ارجحیت یوآن بر یورو در دوران گذار ارزی

به گزارش مسیر اقتصاد از حدود ۱۵ سال پیش برخی قدرت های اقتصادی جهان فرآیند زدودن دلار از اقتصاد ملی را آغاز کرده‌ بودند؛ اما سیاست های دولت آمریکا در سال های اخیر، به روند آن شدت بخشیده است.

سیاست هایی مانند تحریم اقتصادی ایران و روسیه، ایجاد اختلال در تجارت خارجی رقبا و همچنین سوء استفاده از وابستگی‌ اروپا به آمریکا در حوزه‌های امنیتی و تراکنش‌های مالی بسیاری از کشورها را نسبت به ایجاد تغییر در وضعیت کنونی مصمم کرده است.

اقدامات کشورها در کاهش وابستگی به دلار

کشورها اقدامات متعدد و متنوعی را در جهت کاهش وابستگی به دلار و از بین بردن سلطه دلار بر جریان تجارت بین الملل انجام داده‌اند.

برخی از این اقدامات که به طور مستقیم یا غیر مستقیم دلار را هدف قرار داده‌، عبارتند از:

• حرکت به سمت استفاده از پول های ملی در تبادلات خارجی و انعقاد پیمان‌های پولی توسط کشورهای چین، روسیه، ترکیه، هند، ایران و …
• گسترش استفاده از رمز ارزها
• قیمت گذاری نفت به یوآن و انعقاد قراردادهای پترویوآن توسط چین و برخی صادرکنندگان نفت[۱]
• تلاش اروپا برای ایجاد سازوکار انتقال پول مستقل از آمریکا[۲]
• گسترش استفاده از فناوری بلاک چین در نقل و انتقال پول توسط برخی کشورها[۳]

سلطه تک ارزها دیگر امکانپذیر نیست

اکنون این سوال مطرح می‌شود که در میان ارزها و سازوکارهای موجود، چه جایگزینی برای دلار و نظامات وابسته به آن وجود دارد؟

برای پاسخ به این پرسش باید گفت که پس از تجربه تلخ حاکمیت دلار بر جریان های مالی و تجاری جهان، دیگر کمتر کشور صاحب قدرتی پیدا می‌شود که به غالب شدن ارز ملی یک کشور خاص بر تجارت بین الملل رضایت دهد.

در واقع قرار نیست که مجددا پول ملی یک کشور حاکم بر جهان شود. این که مسئله پول بین المللی چگونه حل شود، احتیاج به بررسی‌های بیشتر دارد اما بسیاری از کشورها تا زمانی که جهان به وضعیتی عادلانه در این حوزه برسد، به ناچار باید از یک ارز خارجی استفاده کنند.

در نتیجه در دوران گذار، پولهایی می‌توانند به عنوان نامزد جایگزینی دلار مطرح باشند که ناشران آنها به لحاظ ذخایر ارزی، تولید ناخالص داخلی و تجارت خارجی قدرتی برابر و یا بیشتر از آمریکا داشته باشند. در میان قدرتهای برتر اقتصادی جهان تنها چین و اتحادیه اروپا (منطقه یورو) هستند که در سه عامل مذکور قادر به رقابت با آمریکا هستند.

در ادامه توانمندی این سه قدرت اقتصادی در سه شاخص مذکور بررسی می‌شود. ذکر این نکته لازم است که یورو پول رسمی کل منطقه اتحادیه اروپا نیست اما از آنجا که اعضای اتحادیه اروپا پیوندهای زیادی با یکدیگر دارند انتظار می‌رود در مسائل جهانی هماهنگ عمل کنند. به همین دلیل کل منطقه اتحادیه اروپا به عنوان پشتوانه یورو در نظر گرفته شده است.

چین بزرگترین دارنده ذخایر ارزی در جهان

در حال حاضر تقریبا ۶۳ درصد از ذخایر ارزی در جهان به دلار است. پس از آن یورو با رقم ۲۰ درصد، بیشترین سهم را در سبد ذخایر ارزی کشورهای جهان دارد. در میان کشورهای جهان نیز بیشترین سهم از ذخایر ارزی خارجی مربوط به چین است.[۴]

این کشور با ۳۳۶۱ میلیارد دلار ذخیره ارزی به تنهایی از اتحادیه اروپا و ۴ قدرت اقتصادی پس از آن پول بیشتری در حسابهای خود دارد. بی‌ شک اگر چین روزی تصمیم به فروش ذخایر ارزی خود بگیرد، ضربه سختی به ارزش دلار در سطح جهان وارد خواهد شد.[۵]

چین بیشترین سهم را از تولید ناخالص داخلی جهان دارد

مطابق با آمار صندوق بین المللی پول حجم تولید ناخالص داخلی (برابری قدرت خرید) چین، اتحادیه اروپا و آمریکا در سال ۲۰۱۷ میلادی به شرح زیر بوده است:

همانگونه که از داده‌های جدول فوق پیداست چین و اتحادیه اروپا قدرتهای اول و دوم تولیدی در جهان هستند و قدرت تولیدی آمریکا کمتر از آنها است.

