سهم ایران از درآمد ۱۵۰ میلیارد دلاری گردشگری حلال کمتر از یک درصد است

یکی از مهمترین ظرفیت‌های گردشگری در ایران، گردشگری حلال است. اگرچه در سال‌های اخیر گردشگران حلال همواره بخش قابل توجهی از گردشگران ورودی به ایران را به خود اختصاص داده‌اند، اما به اندازه کافی از ظرفیت‌های بالای ایران در این زمینه استفاده نشده است.

گردشگران حلال را نباید تنها به آن دسته از گردشگران که به منظور بازدید از مناطق مذهبی همچون مشهد و قم به ایران سفر می‌کنند، تقلیل داد. در واقع هر گردشگر مسلمانی که به منظور بهره‌برداری از خدمات گردشگری، با رعایت ضوابط اسلامی اقدام به سفر تفریحی می‌نماید، جزء گردشگران حلال محسوب می‌شود.

به عنوان نمونه خدمات تفریحی که در مناطق دیدنی و سواحل بسیاری از کشورهای قطب گردشگری ارائه می‌شود، متناسب با شئونات اسلامی نیست و به همین دلیل بسیاری از مسلمانان مقید، از سفر به این مناطق خودداری می‌نمایند. این مسئله موجب شده است مسئولین گردشگری در بسیاری از کشورها همچون اسپانیا، ژاپن، ترکیه و حتی آمریکا به منظور جذب این دسته از گردشگران، تدابیری برای ارائه خدمات گردشگری حلال در نظر بگیرند.

طبق گفته رئیس سازمان گردشگری کشور، در حال حاضر گردش مالی گردشگران حلال در دنیا بیش از ۱۵۰ میلیارد دلار است (۱) و سهم ایران از کل این گردش مالی کمتر از یک درصد است. همچنین بر اساس تخمین انستیتو حلال اسپانیا، در سال ۲۰۲۰ میزان پولی که گردشگران حلال خرج می کنند به ۲۳۳ میلیارد دلار خواهد رسید که ۱۳ درصد از کل رقم هزینه شده توسط گردشگرها در سطح جهان خواهد بود. (۲)

این گردش مالی بزرگ موجب شده است بسیاری از کشورها تدابیر ویژه‌ای برای بالا بردن سهم خود از گردشگری حلال دنیا اتخاذ نمایند. یکی از کشورهایی که در این زمینه پیشتاز است، کشور اسپانیا است که نهادهای متفاوتی مختص جذب گردشگران حلال دارد.

یکی از این نهاد ها انستیتو حلال اسپانیا است که وظیفه رصد آمار و همچنین اجرای سیاست‌های جذب گردشگران حلال را به عهده دارد. طبق آمار این انستیتو در سال ۲۰۱۴، ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار گردشگر مسلمان از اسپانیا دیدن کرده‌اند که ۴ درصد کل مسافران خارجی ورودی به اسپانیا بوده‌اند. در همین راستا، این انستیتو قصد دارد یک پایگاه اینترنتی بنام توریسم حلال بین المللی (HTI) ایجاد نماید تا گردشگران مسلمان بیشتری جذب اسپانیا گردند. هدف این پایگاه اینترنتی، تبدیل شدن به یک منبع مشترک برای گردشگری حلال در داخل و خارج از اسپانیاست. این پایگاه در صدد توسعه فعالیت های تجاری و بازاریابی گردشگری حلال در سطح جهان است. (۳)

کشور ژاپن نمونه‌ای دیگر در این زمینه است. آژانس ملی گردشگری کشور ژاپن برای جلب گردشگران مسلمان از سراسر جهان، قصد دارد سه منطقه ویژه گردشگری مخصوص مسلمانان در این کشور راه اندازی نماید. تهیه دستور غذایی خاص اسلامی – ژاپنی، ساخت و اختصاص مکان‌های تمیز برای نمازخانه‌های اسلامی در هر یک از این سامانه‌های گردشگری و تمهیداتی برای آشنایی بیشتر مسلمانان با برخی محدودیت‌های فرهنگ بومی ژاپنی از جمله برنامه‌هاییست که دولت ژاپن قصد دارد در این سه منطقه ویژه خود به اجرا درآورد. (۴)

با وجود برنامه‌هایی که این کشورها در زمینه جذب گردشگران حلال اتخاذ کرده‌اند، می‌توان گفت ایران جزء کشورهایی است که بسیاری از تفریحات به شکل حلال در آن در دسترس است و ظرفیت تبدیل شدن به یکی از قطب‌های گردشگری حلال در دنیا را دارد.

به عنوان نمونه سواحل ایران که متناسب با اعتقادات مذهبی اداره می‌شوند، ظرفیت بالایی در جذب گردشگران حلال دارند. به طور خاص جزایر کیش، قشم و چابهار که از آب و هوای مناسبی نیز برخوردارند، می‌توانند پذیرای تعداد زیادی از گردشگرانی باشند که به دنبال مکانی برای تفریحات حلال هستند.

مزیت دیگر ایران در مقایسه با دیگر کشورهای پیشرو در جذب گردشگران حلال، هزینه‌ی پایین تر مسافرت و همچنین نزدیکی به کشورهای مسلمان و داشتن مکان های متعدد مذهبی است.

بنابراین فضای حاکم بر مناطق دیدنی کشور، خصوصا کیش و قشم، چنانچه به درستی مدیریت شود، می‌تواند نقطه قوت ایران در جذب گردشگر خارجی باشد و با تبدیل ایران به قطب گردشگری حلال در دنیا، موجبات توسعه بخش گردشگری کشور را فراهم آورد.

برای این منظور ضروری است اولا سطح خدمات دهی به گردشگران حلال ورودی به ایران به قدری افزایش یابد که قابل رقابت با دیگر کشورها باشد و ثانیا تبلیغات گسترده‌ای در اقشار مذهبی مردم دیگر کشورهای دنیا، خصوصا کشورهای همسایه صورت بگیرد و امکان تفریح حلال در ایران به آن‌ها معرفی گردد.

گردشگری حلال علاوه بر مزایای جذب گردشگر خارجی، می‌تواند به عنوان گفتمان جهانی جمهوری اسلامی ایران در صنعت گردشگری دنیا مطرح شود و در این زمینه ایران را به عنوان کشوری پیشرو و گفتمان ساز نشان دهد.