در حالی که پرورش، واردات و مصرف ماهی تیلاپیا چند سالی است به موضوع جنجالی و مورد اختلاف سازمان‌های محیط زیست و شیلات تبدیل شده است و مجوز پرورش آن در کشور به دلیل مخالفت های سازمان محیط زیست صادر نمی شود، در سال گذشته حدود ۱۲ هزار تن ماهی تیلاپیا با ارزشی حدود ۶۰ میلیون دلار معادل ۲۰۰ میلیارد تومان وارد کشور شده است؛ همچنین پیش‌بینی می‌شود واردات این ماهی تا پایان امسال به حدود ۲۰ هزار تن برسد.
زیستگاه اصلی ماهی تیلاپیا در شرق آفریقا به ویژه کنیا و مدیترانه است و این ماهی از جمله ماهیان گرمابی محسوب می شود. ژاپنی ها از جملسه کشورهایی هستند که بدلیل کمبود غذا، تیلاپیا را از مالزی به کشور خود برده و به عنوان گونه پرورشی معرفی نمودند. تا سال ۲۰۰۲ بیش از یکصد کشور جهان (از جمله اغلب کشورهای همسایه ایران) اقدام به پرورش این گونه از ماهی کرده اند که رفته رفته همه کشورهای جهان را شامل می شود.
از دلایل این موضوع، سادگی در پرورش این ماهی و بدون بو بودن آن پس از طبخ است که باعث شده این ماهی، جای خود را در بازارهای جهانی تثبیت نماید. ماهی تیلاپیا در برابر امراض و بیماریها بسیار مقاوم و شرایط بد محیطی را به خوبی تحمل می کند؛ از طرف دیگر به خوبی با دیگر فعالیت های کشاورزی تلفیق می شود.
کشور چین بزرگترین تولید کننده ماهی تیلاپیا در جهان است؛ بعد از آن کشورهای مصر، فیلیپین، تایلند و اندونزی قرار دارند. بزرگترین بازار مصرف تیلاپیای چین، کشور آمریکا است و پس از آن کشورهای مکزیک، آفریقای جنوبی و روسیه قرار دارند. میزان فروش ماهی تیلاپیا در جهان در سال ۲۰۰۰ معادل ۱٫۷ میلیارد دلار بوده است؛ این رقم در سال ۲۰۱۰ به بیش از ۵ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۵ به بیش از ۱۰ میلیارد دلار معادل ۳۵ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.
با این وجود، پرورش تیلاپیا در کشور ایران به دلایل زیست محیطی ممنوع شده است. از جمله مباحث مطرح شده در این زمینه، “گونه مهاجم” بودن و زادوولد بسیار زیاد این ماهیست که به عقیده بعضی کارشناسان زیست محیطی، می تواند عامل تخریب زیست بوم یک منطقه شود؛ این درحالیست که در آمریکا با پرورش جنس نر تیلاپیا و همچنین پرورش در مسیل های بسته و سدهای خاکی، این مشکل حل شده است.
همچنین در این کشور به عنوان یکی از تولیدکنندگان این ماهی، با اجرای سیستم های ضمانتی و تعریف دقیق ضابطه ها و قوانین، مسائل زیست محیطی پرورش این ماهی به خوبی کنترل شده است. بر اساس این قوانین در صورت مشاهده تخلف، به شدت با متخلفین برخورد قضایی صورت می گیرد؛ همین امر منجر به رعایت دقیق قوانین توسط پرورش دهندگان ماهی شده است.
در دیگر کشورهای پرورش دهنده تیلاپیا نیز، ضوابطی از این جنس وجود دارد که باعث شده علاوه بر کنترل مخاطرات، از فرصت کسب درآمد و اشتغال زایی پرورش این ماهی استفاده شود. کشت نیمه متراکم، کشت متراکم در تانک با جریان آب، پرورش در کانال ها و سیستم های متراکم مدار بسته و استخرهای آب شرین از دیگر روش هایی است که در این کشورها، برای پرورش تیلاپیا در نظر گرفته شده است.
در کشور ما نیز چنین طراحی های قانونی و سیاستی، با تدبیر سازمان محیط زیست و همکاری شیلات به خوبی قابلیت اجرا و پیاده سازی دارد. امید است که این مهم هر چه سریعتر محقق شده تا بازار بیش از ۶۰ میلیون دلاری داخلی و همچنین بخشی از بازار میلیارد دلاری خارجی و صادراتی در این زمینه، در اختیار تولیدکنندگان ایرانی قرار گیرد و این فرصت که در راستای استفاده از ظرفیت های داخلی مطابق با اصل درونزایی در اقتصاد مقاومتی است، به خوبی استفاده شود.