همچنین بررسی سهم این سه قدرت اقتصادی از تولید ناخالص داخلی جهان از سال ۱۹۸۰ تا برآورد آن در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد سهم چین از تولید ناخالص داخلی جهان همواره افزایشی و سهم آمریکا و اتحادیه اروپا هر دو به طور محسوسی کاهشی بوده است:

از آنجا که امروزه مهمترین عامل در میزان تولید ناخالص داخلی یک کشور جمعیت آن است، انتظار می‌رود که روند فوق تا سالها ادامه یابد. چنانکه یک موسسه اقتصادی در یک ارزیابی از سهم کشورها از تولید ناخالص داخلی جهان در سال ۲۰۵۰ سهم چین آمریکا و اتحادیه اروپا را به ترتیب ۲۰، ۱۲ و ۹ درصد برآورد کرده است.[۶]

بر همین اساس قدرت تولیدی چین در ۳۰ سال آینده با مجموع اتحادیه اروپا و آمریکا برابری می‌کند و می‌توان این کشور را موثرترین قدرت اقتصادی در آن زمان دانست.

چین قدرتمندترین تاجر جهانی

اکنون به عامل مهم دیگر که در تعیین مقبولیت یک پول برای انجام مبادلات خارجی اثر دارد یعنی حجم تجارت خارجی پرداخته می شود.

مطابق آمار مرکز جهانی تجارت چین، اتحادیه اروپا و آمریکا به ترتیب با صادرات ۲.۳، ۲.۱ و ۱.۵ تریلیون دلار بزرگترین صادرکنندگان کالا در جهان بوده‌اند. عملکرد ۱۵ ساله این سه قدرت اقتصادی در حوزه کالا نیز حاکی از آن است که فاصله چین با دو رقیب خود رو به افزایش است:

همانگونه که از نمودارهای فوق پیداست شیب خط تقریب روند صادرات چین به جهان از دو مدعی دیگر بیشتر است و طبعا انتظار می‌رود در گذر زمان فاصله آنها در این شاخص بیشتر شود.

الزامات دیگر برای جهان روا شدن یوآن چین

از بحث بالا نتیجه می‌شود که چین لوازم ترویج پول خود به عنوان ارز برتر در جهان را در اختیار دارد؛ اما صرفا دو عامل قدرت تولید ناخالص داخلی و حجم تجارت برای نیل به این مقصود کفایت نمی‌کند، زیرا تا وقتی کالاهایی مانند نفت، طلا و فلزات اساسی در جهان به دلار قیمت گذاری می‌شود، نمی‌توان به طور کامل از دلار مستقل شد. در چنین حالتی باز هم سلطه دلار بر مبادلات جهانی اگرچه در سطحی پائین‌تر پابرجا خواهد بود.

چین برای کنار زدن دلار به عنوان معیار ارزش‌گذاری کالاهای اساسی در جهان از حدود یک سال پیش اقدام به قیمتگذاری نفت بر اساس یوآن کرده، با تعدادی از صادرکنندگان نفت بر این اساس قرارداد بسته و بیش از ۶ هزار حساب برای قراردادهای آتی پترویوآنی باز کرده است.[۷]

آیا یوآن گوی سبقت را از دلار و یورو خواهد ربود؟

چیزی که مشخص این است که چین در سالهای اخیر سیاست ترویج پول ملی خود را در پیش گرفته و عزم راسخی در این زمینه دارد. وضعیت کنونی استفاده از یوآن به عنوان ارز خارجی یا ارز مبادله‌ای در جهان تعریفی ندارد (۲ درصد از کل)، اما این پول در سالهای اخیر بیشترین افزایش سهم از مبادلات جهانی را تجربه کرده است و شواهد حاکی از آن است که این روند ادامه دارد:

یوآن برای ایران بهتر است یا یورو؟

اکنون که شرق و غرب برای پایان بخشیدن به حکومت دلار برخاسته‌اند و جهان به دوران گذار وارد شده است، وقت مناسبی است که هر کشوری که از این ناحیه نگرانی دارد، اقتصاد خود را از وابستگی به این ارز خارجی نجات دهد.

