه پیش نیاز اقتصادی شدن صنعت برق
این منافع از طریق ایجاد بازاری هوشمندانه برای عمده‌فروشی برق ایجاد می‌شود، زیرا این رقابت همچون مشوقی برای تولیدکنندگان عمل خواهد کرد تا هزینه‌های ساختوساز و هزینه‌های عملیاتی تاسیسات جدید و قدیمی خود را کنترل و نوآوری‌های فنی در صنایع برق را حمایت کنند.
در ساختار جديد بر خلاف ساختار قدیمی، سيستم هاي توليد، انتقال و توزيع از يکديگر مجزا مي گردند و به صورت مستقل اداره مي‌شوند. در حال حاضر در اکثر کشورهاي دنيا بازار برق راه‌اندازي شده و يا اينکه در حال مطالعه و راه‌اندازي مي‌باشد. شماتیک این بازار در ادامه آمده است:
ایجاد بازار برق به وضوح باعث افزایش رقابت پذیری می شود. این رقابت در میان کاربران شبکه های برق سبب می‌شود سطح کیفیت خدمات بهبود یابد و ریسک به‌کار گرفتن فناوری‌های نو و بروز اشتباهات در صرف هزینه‌های عملیاتی و ساختوساز، از مصرف‌کنندگان به تامین‌کنندگان منتقل شود.
دولت نیز در این بازار باید نقش قاعده گذار را داشته باشد؛ به گونه ای که در نهایت خرید برق توسط مصرف کنندگان با مشکل مواجه نشود. در واقع این دولت است که باید طراحی بازار را به گونه ای هوشمندانه انجام دهد تا ضمن حضور بخش خصوصی، منافع عمومی از طریق آن تامین گردد.
انتهای پیام/ نفت و انرژی
