در یادداشت پیشین (۱) پیرامون ضرورت توجه به شرکت های تولیدی غیردانش بنیان و تقویت آنها جهت نیل سریع تر به اهداف اقتصاد دانش بنیان بحث شد و چنین نتیجه گیری شد که شرکت های تولیدی نیازمند طی کردن یک مسیر تکاملی هستند تا به تدریج توانمندی های تحقیق و توسعه و خلق نوآوری را در خود تقویت کنند.
همچنین بیان شد که فعالیت شرکت ها در مسیر رشد و پیشرفت، با افزایش بهره وری در فرآیندها و محصولات آغاز می گردد و سپس به استفاده از منابع دانشی جهت ایجاد ارزش افزوده از طریق دانش می انجامد. این در حالیست که عمده شرکت های داخلی، در ایجاد بهره وری با موانعی روبرو هستند و لذا انتظار دانش بنیان شدن از آنها، واقع بینانه نیست.
در ادامه نیز مطرح گردید که عنصری که باعث طی کردن این مراحل می شود، عبارت است از فناوری نرم که کسب این فناوری ها در شرکت های تولیدی با ۴ چالش و مانع جدی روبروست:
۱- عدم آشنایی شرکت ها با مزایا و آثار مثبت به کارگیری فناوری های نرم
۲- ناتوانی شرکت ها در انتخاب فناوری های نرمی که بیشترین تناسب را با فرهنگ سازمانی، ساختار و سایر ویژگی های منحصر به فردشان داشته باشد
۳- عدم آشنایی شرکت ها با چگونگی پیاده سازی، به کارگیری و استفاده از فناوری های نرم
۴- ناتوانی شرکت ها در تدوین شاخص ها و قواعد سنجش و مشاهده اثرات مثبت حاصل از اجرای فنون فناوری های نرم
در یادداشت حاضر، پیرامون این سوال بحث می شود که دولت برای کمک به شرکت های تولیدی در راستای رفع چهار مانع فوق، چه اقداماتی را می تواند انجام بدهد.
۱- عدم آشنایی شرکت ها با مزایا و آثار مثبت به کارگیری فناوری های نرم
این مانع به نبود اطلاعات در بین مخاطبان فناوری های نرم اشاره دارد؛ به طوریکه نبود اطلاعات ارزش صبر کردن برای مشاهده رفتار دیگران در قبال فناوری نرم را افزایش می دهد. به عبارت دیگر، شرکت ها به دلیل عدم آشنایی کافی ترجیح می دهند که منتظر دیگر شرکت ها باشند تا پس از استفاده ایشان، در صورت کسب نتایج مثبت اقدام به دنباله روی از آن ها کنند.
برای تسهیل در حل این مانع، دولت می بایست اقدام به فعالیت های ترویجی کند. برای مثال با همکاری انجمن های تخصصی، دولت می تواند در قالب مجلات و نشریه ها، تارنماها، شبکه های اجتماعی و سایر روش های ترویجی، اقدام به معرفی کسانی کند که از اجرای فناوری های نرم، منفعت برده اند. در برخی از شرایط که یک فناوری نرم برای اولین بار در یک جامعه ای معرفی می گردد و سابقه استفاده از آن وجود ندارد، می توان با اقدامی مهندسی شده، از کسانی که شجاعت بیشتری داشته و میل به استفاده از نوآوری ها را دارند بهره برد و فناوری های نرم را حتی به صورت رایگان به ایشان منتقل کرد تا به تدریج ترس از استفاده از این فناوری ها از بین برود.
۲- ناتوانی شرکت ها در انتخاب فناوری های نرمی که بیشترین تناسب را با فرهنگ سازمانی، ساختار و سایر ویژگی های منحصر به فردشان داشته باشد
اگرچه به اعتقاد برخی، فناوری های نرم قابلیت استانداردسازی ندارند اما تقسیم بندی فناوری های نرم بر اساس حوزه های صنعتی مختلف و سپس متناسب سازی آن ها بر اساس شرایط خاص هر حوزه صنعتی، می تواند این اطمینان را ایجاد کند که در صورت استفاده از فناوری های نرم مخصوص هر حوزه، می توان شاهد بیشترین تطابق پذیری با شرایط خاص سازمانی بود. همچنین، تربیت کارگزارانی توسط دولت که با مشاوره های مستمر در بازه های زمانی ۶ ماهه در اجرای فرایندها، روش ها و فناوری های نرم جدید، به شرکت ها کمک های مشاوره ای ارائه بدهند، می تواند بر رفع این مانع تاثیر بگذارد.
۳- عدم آشنایی شرکت ها با چگونگی پیاده سازی، به کارگیری و استفاده از فناوری های نرم
در بسیاری از موارد، شرکت ها به دلیل عدم بهره مندی از منابع انسانی توانمند در سطوح مدیریتی و کارکنان، با روش های اجرا و پیاده سازی این سیستم ها و فناوری های جدید آشنایی ندارد. دولت ها، به خصوص نمایندگان دولت در استان ها می توانند با برگزاری تورهای صنعتی، کارگاه های آموزشی کوتاه مدت، استفاده از افراد با تجربه در زمینه پیاده سازی فناوری های نرم و به کار گیری مشاوران داخلی و خارجی زبده، به تدریج اقدام به انتقال فناوری و آموزش به این شرکت ها نمایند.
۴- ناتوانی شرکت ها در تدوین شاخص ها و قواعد سنجش و مشاهده اثرات مثبت حاصل از اجرای فنون فناوری های نرم
جهت موفقیت در اجرای فنون فناوری های نرم، تدوین شاخص های کمّی و قابل سنجش، یک شرط ضروری می باشد. از جمله موثرترین روش ها، استفاده از فنون اقتصاد مهندسی مانند تحلیل هزینه/منفعت (Cost Benefit Analysis) برای تصمیم گیری درباره آثار و منافع اقتصادی ناشی از اجرای این طرح ها می باشد. آموزش این دانش می تواند در خلال روش هایی که در سه مورد فوق الذکر بیان شد، انجام بگیرد و با رصد مستمر نتایج، به تقویت باور به موثر بودن روش های فناوری های نرم، کمک کرد.
(۱)
بنده اعتقاد دارم چنانچه مدیریت فن آوری نرم و شرکتهای دانش بنیان در انحصار دولت قرار گیرد بدلیل بافت سنتی و غالب بودن دیدگاه مدیران سنتی در دستگاه های اجرایی دستیابی به دانش فنی مورد انتظار مشکل و حتی در مواردی غیرممکن خواهد بود. بنظر من بهتر است با احترام به تجارب و سلیقه مدیران موجود، در بحث فناوری نرم و شرکت دانش بنیان به تشکل های خصوصی و جوان که از تحصیل کردگان تشکیل می شوند اهمیت بیشتری داد و با ایجاد قوانین حمایتی و تعریف تسهیلات ارزان قیمت با دوره بازپرداخت طولانی تر به این مهم دست یافت.
▪ چین و فناوری نرم
گر چه چین به اهمیت تحقیق در این حوزه در زمان اخیر واقف شده (مثلاً مرکز تحقیقات اخلاق کاربردی آکادمی علوم اجتماعی چین تشکیل شده است) اما، هنوز خلاء بزرگی در تحقیقات فناوری نرم، به‌ویژه در حوزه توافقات نهادی وجود دارد. در قوانین سیستماتیک (نظام یافته)، مقررات و دیگر نهادهای متمرکز بر تحقیق، توسعه، کاربرد و صنعتی‌سازی فناوری ژن و استفاده و حفاظت از منابع ژنتیک کمبود وجود دارد. به علت اینکه این کشور در قانون گذاری جهت حفاظت از منابع ژنتیکی متوقف مانده است، چین در حفاظت قسمتی از نقشه ژن جمعیت خودش شکست خورد.
▪ امریکا و فناوری نرم
در ایالات متحده، بروز پدیده‌های متعدد، محیط نهادی مناسب را برای ثمردهی انقلاب صنعتی دوم ایجاد کرد. این پدیده‌ها شامل نوآوری عظیم سیستم مالکیت معنوی، توسعه سریع سیستم نهاد تحقیقات، مفهوم‌سازی، تئوری‌سازی و گسترش فناوری مدیریت علمی، ایجاد فنون تولید دسته‌ای، عمومی‌سازی بازار سرمایه، توسعه شرکتهای انحصاری و حمایت از قوانین ضد کارتل ایجاد شده طی اولین دوره شکوفایی الحاق شرکت‌ها و سیستم مهاجرت باز بود. تمام این موارد، محیط را برای ظهور انقلاب صنعتی دوم آماده نمود.
با توجه به این مسئله میتوان دریافت که فناوری نرماهمیت بسزایی در زندگی انسان و پیشرفت جامعه بشری خواهد داشت و از جمله مزایای آن نرم کردن سخت افزار ها میباشد
که تنها پیشرفت یک کشور به ساخت بمب و موشک ختم نمیشود بلکه نیازمند به داشتن فناوری نرم هم میباشد.