به گزارش مسیر اقتصاد چنانچه گفته شد، حجم عمده ورود کالای قاچاق به کشور نشان از آن دارد که قاچاقچیان کالا از هر فرصتی برای ورود کالای مورد نظر خود به کشور استفاده می‌کنند؛ این مسئله ضرورت رفع گریزگاه‌های قانونی قاچاق را بیش از پیش ساخته است.
به این منظور در ادامه یادداشت های پرونده ویژه قاچاق، برخی از این گریزگاه‌ها که به صورت معافیت وضع شده و مورد استفاده قاچاقچیان است، مورد بررسی قرار می‌گیرند. لازم به توضیح است که بسیاری از این معافیت‌ها با هدف‌های منطقی و مناسبی وضع شده‌اند و هدف این سلسله یادداشت‌ها، محکوم کردن این معافیت‌ها نیست؛ بلکه از آنجا که این معافیت‌ها مورد سوء استفاده قاچاقچیان قرار می‌گیرند، لازم است تدابیری اتخاذ گردد که انحراف این معافیت‌ها به حداقل برسد.
در سه یادداشت قبلی (۱)، به گریزگاه‌های «معافیت‌های مرزنشینان»، «تأسیس بازارچه‌های مرزی در مبادی ورودی کشور»، «معافیت‌های وارداتی دیگر»، «معافیت‌های بار همراه مسافر»، «قوانین مربوط به واردات کالا از طریق اداره پست»، «ورود موقت کالا» و «امکان استفاده از کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای» پرداخته شد؛ در این یادداشت نیز یکی دیگر از گریزگاه‌های قاچاق کالا مورد بررسی قرار می‌گیرد:
۸- ترانزیت
ترانزیت یا عبور موقت، یکی از رویه‌های گمرکی است که در آن کالا به منظور عبور از کشور از یک گمرک وارد و از گمرک دیگر خارج می‌شود. عبور دهنده کالا متعهد می‌شود کالا را ظرف مهلتی که متناسب با مسافت، نوع وسیله حمل و فصول سال تعیین می‌شود، از گمرک مشخص شده خارج نماید.
ترانزیت کالا از کشور در واقع صادرات خدمات به حساب می‌آید و علاوه بر منافع اقتصادی، در افزایش تعاملات ایران با کشورهای همسایه نیز بسیار مفید است. با این حال، از آنجا که این رویه گمرکی راه را برای ورود کالا به کشور بدون پرداخت حقوق ورودی هموار کرده، به یکی از اصلی‌ترین روش‌های قاچاقچیان برای ورود کالاهای خود به داخل کشور تبدیل شده است.
طبق گفته مسئولین، در گذشته ثبت ورود و خروج کانتینرهای ترانزیتی به طور متمرکز صورت نمی‌گرفت و چنانچه کانتینری از کالا وارد کشور میشد ولی از کشور خارج نمیشد، به سختی امکان پیگیری آن فراهم بود. به عنوان مثال در یک بررسی، یک کامیون بیش از ۶۰۰ بار ثبت ورود داشته اما خروجی برای آن ثبت نشده بود که هیچ معنایی جز قاچاق کالا به داخل کشور با سوء استفاده از فرآیند ترانزیت نداشت.
اما از چند سال قبل، سامانه‌هایی متمرکز برای رصد محموله‌های ترانزیتی در زمان ورود و خروج در نظر گرفته شده و چنانچه محموله‌ای بعد از اتمام زمان در نظر گرفته شده، برای خروج اقدام ننماید، متخلف در نظر گرفته شده و با آن برخورد می‌شود. همچنین به گزارش گمرک، از ابتدای تیرماه سال‌جاری با بهره‌گیری از سامانه هوشمند مدیریت اطلاعات (MIS)، مانیتورینگ کامیون‌ها و کالاهای عبوری اعم از داخلی و خارجی در دستور کار قرار گرفته است. «سامانه هوشمند مدیریت اطلاعات» کلیه اطلاعات مربوط به کالاهای عبوری داخلی و خارجی شامل اظهارنامه‌های ترانزیتی و اطلاعات پروانه‌های عبوری و همچنین اطلاعات دیگر مربوط به سوابق و عملکرد کاربران و شرکت‌های حمل‌ونقل را به طور اتوماتیک دریافت و در مرکز داده جمع‌آوری می‌کند و به منظور نظارت هوشمند بر عملکرد شرکت‌های حمل‌ونقل در بخش ترانزیت، گزارش‌های منظمی در اختیار حوزه‌های نظارتی قرار می‌دهد.(۲)
رصد هوشمند محموله‌های ترانزیتی به همراه ثبت سوابق کاری صاحبان کالا، رانندگان و شرکت‌های حمل و نقل تأثیر زیادی در کاهش میزان سوء استفاده قاچاقچیان از این رویه گمرکی دارد. اما این مسئله نیز نتوانسته میزان سوء استفاده را به صفر برساند چرا که در حال حاضر، تنها الزام موجود در بررسی های ترانزیتی این است که محموله ترانزیتی با همان وزنی که وارد کشور شده به صورت پلمپ از کشور خارج گردد.
به عنوان مثال در یک مورد از کشفیات، محموله‌ای از میوه به منظور ترانزیت وارد کشور شده ولی در یکی از شهرها بار خود را تخلیه نموده و به همان وزن میوه‌ی دیگری را بار می‌زند و برای خروج به سمت گمرک مورد نظر می‌رود. این یکی از روش‌های اصلی ورود میوه‌های قاچاق بوده که واردات رسمی آن‌ها ممنوع است.
بنابراین ضروری است تدابیری اتخاذ گردد که امکان تخلیه و بارگیری مجدد محموله‌های ترانزیتی در داخل کشور نیز میسر نباشد تا امکان سوءاستفاده قاچاقچیان از این رویه گمرکی به حداقل برسد. الزام به استفاده از سیستم‌های موقعیت یاب مکانی و فراهم شدن امکان رصد مکان محموله‌های ترانزیتی از جمله اقداماتی است که گرچه هزینه محموله‌های ترانزیتی را اندکی افزایش می‌دهد اما شرایط را برای کشف تخلیه و بارگیری احتمالی این محموله‌ها بیش از پیش فراهم می‌نماید.
پینوشت:
(۱)
(۲)
http://www.irica.gov.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=News&CategoryID=405be8d0-db56-40b8-9397-4eb5f4c63f35&WebPartID=fdcafcc9-3030-4de4-b5ea-acd13bb32716&ID=1ce3a8d2-dc87-4d7e-9266-7823663f2cda
