کاهش ۵۰ درصدی قاچاق کالا با رهگیری کالاهای وارداتی تا سطح خرده فروشی

به گزارش مسیر اقتصاد به دلیل گستردگی مرزهای ورودی کشور و روش‌های متنوعی که قاچاقچیان برای ورود کالاهای خود به کشور از آن استفاده می‌نمایند، طرح‌هایی چون سامانه جامع گمرکی که در مبادی ورودی رسمی، امکان کشف کالای قاچاق را افزایش می دهند، به تنهایی نمی‌توانند نقشی مؤثر در مبارزه همه جانبه با قاچاق کالا داشته باشد.

یکی از مقاطع اصلی که لازم است در مبارزه با قاچاق کالا به آن توجه شود، زمان عرضه کالا به مردم و در واقع در مقطع خرده فروشی است. کالاهای وارداتی باید تنها زمانی اجازه فروش در سطح بازار را داشته باشند که تمامی جزئیات مربوط به واردات آن از روش‌های قانونی، به صورت شفاف مشخص شده باشد.

به این منظور لازم است بتوان کالاهای قاچاق را در سطح عرضه شناسایی کرد. در این صورت علاوه بر اینکه شرایط برای فروش کالاهای قاچاق سخت تر می‌شود، امکان کشف محصولات قاچاق و دستگیری قاچاقچیان نیز فراهم می‌گردد. بنابراین شناسایی کالاهای قاچاق در سطح عرضه از هر دو منظر کاهش سود و افزایش ریسک، عرصه را بر قاچاقچیان محدود می‌نماید.

رهبر انقلاب نیز که همواره بر ضرورت مبارزه جدی با قاچاق کالا تأکید کرده‌اند، به اهمیت مبارزه با قاچاق کالا تا سطح خرده فروشی اشاره داشته‌اند؛ ایشان در روز کارگر در سال ۱۳۹۴ فرمودند: «بنده یک وقتی گفتم فقط سرِ مرز دنبال قاچاق نروید؛ میلیاردها دلار امروز در داخل کشور -که حالا من چون رقم دقیقش را مختلف میگویند، نمیتوانم معیّن بکنم که چقدر؛ امّا رقم‌های گزافی گفته میشود- دارد صرف جنس قاچاق می‌شود. قاچاق را از لب مرز و از پیش از مرز تا داخل مغازه دنبال کنید.»

در قانون مبارزه با قاچاق کالا نیز این مهم در نظر گرفته شده و در ماده سیزدهم آن آمده است: «به منظور شناسایی و رهگیری کالاهای خارجی که با انجام تشریفات قانونی وارد کشور می‌شود و تشخیص آن‌ها از کالاهای قاچاق یا فاقد مجوزهای لازم از قبیل کالای جعلی، تقلبی، غیربهداشتی و غیراستاندارد، ترخیص کالای تجاری منوط به ارائه گواهی‌های دریافت شناسه کالا، شناسه رهگیری، ثبت گواهی‌ها و شماره شناسه‌های فوق توسط گمرک است. در هر حال توزیع و فروش کالاهای وارداتی در سطح بازار خرده فروشی منوط به نصب این دو شناسه است و در غیر اینصورت کالاهای مذکور قاچاق محسوب می‌شوند.»

طبق این قانون، تمامی کالاها برای فروش در سطح عرضه لازم است دو شناسه با عنوان‌های «شناسه کالا» و «شناسه رهگیری» را داشته باشند و چنانچه کالایی این دو شناسه را نداشته باشد، قاچاق محسوب می‌شود و فروشندگان طبق قانون وظیفه دارند از فروش آن‌ها به مردم خودداری نمایند.

«شناسه کالا» که در دولت قبل با عنوان «ایران کد» شناخته می‌شد، در واقع سیستم ملی طبقه بندی و کدگذاری کالا است که اطلاعات پایه زنجیره تأمین در حوزه کالا را تحت کنترل در آورده و کلیه اطلاعات اعتباری کالا از قبیل مراجع عرضه کننده، مشخصات فنی، استانداردهای ملی و بین المللی را در خود ثبت و ذخیره می‌نماید. «شناسه رهگیری» نیز حاوی اطلاعاتی است که نشان دهنده مشخصات فرآیند تولید و یا واردات کالا است و به طور کلی نحوه رسیدن کالا به سطح عرضه را مشخص می‌نماید.

در واقع هدف اصلی تمایز قائل شدن بین محصولات قاچاق و غیر قاچاق با این شناسه ها، شناسایی در سطح عرضه است؛ اما برای این هدف لازم است کالاهای تولیدی مجاز و همچنین کالاهایی که از روش‌های قانونی وارد کشور می‌شوند با این دوشناسه مشخص گردند. در مورد کالاهای تولیدی لازم است این شناسه‌ها با سازوکارهای مناسب در اختیار تولیدکنندگان قرار بگیرد و روی این کالاها نصب گردد.

اما در مورد محصولات وارداتی لازم است در تمامی مراحل، از مرحله‌ی ترخیص از گمرک گرفته تا نقل و انتقال، انبارداری، عمده فروشی و درنهایت خرده فروشی، کالاهای وراداتی رهگیری شده تا بتوان آن‌ها را از کالاهای دیگر متمایز کرد و در هریک از این مراحل بتوان کالای قاچاق را از غیرقاچاق تشخیص داد.

رهگیری کالاهای وارداتی در تمامی مراحل تا سطح خرده فروشی، اقدامی اثرگذار در مبارزه با قاچاق است که طبق برآوردهای صورت گرفته می‌تواند تا ۵۰ درصد از میزان قاچاق کالا بکاهد. کاهش ۵۰ درصدی قاچاق کالا به کشور به معنی عدم ورود دست کم ۱۰ میلیارد دلار از محصولات قاچاق است که درحال حاضر به شدت به تولیدات داخلی صدمه وارد می‌کنند. (۱)

در یادداشت‌های بعدی به سابقه‌ی اجرای رهگیری کالا توسط دولت قبل و نواقص اجرای آن و همچنین طرح‌های دولت یازدهم در زمینه رهگیری کالاهای وارداتی اشاره خواهد شد.

پینوشت: