مسیر اقتصاد/ در یادداشت های قبلی بیان شد که صنعت پالایشی کشور، ظرفیت ارتقای بهره وری انرژی به میزان ۳۷۰ میلیون دلار معادل حدود ۱۳۰۰ میلیارد تومان را دارد؛ ارتقای بهره وری انرژی، از مصادیق مهم اقتصاد مقاومتی است که در ماده ۱۵ سیاست های کلی و همچنین نهمین اقدام اقتصاد مقاومتی که توسط رهبر انقلاب در ابتدای سال ۹۵ بیان شد، به آن اشاره شده است.
عدم ارتقای بهره وری انرژی در واحدهای پالایشگاهی، دلایل مختلفی دارد؛ از جمله اینکه هزینه های انرژی ممکن است سهم چندانی در هزینه های تمام شده‌ی تولید در پالایشگاه ها نداشته باشد. با این حال یک برآورد اولیه نشان می دهد که به طور متوسط، هزینه انرژی در این صنعت ۵ درصد از هزینه های جاری آن است. در واقع با توجه به اینکه نزدیک به ۹۰ درصد از هزینه های جاری پالایشگاه ها، مربوط به خوراک نفت خام آنهاست، هزینه های انرژی نزدیک به ۵۰ درصد از هزینه های جاری یک پالایشگاه را تشکیل می دهد که رقم قابل توجهی است.
بنابراین عدم توجه به ارتقای بهره وری در این صنعت می تواند دلایل دیگری داشته باشد. یکی از این دلایل، عدم درک دقیق مدیران از نقش انرژی در هزینه تمام شده است. به عبارت دیگر اگرچه سوخت مصرفی، بخش قابل توجهی از قیمت تمام شده‌ی فرآورده های نفتی تولیدی پالایشگاه ها را تشکیل می دهد اما مدیران و تصمیم گیران پالایشگاهی، از ارزش دقیق آن آگاه نیستند و آن را در قالب اعداد و ارقام مالی مشاهده نکرده اند. به همین نیز راهکارهای ارتقای بهره وری را در اولویت خود قرار نمی دهند.
بنابراین اگر با روشی بتوان سهم انرژی و سوخت مصرفی در هزینه تمام شده‌ی تولید را با اعداد و ارقام مالی به اطلاع مدیران رساند، می توان انتظار داشت که اهمیت ارتقای بهره وری انرژی در نظر مدیران پالایشگاهی افزایش یابد.
حسابداری صنعتی یا حسابداری هزینه تمام شده، راهکاری است که به خوبی می تواند این هدف را محقق کند. حسابداری صنعتی شاخه ای از حسابداری است که وظیفه جمع آوری اطلاعات مربوط به عوامل هزینه و محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات را بر عهده داشته و با تجزیه و تحلیل و بررسی گزارش‌ها و راههای تولید، روشهای کاهش بهای تمام شده‌ی تولیدات و خدمات را ارائه می نماید.
در حسابداری صنعتی، انواع هزینه ها شامل مواد، دستمزد و سربار شناسایی می شوند. هزینه های مواد، به دو دسته هزینه مواد مستقیم (موادی که مستقیما در کالای تولید شده وجود دارد و از آن جدا نمی شود مانند هزینه نفت خام که با طی فرآیند تبدیل به فرآورده هایی مانند بنزین و گازوئیل تبدیل می شود) و مواد غیرمستقیم (موادی که در فرآیند تولید مورد استفاده قرار می گیرد و نقش اصلی را در کالای نهایی ندارد مانند گاز مصرفی در واحد آب-برق-بخار(۱) پالایشگاه ها که بخار یا انرژی لازم برای فرآیند را تأمین می کند) تقسیم می گردد. در این تقسیم بندی، انرژی و سوخت به عنوان هزینه‌ی مواد غیرمستقیم در فرآیند تولید محسوب می شود.
توسعه حسابداری صنعتی در واحدهای پالایشی می تواند به درک بهتر مدیران از سهم انرژی در بهای تمام شده و هزینه های تولید فرآورده های نفتی کمک کند. گسترش استفاده از این ابزار می تواند به روشهای مختلف صورت گیرد از جمله:
۱- رتبه بندی زیست محیطی یا استانداردهای پالایشگاه ها: به این صورت که اعطای گواهی های زیست محیطی یا استانداردهای مدیریتی به پالایشگاه ها، به اجرا و پیاده سازی حسابداری صنعتی در این واحدها مشروط شود.
۲- مشارکت دولت در پرداخت هزینه های حسابداری صنعتی: دولت می تواند با مشارکت در پرداخت هزینه لازم برای انجام حسابداری صنعتی، انگیزه لازم برای گسترش این ابزار در واحدهای پالایشی را فراهم آورد. این کمک هزینه می تواند در ابتدا به صورت وام به واحدهای پالایشی اعطا شود و در صورت ارتقای بهره وری از سود آن کاسته شود یا تبدیل به کمک بلاعوض گردد. ظرفیت ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و منابع موضوع ماده ۷۳ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی می تواند محلی برای تأمین هزینه های مربوط به حسابداری صنعتی در واحدهای پالایشی باشد.
گفتنی است حسابداری صنعتی، قابلیت تبدیل شدن به کسب و کار را نیز دارد. در این کسب و کار، افراد آموزش دیده می توانند در ازای ارائه گزارشهای حسابداری صنعتی و تفکیک سهم هزینه های مختلف در هزینه تمام شده تولید واحدهای تولیدی، صنعتی و حتی غیر صنعتی مانند بانکها و موسسات خدماتی، درآمد کسب نمایند. ارائه راهکارهایی برای ارتقای بهره وری و کاهش هزینه تمام شده بر اساس گزارشهای حسابداری صنعتی نیز می تواند محل دیگری برای کسب درآمد از این کسب و کار باشد.
پینوشت:
(۱) Utility
