به گزارش مسیر اقتصاد شب گذشته ترامپ رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد که این کشور از توافق برجام خارج خواهد شد؛ به گفته وی با این اقدام، سخت ترین تحریم ها توسط آمریکا علیه ایران اعمال می شود.
طبق بیانیه وزارت خزانه داری آمریکا پس از سخنرانی ترامپ، شرکت های آمریکایی ۹۰ تا ۱۸۰ روز فرصت خواهند داشت تا به قراردادهای خود با ایران پایان دهند؛ چرا که بعد از این مدت، تحریم ها مجددا علیه ایران برقرار می شود.
بررسی ها نشان می دهد هرچند رئیس جمهور آمریکا بالاخره موضع رسمی خود در خصوص برجام را مطرح کرد، اما پیش از این نیز این کشور در موارد متعدد این توافق را نقض کرده بود و پایبندی به تعهدات خود در قبال ایران نداشت.
مسیر مشخص برای ایران
فارغ از کیفیت هرگونه تصمیم سیاسی که جمهوری اسلامی ایران باید در پاسخ به این بدعهدی پیش بینی شده آمریکا داشته باشد، آنچه باید مورد توجه مسئولین و به ویژه دولت به عنوان مجری قرار بگیرد، توجه به مقاوم سازی اقتصاد بیش از پیش است.
هرچند کشور طی مدتی که از توافق برجام گذشت، فرصت زیادی را از دست داد و اقدامات مختلفی که می توانست انجام گیرد، به خیال خوش خدمتی غرب و بازگشتن به شرایط قبل از تحریم ها پشت گوش انداخته شد؛ اما هنوز اندک فرصتی بوجود دارد که خروج آمریکا از برجام، مسئولین اجرایی کشور را بیش از پیش آگاه نماید تا به «اقتصاد مقاومتی» به عنوان تنها مسیر پیشرفت اقتصادی کشور، در عمل توجه نمایند.
برای مثال رئیس بانک مرکزی به عنوان نهادی که باید در این جنگ اقتصادی و فشارهای پی در پی که اقتصاد ایران را در نهایت تحت تاثیر قرار می دهد، اثرگذار باشد، بارها از هدفگذاری برای بازگشتن به شرایط قبل از تحریم ها سخن گفت؛ شرایطی که کارشناسان معتقد بودند هیچگاه محقق نمی شود.
در مقابل بانک مرکزی می توانست با اقدامات متعدد از جمله انعقاد پیمان پولی و اجرای آن و همچنین طراحی پیام رسان مالی جایگزین سوئیفت، در جهت تحقق اقتصاد مقاومتی گام بردارد.
ستاد جنگ اقتصادی در چه شرایطی است؟
با وجود شکل گیری ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی و تعریف برنامه ها و پروژه های متعدد در این ستاد برای دستگاه ها، بررسی ها نشان می دهد که اقدامات تعریف شده عمدتا از فعالیت های جاری دستگاه ها بوده و مدت هاست ضرورت بازنگری در پروژه ها دیده می شود.
با این حال، جلسات ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی نه تنها به صورت منظم برگزار نمی شود، بلکه کمتر اراده ای برای اصلاح وضع موجود وجود دارد.
چه باید کرد؟
مقاوم سازی اقتصاد و طراحی شرایطی که در آن علیرغم فشارهای متعدد، اقتصاد ایران بتواند به مسیر خود ادامه دهد، انتخاب ناگزیر جمهوری اسلامی ایران در این شرایط است. انتخابی که پیش از این بارها بر لزوم آن تاکید شده بود اما در عمل کمتر مورد توجه قرار گرفته بود.
به عنوان نمونه در چهارمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی که بهمن ماه سال ۱۳۹۶ برگزار شد، ضمن نقد و بررسی عملکرد دستگاه ها و ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، ۹۵ اقدام جهشی و اولویت دار به ۱۰ دستگاه پیشنهاد شد تا در این زمینه در دستور کار قرار گیرد.
