قیمت تمام شده تولید برق در کشور با احتساب هزینه سوخت حدود ۲۸۰ تومان است. با این وجود در حال حاضر حتی پرمصرفترین مشترکین برق خانگی، به طور متوسط حداکثر ۱۸۰ تومان برای هر کیلووات ساعت برق می پردازند.
به گزارش مسیر اقتصاد با توجه به تقسیمات کنونی پله های تعرفه برق، مصرف ۳۰۰ کیلووات ساعت در ماه را می توان به عنوان الگوی مصرف برق در مناطق عادی تلقی کرد؛ بر این اساس ۸۵ درصد مردم جزو مشترکینی هستند که الگوی مصرف را رعایت کرده و ۱۵ درصد مردم پرمصرف محسوب می شوند.
رویه دولت یازدهم و دوازدهم بدین گونه بوده که از سال ۹۲ تا کنون هرساله ۱۰ الی ۲۴ درصد تعرفه برق مشترکین خانگی را افزایش داده است. این افزایش قیمت برای مشترکین پرمصرف و کم‌مصرف به صورت یکسان اعمال شده است.
با این حال ضروری است قیمت برق برای مشترکین پرمصرف کاملاً آزاد شود و در مقابل، خانوارهای کم‌مصرف‌تر از حمایت دولت برخوردار شوند و قیمت برق برای آنها ثابت بماند.
ضرورت‌‌های پنج‌گانۀ اجرای این پیشنهاد عبارتند از:
عدالت در توزیع یارانه پنهان برق
با توجه به قیمت تمام شده‌ی حدود ۲۸۰ تومان برای تولید برق در کشور و با احتساب هزینه سوخت، در حالی که حتی پرمصرفترین مشترکین برق خانگی به طور میانگین حداکثر ۱۸۰ تومان برای هر کیلووات ساعت برق می پردازند، لذا کلیه مشترکین از برق یارانه‌ای استفاده میکنند.
در این نوع قیمت گذاری، مشترکینی که بیش از الگوی مصرف برق استفاده میکنند و جزو مشترکین پرمصرف هستند از یارانه‌ی انرژی بیشتری (حدود شش برابر) نسبت به سایر افراد جامعه استفاده میکنند. این یک نوع بی‌عدالتی در توزیع یارانه در جامعه است. در این زمینه میتوان به یادداشت «پرمصرف‌ها ۶ برابر بیشتر از کم‌مصرف‌ها یارانه می‌گیرند» مراجعه کرد.
رعایت الگوی مصرف
بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که علیرغم آنکه طی چهار سال گذشته شاهد افزایش ۵۰ درصدی در قیمت برق مشترکین خانگی بوده‌ایم، اما روند صعودی میزان مصرف انرژی در کشور همچنان باقی مانده است.
یکی از دلایل روند صعودی این است که این نوع قیمتگذاری بازدارنده نبوده است. با توجه به اینکه کلیه مشترکین هرچه بیشتر مصرف کنند از یارانه بیشتری استفاده میکنند و قیمت برق حتی برای مشترکین پرمصرف نیز آزاد نیست، لذا این نوع قیمتگذاری باعث تشویق مشترکین به مصرف بیشتر برق شده است. در این زمینه میتوان به یادداشت «چرا مصرف برق خانگی رو به افزایش است؟» مراجعه کرد.
افزایش دسترسی صنعت و تولید به برق
قیمتگذاری برق در کشورهای صنعتی به‌گونه‌ای است که نه تنها قیمت برق بخش صنعتی از برق خانگی کمتر است، بلکه سیاستگذاری قیمتها در طی سالهای متوالی بر مبنای حمایت از تولید بوده است. به نحوی که همواره برق صنعتی با افزایش قیمت کمتر نسبت به بخش خانگی یا با کاهش قیمت بیشتر نسبت به آن مواجه شده است.
در ایران به دلیل اینکه قیمت برق هر دو بخش خانگی و صنعتی کشورمان پایین بوده و مطابق با قانون هدفمندسازی یارانه‌ها، قیمت فروش برق داخلی باید به قیمت تمام شده آن برسد، لذا بایستی برای کشورمان در هر دو بخش صنعتی و خانگی افزایش قیمت صورت بگیرد؛ اما ضروری است افزایش قیمت بخش صنعت با شیب بسیار ملایمتر و افزایش قیمت بخش خانگی با اولویت مشترکین پرمصرف صورت گیرد تا نسبت قیمت‌های این دو بخش و روند افزایش آنها به حد مطلوبی برسد.
افزایش قیمت برای مشترکین پرمصرف این فرصت را فراهم می‌کند که این مشترکین میزان مصرفشان را کنترل کنند و برق کافی برای بخش تولید فراهم شود. هم‌اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که در ایام تابستان به‌ناچار برای تامین پیک برق، برخی واحدهای صنعتی و کشاورزی، تولید را متوقف میکنند. در این زمینه میتوان به «روش قیمتگذاری برق به حمایت از تولید و صرفه‌جویی منجر نمی‌شود» مراجعه کرد.
نمونه‌های جهانی
تجربیات جهانی نشان می‌دهد مشترکین پرمصرف در سایر کشورها با افزایش شدیدتر قیمت برق مواجه هستند. همانطور که گفته شد این افزیش قیمت می‌تواند باعث شود که مشترکین پرمصرف در صورت رعایت نکردن الگوی مصرف مجبور به پرداخت قیمت بیشتری می‌شوند.
کشور ایران از نظر مصرف انرژی، جزو پرمصرفترین های کشورهای جهان است. اما هنوز مشترکین پرمصرف از برق ارزان و یارانه‌ای استفاده میکنند. در این زمینه میتوان به یادداشت «ضرورت افزایش قیمت برق مشترکین پرمصرف بر اساس تجربیات جهانی» مراجعه کرد.
امکان افزایش صادرات
با توجه به اینکه در تعرفه‌های فعلی برق، مشترکین پرمصرف هزینه‌ای کمتر از قیمت صادرات برق را می‌پردازند، لذا این مسئله مانع توسعۀ صادرات برق شده و درنتیجه کشور را از منافع قابل توجه صادرات برق محروم کرده است.
بعلاوه از یارانه پنهان برق نیز استفاده میکنند. بدین منظور مناسب است قیمت‌های برق مشترکین پرمصرف تا قیمت برق صادراتی افزایش یابد تا بخشی از عدم‌النفع ناشی از عدم صادرات برق جبران گردد و یا با کاهش مصرف داخل در بخش خانگی، فرصت صادرات بیشتری فراهم شود.
با توجه به زمزمه‌هایی که از افزایش قیمت برق برای مشترکین کم‌مصرف و پرمصرف یه صورت یکسان خبر می‌دهد، ضروری است قیمت برق برای مشترکین پرمصرف کاملاً آزاد شود و در مقابل، خانوارهای کم‌مصرف از حمایت دولت برخوردار شوند و قیمت برق برای آنها ثابت بماند.
این اقدام باعث رعایت عدالت در توزیع یارانه پنهان برق، ترویج رعایت الگوی مصرف برق و افزایش دسترسی به برق برای بخش تولید و صنعت و صادرات می‌شود.
