به گزارش مسیر اقتصاد حمید سینی ساز کارشناس مرکز مطالعات راهبردی غذا و کشاورزی دانشگاه تهران سه شنبه هفته گذشته در گفتگو با برنامه رهیافت رادیو اقتصاد در خصوص مسئله آب و حکمرانی منابع طبیعی گفت: راهکار حل بحران آب مدیریت یکپارچه منابع آب و خاک است.
وی افزود: منابع آب و خاک ایران تا قبل از اصلاحات ارضی به صورت متحد و یکپارچه مدیریت می شد و به گواه شواهد تاریخی، کشورمان هیچ گونه نیازی به واردات غذای اساسی نداشت.
سینی ساز گفت: بعد از اصلاحات ارضی و قانون ملی شدن آب و بعد از آن قانون تشکیل وزرات نیرو که ابتدا وزارت آب و برق نام داشت، مدیریت مشارکتی و بومی و مردمی کنار گذاشته شد و مدیریت دولتی منابع آبی جایگزین آن شد. طبق شواهد تاریخی پس از این اتفاق برداشت های اضافی از منابع آب سفره های زیر زمینی علنا شروع شد تا جایی که امروزه بنابر گزارش مرکز پژوهش های مجلس بیش از ۱۲۰ میلیارد متر مکعب اضافه برداشت تجمعی از ابتدای انقلاب تا به حال از سفره های زیر زمینی وجود داشته است.
بعد از انقلاب هر ۲۰ روز یک سد در کشور ساخته شده است
کارشناس مرکز مطالعات راهبردی غذا و کشاورزی دانشگاه تهران افزود: طبق اعلام آقای دکتر فهمی معاون مدیر کل دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو تا الان بیش از ۷۰۰ سد ساخته شده است که با یک جمع و تفریق ساده می توان فهمید که در کشور ما در عرض هر ۲۰ روز یک سد ساخته شده است اما این از جدی تر شدن بحران آب در کشور و خشک تر شدن ایران جلوگیری نکرده است.
وی گفت: آیا ما رویکرد درستی را با مدیریت دولتی منابع آبی انتخاب کردیم و آیا مدل مشارکتی مردمی ناظر بر منابع آب و خاک ناکارآمد بوده است که آن را کنار گذاشته ایم؟
کارشناس مرکز مطالعات راهبردی غذا و کشاورزی دانشگاه تهران افزود: اگر به نمودار آماری سیلاب های کشور در دهه های گذشته نگاهی بیندازیم نیز متوجه خواهیم شد که آمار خسارات، تلفات و تعداد وقوع سیل، سال به سال افزایش پیدا می کند؛ این موضوع نشان می دهد این سدها نتوانسته اند جلوی سیلاب ها را بگیرند. علاوه بر این تبخیر را هم زیاد کرده اند و سفره های زیرزمینی پایین دست خود را با خشکی مواجه کرده اند.
کارآمدترین سیستم منابع آبی قنات ها هستند
سینی ساز افزود: در گزارش بانک جهانی که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد در بندِ به سوی امنیت آب در ایران، اشاره شده است که سیستم قنات ها یکی از پیشرفته ترین سیستم های موجود در جهان در زمان خودش بوده است که هم ثبت جهانی شده و هم به عنوان یکی از کارآمدترین شیوه های مدیریت منابع آبی با توجه به شرایط اقلیمی موجود از آن نام برده شده است.
وی در پاسخ به سوالی در این خصوص که آیا قنات در وضعیت کنونی پاسخگوی نیازهای کشور است یا خیر، گفت: قدمت قنات های ما به ۳ هزار سال پیش می رسد، آیا گذشتگان ما برایشان راحت تر نبود که روی یک رودخانه با تکنولوژی زمان خودشان سدی بسازند تا بتوانند آن را به صورت سطحی ذخیره و استفاده کنند، آیا کندن قنات با آن همه مشقت ها و هر سال لایروبی کردن آنها با تکنولوژی آن روز سخت تر نبود؟
خداوند منزلگاه اصلی آب باران را در داخل زمین معین کرده است
وی گفت: خداوند در سوره مومنون آیه ۱۸ می فرمایند: وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَسْكَنَّاهُ فِي الْأَرْضِ وَإِنَّا عَلَى ذَهَابٍ بِهِ لَقَادِرُونَ : یعنی ما آبی از آسمان فروفرستادیم که منزل و مسکن آن آب را در داخل زمین قرار دادیم و ما هم بر بردن آب قادریم؛ این نکته نشان می دهد که منزلگاه طبیعی آب باران به طور طبیعی از دیدگاه نظام طبیعت داخل زمین هست.
مدیریت منابع آب و خاک باید در اختیار وزرات جهاد کشاورزی قرار گیرد
سینی ساز گفت: در حال حاضر ضروری است که منابع آب و خاک به صورت یکپارچه مدیریت شوند تا بتوان از آن به عنوان یک حکمرانی خوب نام برد، از نظر ما بیشترین مصرف آب در کشور در بخش کشاورزی است، در نتیجه باید مدیریت این منابع آبی از وزرات نیرو به وزارت جهاد کشاورزی داده شود تا از این وزارتخانه بتوان در خصوص نحوه مصرف و راندمان مصرف مطالبه کرد.
وی افزود: این در حالی است که اکنون هر کدام از وزارتخانه های نیرو و کشاورزی مقصر را دیگری می بینند، مثلا وزارت جهاد کشاورزی معتقد است که نمی توان الگوی کشت را پیاده سازی کرد، زیرا آب الگوی کشت را یک نهاد دیگر به طور کامل به کشاورز داده است یا کلا به آن مجوز نداده است و وزارت نیرو هم همواره اعلام می کند راندمان آبیاری در کشاورزی پایین است.