توجه به این قبیل اقدامات کارشناسی جهت مقاوم سازی اقتصاد و در دستور کار قرار دادن آن، ضرورتی است که امروز دیگر باید به آن توجه شود؛ ضرورت مهمی که اگر امروز نیز پشت گوش انداخته شود، شرایط اقتصادی کشور را سخت خواهد کرد و ابتکار عمل را از ایران خواهد گرفت.
۹۵ اقدام جهشی و اولویت دار پیشنهادی به ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی و ۱۰ دستگاه
اقدامات جهشی و اولویت دار پیشنهادی به ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی برای هر یک از ۱۰ دستگاه منتخب، در ادامه به صورت تیتروار آمده است؛ در لینک انتهایی نیز امکان بررسی تفصیلی هر کدام وجود دارد.
وزارت جهاد کشاورزی:
۱- افزایش تولید داخلی محصولات غذایی اساسی با استفاده سیاست های تضمین خرید
۲- افزایش تولید داخلی نهاده های اساسی محصولات غذایی
۳- توسعه کشت دیم به منظور استفاده از آب های تجدیدپذیر در تولید غذا
۴- تولید سالانه ۲۰۰ هزار تن ماهی تیلاپیا در مناطق مرکزی کشور
۵- تولید سالانه ۱ میلیون تن ماهی در قفس با فعال سازی ظرفیت تولید از طریق آب دریا
۶- ایجاد سامانه جامع کشاورزی با یکپارچه سازی سامانه های موجود و اعطای دسترسی عمومی به کشاورزان
۷- اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری به منظور افزایش بهره وری در استفاده از منابع آبی و خاکی
۸- تشکیل نهادهای تامین کننده کشاورزی به منظور افزایش بهره وری در زمین های کوچک
۹- توسعه صنایع تکمیلی و تبدیلی به منظور افزایش بهره وری در محصولات کشاورزی
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی:
۱- ایجاد سازوکار سرمایه گذاری منابع صندوق های بازنشستگی در پروژه های زیربنایی و اختصاص سهام به افراد
۲- تفکیک صندوق بیمه تامین اجتماعی از صندوق بازنشستگی
۳- اصلاح قواعد بیمه قراردادهای پیمانکاری در قانون تامین اجتماعی
۴- پیگیری اصلاح قانون کار با هدف بهبود فضای کسب و کار و افزایش منافع کارگران و کارفرمایان
۵- ایجاد سازوکار بیمه کردن کارگران در سایر صندوق‌های بیمه‌ای
۶- برنامه ریزی برای توانمندسازی اجتماعی از مسیر ایجاد بازار برای مشاغل دهک های پائین
۷- ایجاد سامانه جامع ظرفیت مناطق برای ایجاد اشتغال با توجه به ویژگی های هر منطقه
۸- ایجاد سامانه واحد برای کلیه خدمات اجتماعی
سازمان برنامه و بودجه و سازمان اداری و استخدامی کشور:
۱- راه اندازی سریع سامانه های مرتبط با گسترش دولت الکترونیک
۲- ایجاد سامانه انتشار برخط و شفاف مناقصات، مزایدات و قراردادهای دولتی
۳- اصلاح نظام مدیریت استانی با اختصاص درصدی از درآمد استان ها به همان استان
۴- ایجاد نظام اجرای پروژه های عمرانی از طریق قراردادهای BOT و ایجاد صندوق پروژه
۵- ایجاد سامانه برخط پروژه های عمرانی به همراه طرح توجیهی و درصد پیشرفت
۶- جایگزینی سریع نظام بودجه ریزی هزینه ای با نظام بودجه ریزی عملیاتی
۷- ارائه لایحه قانون بودجه ریزی عمومی طبق اصل ۵۲ قانون اساسی
۸- ایجاد سازوکارهای نظارت مردم بر دستگاه های اداری و سازمان های دولتی و حاکمیتی
وزارت صنعت، معدن و تجارت:
