به گزارش مسیر اقتصاد، اوراق مشارکت اسلامی به طور سنتی توسط کشورهای مسلمان که در خاورمیانه و آسیای جنوب شرقی قرار دارند مورد استفاده قرار گرفته است. با اینحال در حال حاضر استفاده از این روش تأمین مالی در دیگر کشورهای جهان نیز با استقبال مواجه شده است.
بر اساس گزارشات موجود در سال ۲۰۱۷ میلادی انتشار اوراق مشارکت اسلامی توسط کشورهای غیرمسلمان به بالاترین سطح در سه سال اخیر رسیده است.
مشارکت در سود و زیان مشخصه اصلی تأمین مالی اسلامی
محصولات مالی اسلامی مطابق با قانون اسلامی است و اصول آن مبتنی بر مشارکت در سود و زیان است. علاوه بر این دین اسلام بهره برداری از وام ها در فعالیت های مالی که شامل الکل، گوشت خوک، قمار و دیگر کسب و کارهای حرام باشد را ممنوع کرده است.
ارزش صکوک مستقل یا اوراق قرضه اسلامی که در خارج از خاور میانه و جنوب شرقی آسیا توسط کشورهای غیرمسلمان صادر شده است، در ۱۱ ماهه ابتدایی سال ۲۰۱۷ میلادی به ۲.۲۵ میلیارد دلار رسید. در همین مدت نیز میزان انتشار اوراق اسلامی از کل میزان انتشار آن در سال گذشته میلادی بیشتر شده است. میزان انتشار اوراق اسلامی در سال ۲۰۱۶ میلادی ۲ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۵ میلادی در حدود ۱ میلیارد دلار بوده است.
استقبال روز افزودن کشورهای غیر مسلمان از صکوک اسلامی
در حال حاضر اوراق اسلامی از یک گزینه محجور در گوشه و کنار نظام بانکداری جهانی به یک منبع رو به رشد در تامین مالی برای کشورهای غیر مسلمان تبدیل شده است.
دولت سنگاپور یکی از اولین کشورهای غیر مسلمان بود که به استفاده از ظرفیت های اوراق قرضه اسلامی روی آورد. پس از این کشور نیز بریتانیا، لوکزامبورگ و هنگ کنگ اولین صکوک خود را در سال ۲۰۱۴ منتشر کردند. اخیرا کشورهای آفریقایی مانند آفریقای جنوبی، نیجریه و ساحل عاج نیز تغییرات قانونی و مالیاتی لازم را ایجاد کرده اند تا شرایط را برای شرکت ها در انتشار صکوک آسان تر نمایند.
موسسات چینی مانند Country Garden و Beijing Enterprises Water Group نیز از طریق شرکت های تابعه مالزی خود در سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۷ اوراق اسلامی را منتشر کردند. این شرکت های چینی از این منابع برای سرمایه گذاری در پروژه های کشورهای جنوب شرقی آسیا استفاده کردند.
انتشار اوراق اسلامی به پایداری نظام مالی جهانی کمک می‌کند
کارشناسان می گویند بحران مالی جهانی موجب شده است که دولت ها و شرکت ها، گزینه های تامین مالی خود را افزایش دهند. در شرایطی که خطرات موجود در نظام مالی جهانی افزایش یافته است، اوراق اسلامی به عنوان یک جایگزین پایدارتر برای سیستم بانکی متداول در نظر گرفته می شود.
صکوک اسلامی هنگامی که حباب موجود در بخش مسکن آمریکا فروپاشید و بحران مالی گسترده سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ میلادی را به وجود آورد، مورد توجه سرمایه پذیران در بازار بورس اوراق بهادار قرار گرفت.
علاوه بر این، اوراق مالی اسلامی، توجه سرمایه گذارانی که رویکرد اخلاقی بیشتری برای مدیریت پول خود دارند را به خود جلب کرده است.
طبق گزارشات بانک جهانی چندین دسته از محصولات مالی اسلامی وجود دارد:
- مضاربه (Mudaraba) – در این ابزار مالی، موسسه ای پول سرمایه گذاران را در فعالیت اقتصادی به کار می‌گیرد و سود آن را با نسبتی توافقی و مشخص به اشتراک می گذارد.
- مشاركت (Musharaka) – يك سرمايه گذاری مشاركتی است كه در آن دو يا چند طرف (مانند بانك و مشتريان آن)، سود و زیان از يك سرمايه جمعی را با نسبت توافقی تقسیم می كنند.
- مرابحه (Murabaha) – در این ابزار، مؤسسه مالی یک دارایی، مانند یک خانه یا یک ماشین را خریداری می کند و آن را با سودی معین به مشتری می فروشد. بازپرداخت می تواند به صورت یک باره یا به صورت اقساط باشد.
- اجاره (Ijara) – در این ابزار مالی، یک موسسه مالی، هزینه یک دارایی را می پردازد و آن را خریداری می کند. سپس این دارایی را با هزینه اجاره مشخص به مشتری واگذار می کند. موسسه مالکیت مورد اجاره را حفظ می کند اما می تواند در نهایت آن را به مشتری انتقال دهد.
- صکوک (Sukuk) – شبیه یک اوراق قرضه است، اما خریدار صکوک، مالک بخشی از دارایی موضوع انتشار است که روی آن سرمایه گذاری شده است. صکوک اسلامی بیانگر مالکیت یک دارایی مشخص است. در حالی که اوراق قرضه غیر اسلامی فقط حاکی از تعهد بدهی با سود بیشتر(ربا) است که به سفته بازی منجر می شود.
صکوک اسلامی ابزای در حال رشد در بازار جهانی
با این وجود، برخی از کارشناسان معتقدند مشارکت کسانی که در خارج از جهان اسلام از اوراق مالی اسلامی استفاده می کنند، هنوز هم پراکنده و جزئی است. کشورهای اسلامی در خاورمیانه و جنوب شرقی آسیا، مالک اکثر دارایی های مالی اسلامی هستند.
به طور مشخص در خصوص انتشار ابزار مالی صکوک در ۱۱ ماه ابتدای سال ۲۰۱۷ میلادی، سهم کشورهای خاورمیانه ۱۱.۸۵ میلیارد دلار و کشورهای جنوب شرقی آسیا ۳.۹۶ میلیارد دلار بوده است.
مجموع دارایی های مالی اسلامی طی دهه گذشته به میزان ۱۰ تا ۱۲ درصد افزایش یافته و به ۲ تریلیون دلار رسیده است. صندوق بین المللی پول تاکید می کند که اوراق مالی اسلامی، کمتر از ۱ درصد از دارایی های مالی جهانی را شامل می شود که سهم بسیار کوچکی محسوب می شود.
علیرغم تمام چالش ها، اوراق مالی اسلامی همچنان ظرفیت زیادی برای رشد در بازارهای جهانی دارد. انتظار می رود حجم این بخش تا سال ۲۰۲۱ میلادی به ۳.۵ تریلیون دلار افزایش یابد، چراکه در حال حاضر کشورها و شرکت ها به دنبال منابع تامین مالی جایگزین هستند و صکوک اسلامی می تواند پاسخگوی بخشی از نیازهای آن ها باشد.
منبع: سی ان بی سی