بنابراین هرچند که تحریم‌های اقتصادی از سوی آمریکا مشکلاتی برای اقتصاد ما پدید آورده است، باید آن را به فال نیک گرفت و به مثابه توفیقی اجباری دانست که منجر به استقلال اقتصاد ایران از دلار شده و آسیب پذیری آن از سقوط دلار را به صفر نزدیک می‌کند.

در حال حاضر ایران باید علاوه بر اقداماتی مانند پیمان‌های پولی که برای انجام مبادلات خارجی با پول ملی انجام می‌شود، یک ارز خارجی برای جایگزینی با دلار انتخاب کند. طبعا تنها دو گزینه یوآن و یورو برای ایران وجود دارد که در ادامه این دو گزینه بررسی می شود.

عمده تجارت ایران، چین و اتحادیه اروپا منطقه‌ای است

مطابق آمارهای گمرک ایران بیشتر تجارت ایران به صورت منطقه ای بوده و به طور وسیعتر با قاره آسیا صورت پذیرفته است. در جدول زیر، سهم قاره آسیا در بخش‌های مختلف تجارت خارجی ایران نمایش داده شده است:

همچنین آمارهای مرکز تجارت جهانی نشان می‌دهد اکثر تجارت چین و اتحادیه اروپا نیز با کشورهای مناطق خود صورت گرفته است و همچنین آسیایی‌ها با کشور چین بیش از هر قدرت دیگری در جهان تجارت می‌کنند.

در جدول زیر حجم تجارت چین، اتحادیه اروپا و آمریکا با کشورهای آسیایی نمایش داده شده است. این سه قدرت اقتصادی بزرگترین شرکای تجاری آسیایی‌ها هستند:

مطلب فوق نشان دهنده آن است که چین بزرگترین شریک تجاری کشورهای آسیایی است. طبعا این کشورها بیشترین ظرفیت را در استفاده از یوآن به عنوان ارز اجتناب ناپذیر خارجی دارند.

تعامل با چین در خارج از بسترهای موجود در تجارت

از آنجا که اتحادیه اروپا از پایه‌های اصلی نظام موجود در تجارت بین الملل است و تجارت خارجی این منطقه در بستر قوانین و سازوکارهای نهادهای بین المللی انجام می‌شود، ایران به ویژه در شرایط تحریم نمی‌تواند با اتحادیه اروپا تعامل داشته باشد؛ زیرا سازوکارهای بین المللی در امر نقل و انتقال پول تحت اشراف آمریکا است.

اما در مورد کشور چین وضعیت به گونه دیگری است. این کشور از تعداد زیادی شرکت در حوزه های گوناگون برخوردار است که توانایی تعامل در خارج از چارچوبهای رایج در دنیا را دارند. بنابراین می‌توانند نیازهای ایران در حوزه تجارت خارجی را برآورده سازند.

ارجحیت یوآن بر یورو در دوران گذار ارزی

علاوه بر مباحثی که در خصوص قوی‌تر بودن پشتوانه‌های یوآن نسبت به یورو مطرح شد، این واقعیت را باید در نظر گرفت که اتحادیه اروپا نه تنها اراده‌ای برای بهبود روابط اقتصادی که منجر به بهبود اقتصاد ایران شود را ندارد، بلکه منافع خود را در تضاد با اقتدار ایران می‌بیند و به همین دلیل به بهانه‌های گوناگون مانند موضوع هسته‌ای، حقوق بشر، توافقات آب و هوایی، مسئله فلسطین و … برای ایران مشکل تراشی می‌کند.[۸]

بنابراین وابستگی ایران به یورو می‌تواند همان عارضه هایی که وابستگی دلار برای ایران داشت را مجددا ایجاد کند. هرچند این گزینه در خصوص یوآن نیز می تواند مطرح باشد، اما در دوران گذار، استفاده از یوآن ضمن اینکه نیازهای ایران در تجارت خارجی را مرتفع می‌کند، فرصتی به ایران می‌دهد تا اقداماتی در جهت ایمن سازی اقتصاد نسبت به کلیه ارزهای خارجی انجام دهد.

پینوشت:

[۱] ایلنا؛ کد خبر: ۵۵۰۹۴۸

[۲] اقتصاد آنلاین؛ کد خبر: ۳۰۱۳۱۸

[۳] مسیر اقتصاد؛ کد خبر: ۴۴۱۴۰

[۴] ایسنا؛ کد خبر:۹۷۰۶۱۶۰۷۹۵۴

[۵] صندوق بین المللی پول

[۶] yon.ir/LtxM2

[۷] ایلنا؛ کد خبر: ۵۵۰۹۴۸

[۸] مسیر اقتصاد؛ کد خبر: ۷۱۹۰۹

انتهای پیام/ تجارت و ارز