۱- ایجاد سامانه خرید کالا و خدمات دولتی
۲- کاهش صادرات کالاهای کم فرآوری شده با قاعده گذاری در بورس کالا
۳- در نظر گرفتن زمان ۶ ماهه برای اعمال تغییرات قوانین صادراتی
۴- برنامه ریزی برای جهت موانع غیرتسهیلاتی تولیدکنندگان با هدف افزایش صادرات غیرنفتی کشور
۵- حمایت از تشکیل شرکت های مدیریت صادرات با هدف توانمندسازی تولیدکنندگان داخلی
۶- افزایش تعرفه واردات کالاهای دارای مشابه داخلی در یک زمان بندی یکساله
۷- استفاده از ابزار ممنوعیت واردات برای حمایت از تولید داخلی کالاهای اساسی اولویت دار
۸- انعقاد قراردادهای تجاری دو جانبه با کشورهای همسایه و همسو
۹- برنامه ریزی برای شناسایی و حمایت از حوزه های پیشران اقتصادی
۱۰- حمایت از راه اندازی مراکز مشترک تحقیق و توسعه در صنعت خودرو به منظور کاهش مونتاژکاری
وزارت نفت:
۱- راه اندازی بورس نفت به منظور روزآمد کردن روش های فروش و اثرگذاری در تعیین قیمت
۲- افزایش ظرفیت پالایشی نفت در کشور تا رسیدن به نقطه عدم صادرات نفت خام
۳- یکسان سازی سهم شرکت ملی نفت از فروش داخلی و خارجی
۴- افزایش ظرفیت پالایشگاه های میعانات گازی در کشور تا رسیدن به نقطه عدم صادرات میعانات گازی
۵- واقعی سازی قیمت خوراک جهت افرایش تولیدات پتروشیمی با ارزش افزوده بالا در کشور
۶- تعیین تکلیف پروژه های نیمه تمام خط اتیلن غرب و بخش های مرکزی و شمالی کشور
۷- سرمایه گذاری در پروژه های جدید تولید نفت و گاز از میادین مشترک
۸- انعقاد قراردادهای بلندمدت و اجرای قراردادهای موجود به منظور صادرات پیوسته گاز به کشورهای همسایه
۹- فعال سازی ظرفیت ترانزیت (سوآپ) نفت و گاز جهت تقویت جایگاه کشور به عنوان قطب انرژی منطقه
۱۰- تزریق گاز و آب به مخازن جهت حفظ و توسعه ظرفیت تولید نفت و گاز کشور به صورت صیانتی
۱۱- اصلاح نظام قیمت گذاری گاز با استفاده از مدل IBT
۱۲- اجرای طرح فرآورش کامل گازهای همراه و جلوگیری از سوزانده شدن آن
۱۳- ایجاد سازوکار تامین مالی قراردادهای کلان نفتی از طریق بازار سرمایه
۱۴- ایجاد سازوکار انتقال فناوری در پروژه های مشترک نفت و گاز با شرکت های خارجی
وزارت راه و شهرسازی:
۱- نوسازی و بهسازی سالانه ۲۰۰ هزار واحد مسکن روستایی
۲- نوسازی و بهسازی سالانه ۵۰۰ هزار واحد مسکن شهری
۳- راه اندازی سامانه ملی املاک و اسکان کشور
۴- ارائه لایحه مالیات بر عایدی سرمایه و پیگیری تصویب آن از طریق مجلس
۵- ایجاد سازوکار واگذاری پروژه های عمرانی نیمه تمام از طریق قراردادهای BOT
۶- راه اندازی سامانه هوشمند کنترل قطار در شبکه ریلی کشور
۷- تکمیل خط ریلی چابهار- سرخس
۸- برنامه ریزی جهت تولید ریل پیشرفته ملی برای سرعت های بالای ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت
۹- راه اندازی شرکت های لیزینگی برای تولید واگن در داخل کشور
۱۰- توسعه بندر چابهار و تکمیل زیرساخت های آن
وزارت نیرو:
۱-ایجاد بازار بدهی به منظور تهاتر بخشی از بدهی های وزارت نیرو
۲- اصلاح نظام قیمت گذاری برق با اجرای مدل IBT به منظور حذف یارانه پرمصرف ها
