مسیر اقتصاد/ کشورهای در حال توسعه به دلیل نیاز ویژه به سرمایه و سرمایه گذاری بالا ناشی از وجود ظرفیت های بالقوه، نیازمند نوعی از بانکداری هستند که بتوانند با استفاده از آن، منابع لازم برای سرمایه گذاری های توسعه ای اقتصاد را با هزینه های کمتر نسبت به بازار فراهم آورند.
در این زمینه «بانکداری مرکزی نئولیبرال» با نقش انفعالی خود، تخصیص منابع را به عهده بازار قرار می دهد و در کشورهای توسعه یافته کاربرد دارد؛ حال آنکه «بانکداری مرکزی توسعه ای» با برعهده گرفتن تخصیص منابع، به صورت مستقیم و یا از طریق شبکه بانکی به فراهم آوردن منابع ارزان قیمت برای بخش های اولویت دار و مولد اقتصادی می پردازد.
ابزارهای بانک مرکزی توسعه گرا
این نوع رویکرد به بانک مرکزی (بانک مرکزی توسعه گرا)، نیازمند ابزارهای سیاستی ویژه ای است تا به نتیجه برسد و اثرگذار باشد.
ابزارهایی همانند نگهداشت ذخایر با پشتوانه دارایی، ضمانت ویژه تسهیلات و تاسیس بانک های توسعه ای، می‌توانند به هدایت منابع به سمت بخش های کلیدی برای ایجاد سرمایه گذاری بیشتر کمک کنند.
بانک مرکزی می تواند در مدیریت این ابزارها، نقش کلیدی خود را ایفاء نماید.
نگهداشت ذخایر با پشتوانه دارایی
در نظام بانکی، بانک ها ملزم هستند در مقابل دارایی های درآمدزا، ذخایری را نگهداری نمایند. اما در بانک مرکزی توسعه گرا، بانک های مرکزی در قبال دارایی هایی که منجر به افزایش اشتغال و رشد و توسعه اقتصادی می شوند، ذخایر کمتری را طلب می کند.
بنابراین، این سیاست شبکه بانکی را تشویق می کند تا مستقیما به بخش های با اولویت بالا وام دهد. همچنین ارائه وام به شرکت های کوچک و متوسط نیز می تواند الزامات ذخایر ترجیحی را در پی داشته باشد.
ضمانت ویژه تسهیلات
ابزار ضمانت تسهیلات می تواند به هدایت منابع از سیستم بانکی به سمت بخش های اولویت دار و مولد اقتصادی و کارآفرینان کسب و کارهای تولیدی کمک کند.
ایده اساسی این است که بانک مرکزی درصد معینی از وام را تضمین می کند؛ بدین ترتیب ریسک اعتباری مشتری برای سیستم بانکی را کاهش می دهد.
همچنین ضمانت وام می تواند جایگزین بخشی از وثیقه گردد چرا که بیشتر وام گیرندگان گروه هدف توانایی فراهم کردن وثیقه کافی را ندارند.
این برنامه به دلیل کاهش هزینه های ریسک مشتری برای بانک، کمک می کند تا نرخ بهره تمام شده وام برای وام گیرنده کاهش یابد. البته اجرای آن نیازمند طراحی سازوکارهایی از جمله صندوق های ضمانت است.
تاسیس بانک های توسعه ای
ابزار دیگر برای افزایش اعطای تسهیلات و تخصیص اعتبار به گروه های هدف و کلیدی اقتصاد، ایجاد بانک های توسعه ای است.
این نوع بانک ها به دلیل اینکه در فعالیت های خاصی درگیر هستند، به طور کامل به چرخه فعالیت تحت نظر و ریسک های موجود در آن و همچنین بخش ها و الزامات لازم برای توسعه این نوع فعالیت ها، آگاهی کامل دارند؛ بنابراین می توانند تخصیص اعتبار و هدایت منابع در بخش ذیربط خود را به خوبی انجام دهند تا به رشد و توسعه و افزایش اشتغال منجر گردد.
به عنوان نمونه بانک مرکزی هند در این زمینه بانک های تعاونی کشاورزی و بانک توسعه صنعتی هند را تاسیس نمود تا با تسلط فنی و اقتصادی در این بخش ها، به جمع آوری وجوه و ارائه تسهیلات و مساعدت های فنی بپردازند.
همچنین بانک های توسعه ای واردات و صادرات و بانک توسعه کشاورزی، سیاست های مربوط به وام دهی در ارتباط با برنامه های دولت چین در این بخش ها را اداره می کنند.
البته این نوع بانک ها در کشورهای مختلف تاسیس می شوند؛ مهمترین مسئله در این زمینه رویکردی است که وجود دارد و میزان منابعی است که از طریق این بانک ها به بخش های هدف تخصیص می یابد.
منبع: Post-war Experiences with Developmental Central Banks: The Good, the Bad and the Hopeful Gerald Epstein
سیاست ها و ابزارهایی که فرمودید با ملاحظه هر کشوری متفاوته! لذا این ابزارها باید در مورد ایران بررسی بشه!
آیا بانک مرکزی ایران توان انجام این کارها رو داره؟