به گزارش مسیر اقتصاد بررسی ها نشان می دهد که اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها باعث عادلانه‌تر شدن توزیع درآمد در کشور شده است.
سال ۱۳۸۹ با اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، الگوی توزیع درآمد بهبودی نسبی را تجربه کرد و فاصله طبقاتی در سال ۱۳۹۰ به کمترین میزان خود در سه دهه اخیر رسید.
بر طبق این گزارش اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها برای بهبود توزیع یارانه در کشور صورت گرفت و یکی از اهداف آن سپردن مدیریت پرداخت‌های دولتی به خود مردم بود؛ تا از این طریق بخشی از تبعیض در استفاده از انرژی ارزان برطرف شود.
سیاست مبارزه با نابرابری در ایران و جهان
یکی از مباحث مطرح در اقتصاد، وجود نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی در جامعه است. امروزه اکثر کشورها و به‌خصوص کشورهای درحال‌توسعه به دلایل مختلف از نابرابری شدیدی که ناشی از الگوی توزیع ثروت و درآمد است رنج می‌برند. ایجاد مکاتبی مانند سوسیالیسم و کمونیسم که از محورهای اصلی تفکرات آن‌ها، تلاش برای رسیدن به برابری است، نشانه‌هایی از اهمیت برابری و نابرابری در جوامع است.
در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مسئله فقر و نابرابری موردتوجه گسترده قرار گرفت، به‌گونه‌ای که اصول ۳، ۲۱، ۲۹، ۳۱ و ۴۳ قانون اساسی مسئله فقر و رفاه اقشار آسیب‌پذیر را به‌صراحت موردتوجه قرار داده‌اند. در همین راستا طی سالیان اخیر، علاوه بر تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه پنج‌ساله، اقدامات دیگری در جهت فقرزدایی، طراحی و به اجرا درآمده است.
طرح هدفمندی یارانه‌ها
هدفمندی یارانه‌ها یکی از محورهای هفت‌گانه طرح تحول اقتصادی بود که به تغییر فرایند پرداخت یارانه‌ها می‌انجامید. در این فرایند با حذف تدریجی یارانه‌ها از حامل‌های انرژی، آب و فاضلاب، حمل‌ونقل عمومی، خدمات پستی، کالاهای اساسی (گندم، برنج، روغن، شیر و شکر)، نوع پرداخت تغییر کرده، بخشی از یارانه‌های حذف‌شده به‌صورت نقدی به سرپرستان خانوار، بخشی به تولیدکنندگان و بخشی نیز به دولت پرداخت می‌شود.
این طرح برای اصلاح ساختار نظام پرداخت یارانه‌ها توسط دولت نهم تدوین و توسط دولت دهم بخشی از آن اجرایی شد. هدف از اجرای طرح هدفمندی عدالت، مدیریت مصرف، ارتقا بهره‌وری، رفاه اجتماعی و اشتغال بود.
ضریب جینی نشان دهنده میزان نابرابری
ضریب جینی که بر اساس منحنی لورنز به دست می‌آید، نمایانگر اختلاف درآمدی خانواده‌های مختلف جامعه است. در تحلیل اقتصادی، کاهش ضریب جینی به معنای «بهبود الگوی توزیع درآمد» تفسیر می‌شود و افزایش ضریب جینی نیز، بیانگر «تشدید شکاف توزیع درآمدی» و بدتر شدن الگوی توزیع درآمدها است.
به‌عبارت‌دیگر، بر اساس تغییرات ضریب جینی می‌توان دریافت که الگوی کلی توزیع درآمد بین خانوارها، چقدر به سمت بهبود شکاف درآمدی پیش رفته و چقدر، به تشدید نابرابری درآمدی منجر شده است.
تأثیر هدفمندی یارانه‌ها بر ضریب جینی در ایران
مطابق اطلاعات به‌دست‌آمده از بانک مرکزی و مرکز آمار ایران از سال ۱۳۸۹ با اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، بهبود نسبی در الگوی توزیع درآمد در جامعه روی داد و این شاخص به رقم ۰.۳۸۱۳ واحد در سال ۱۳۸۹ و در سال ۱۳۹۰ به کمترین میزان خود در سه دهه اخیر (۰.۳۷۵۰ واحد) رسید.
آن‌چنان‌که از نمودار فوق نیز مشخص است، به‌صورت کلی پس از انقلاب اسلامی روند نابرابری در کشور روبه کاهش بوده است و به‌صورت خاص با اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها ضریب جینی کشور کمترین میزان را تجربه کرده است.
این کمترین مقدار ضریب جینی که با کادر سبز در نمودار فوق مشخص گردیده است دقیقا بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها محقق شده است.
چرایی تأثیر هدفمندی یارانه‌ها بر کاهش نابرابری
پرداخت یارانه نقدی به همه اقشار جامعه باعث شد قدرت خرید طبقات پایین جامعه تقویت گردد و یک نوع عدالت نسبی در توزیع یارانه‌ها در اقشار مختلف جامعه ایجاد شود.
می‌توان این‌گونه استدلال کرد که یارانه‌های نقدی چون سهم بیشتری از کل درآمد دهک‌های پایین درآمدی را در مقایسه با دهک‌های بالای درآمدی در بر می گیرد، منجر به کاهش فاصله طبقاتی اقشار کشور در سال‌های پس از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها شده است.
