به گزارش مسیر اقتصاد بانک‌ها با خلق پول و اعتبار و جذب منابع در قالب سپرده و تخصیص آنها به صورت تسهیلات، در سیستم اقتصادی کشور وارد می شوند و به دلیل ریسک بالای فعالیت های بانکی، همواره در معرض نوسان ها و بحران های اقتصادی قرار دارند.
بنابراین همیشه این احتمال وجود خواهد داشت که بانک ها و موسسات اعتباری در مسیر فعالیت خود، بنابر دلایل مختلفی با چالش ها و نوساناتی مواجه شوند و این مساله همواره ریسک هجوم بانکی (اعسار نقدینگی) به ویژه در هنگام ورشکستگی را به دنبال خواهد داشت.
به دلیل ماهیت صنعت بانکداری، بحران در یک بانک اگر سریعا مدیریت نشود، به سرعت به شبکه بانکی سرایت خواهد کرد.
مدیریت ریسک سپرده ها بر عهده چه نهادی است؟
در نظام های بانکی جهان، صندوق هایی جهت مدیریت ریسک سپرده ها ایجاد شده اند که تحت عنوان صندوق ضمانت سپرده شناخته می شوند.
صندوق ضمانت سپرده با حفاظت از نظام بانکی در برابر پدیده هجوم بانکی (bank run)، اطمینان بخشی از وجود امنیت و قابلیت نقدشوندگی سپرده های سپرده گذاران، موجبات تحکیم و استمرار ثبات مالی در کشور را فراهم می‌آورد. این مهم، هدف اصلی ایجاد نظام ضمانت سپرده ها است.
این نهاد از طریق دریافت حق عضویت از بانك‌ها و موسسات اعتباری، خدمات متعددی را به منظور پیشگیری از قرارگرفتن بانك‌ها در معرض ورشكستگی و همچنین ضمانت سپرده ها ارائه نموده و بازپرداخت سپرده ها را تا سقفی مشخص، در صورت ورشكستگی بانك تضمین می کند.
صندوق با در اختیار داشتن ابزار کنترلی کافی، همچون اعمال جریمه و محدود کردن فعالیت موسسه خاطی از یک سو و تجهیز منابع مالی لازم جهت بازپرداخت سپرده های مردمی موسسه ورشکسته از سوی دیگر، در نقش ناظر و ضابط قدرتمند قوانین مالی، ایفای وظیفه نموده و موجب ایجاد، توسعه و استحکام شبکه امن بانکی می شود.
وضعیت صندوق ضمانت سپرده ها در ایران
در ایران براساس ماده ۹۵ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۹، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجاز به ایجاد صندوق ضمانت سپرده ها، به منظور تضمین بازپرداخت وجوه متعلق به سپرده گذاران بانك ها و سایر موسسات اعتباری در صورت ورشكستگی شده است.
علاوه بر قانون، شرایط بحرانی موجود در نظام مالی و بالاخص نظام بانکی کشور، تقویت این نهاد را در اولویت و اهمیت قرار می دهد تا اعتماد و اطمینان سپرده گذاران (به خصوص سپرده گذاران خرد) را به نظام بانکی افزایش داده و با جلوگیری از هجوم بانکی، سیاستگذاران را با آرام کردن فضای نظام بانکی، در حل بحران بانکی یاری دهد.
با این حال، جای تعجب دارد که تاکنون نه تنها به این نهاد توجهی نشده است، بلکه در این فضای نابسامان نظام بانکی، نزدیک ۶ ماه است که این صندوق بدون مدیر عامل به سر می برد.
مديرعامل صندوق ضمانت سپرده ها به عنوان بالاترين مقام اجرايي و اداري صندوق، به پيشنهاد هیأت مديره (اعضای هیأت مديره با پیشنهاد رئیس هیأت امنا و تصویب هیأت امنا انتخاب می شوند) و با تصويب هیأت امنا و تأييد و حکم رييس هیأت امنا (رئیس کل بانک مرکزی)، براي سه سال تعيين مي‌گردد.
بنابراین رئیس بانک مرکزی (و همچنین وزیر امور اقتصادی و دارایی) در این بحران، نه تنها به تقویت این نهاد اقدام نکرده اند، بلکه با تعلّل ۶ ماهه در انتخاب مدیرعامل صندوق، به تضعیف صندوق ضمانت سپرده ها و همچنین به تضعیف توان مقابله با بحران بانکی و حل آن اقدام نموده اند.
ضروری است در این زمینه هر چه سریعتر تصمیم گیری به عمل بیاید تا سازوکارهای مدیریت بحران بانکی در کشور تقویت شود.