۳- ارائه تضامین دولتی به سرمایه گذاران داخلی در خرید برق به منظور ساخت نیروگاه از طریق قراردادهای BOT
۴- واگذاری پروژه های آب و برق کشور به شرکت های داخلی به منظور استفاده از حداکثر توان داخلی
۵- تجهیز خطوط انتقال و توزیع به ادوات کم مصرف با فناوری های جدید به منظور کاهش تلفات فنی
۶- تامین یارانه خرید تجهیزات با فناوری مدرن به منظور پیک سایی
۷- تبدیل نیروگاه های گازی به سیکل ترکیبی به منظور افزایش بازده تولید
۸- برنامه ریزی جهت صادرات ۱۰ هزار مگاوات ظرفیت مازاد برق در فصل زمستان به همسایگان شمالی
۹- برنامه ریزی جهت افزایش پروژه های آب و برق شرکت های ایرانی در عراق به ۸ میلیارد دلار
۱۰- برنامه ریزی جهت افزایش مبادلات برقی با کشورهای منطقه برای تبدیل شدن به قطب برق منطقه
وزارت امور اقتصادی و دارایی:
۱- ایجاد سازوکار درآمدزایی مناطق آزاد بر اساس میزان تولید، صادرات و انتقال فناوری
۲- توسعه صندوق های پروژه به منظور تأمین مالی پروژه های اولویت دار از طریق سرمایه های عمومی
۳- ایجاد سازوکار شفاف برای سرمایه گذاری خارجی با در نظر گرفتن قواعد مشخص
۴- افزایش تعداد دستگاه های ایکس ری پرسرعت در گمرکات ورودی کشور
۵- اصلاح مقررات لازم به منظور جلوگیری از فروش کالاهای مکشوفه قاچاق در بازار داخلی
۶- برنامه ریزی ویژه برای اصلاح سریع شاخص های بهبود فضای کسب و کار
۷- ارائه لایحه دریافت مالیات از سود سپرده های بانکی
۸- ارائه لایحه دریافت مالیات از معاملات کوتاه مدت در بورس
۹- ایجاد سامانه جامع مدیریت منابع و مصارف دستگاه های دولتی
۱۰- اصلاح طرح هدفمندی یارانه ها به منظور واقعی سازی قیمت حامل های انرژی
بانک مرکزی:
۱- ایجاد سازوکار مقابله با پدیده درب گردان به منظور استقلال بانک مرکزی از شبکه بانکی
۲- ایجاد سازوکار نظارت موثر بر بانک ها به منظور کاهش تخلفات بانکی
۳- ایجاد نظام رتبه بندی در نظام بانکی و اعمال سیاست های تنبیهی و تشویقی بر اساس آن
۴- طراحی فرآیندی شفاف برای ادغام و انحلال بانک ها
۵- انعقاد پیمان پولی با کشورهای طرف تجاری برای انجام مبادلات ارزی با کمترین هزینه
۶- استفاده از پیام رسان داخلی به جای سوئیفت در مبادلات بین المللی
۷- راه اندازی بورس ارز به منظور مدیریت صحیح نرخ ارز
۸- کاهش سهم دلار از دارایی های خارجی
۹- ایجاد سازوکار هدایت نقدینگی به سمت فعالیت های مولد و پیشران اقتصادی
۱۰- قاعده گذاری برای واگذاری دارایی های منجمد توسط بانک ها
۱۱- تکمیل سامانه صیاد و ایجاد نظام اعتبارسنجی به منظور افزایش اطمینان استفاده از چک در معاملات
۱۲- ایجاد سامانه اطلاعات مالی صرافی ها و رصد و ارزیابی فعالیت آن ها
وزارت امور خارجه:
۱- ایجاد سازوکار پیگیری و به نتیجه رساندن مذاکرات و تفاهم نامه های مالی و تجاری بین المللی
۲- ایجاد سامانه‌ی رسیدگی به مشکلات و شکایات بازرگانان ایران در کشورهای خارجی
۳- استفاده از ظرفیت تعاملات گسترده سیاسی با کشورهای عراق و سوریه به منظور ارتقاء همکاری‌های اقتصادی
۴- تدوین سند دیپلماسی اقتصادی کشور و نقشه راه عملیاتی آن به منظور دسته بندی کشورهای طرف تجاری
