به گزارش مسیر اقتصاد (مسیر اقتصاد)، یارانه پنهان پرداختی توسط دولت برای هر مشترک اینطور خود را نشان می دهد که بر اساس نظام تعرفه گذاری موجود کشور در حوزه های برق و گاز، هرچقدر مصرف مشترکین بیشتر باشد، میزان یارانه پنهانی که دولت بابت آنها پرداخت میکند نیز بیشتر خواهد بود.
یارانه پنهان چیست؟
به عنوان مثال در صورتی که قیمت تمام شده برای هر واحد مصرف برق ۱۰۰ تومان و قیمت فروش آن به مشترکین داخلی ۵۰ تومان باشد، دولت برای هر واحد مصرف ۵۰ تومان یارانه به مشترکین می دهد. لذا در صورتی که یک مشترک ۱۰ واحد برق مصرف کند به میزان ۵۰۰ تومان و در صورتی که یک مشترک ۱۰۰ واحد برق مصرف کند، به میزان ۵۰۰۰ تومان یارانه از دولت دریافت می کنند. اما چون این یارانه به صورت پول به خانوارها پرداخت نمی شود و اثر خود را در کاهش قیمت برق نشان می دهد، به یارانه پنهان معروف است.
پرمصرف ها همان پردرآمدها هستند
طبق گزارش مرکز آمار ایران حدود ۴۶ درصد انرژی کل کشور توسط سه دهک بالای جامعه مصرف میشود در حالی که سه دهک پایین جامعه حدود ۱۹% انرژی کل کشور را مصرف میکنند [۱]. بنابراین میتوان گفت که مشترکین پرمصرف که غالبا از قشر ثروتمند جامعه هستند؛ در نتیجه یارانه پنهان آنها از مشترکین کم مصرف که عموما از قشر کم درآمد هستند، بیشتر است. در نتیجه بایستی نظام تعرفه گذاری موجود، مورد بازنگری جدی قرار بگیرد.
دولت به پرمصرف ها ۶ برابر بیشتر از کم مصرف ها یارانه می دهد
بنابر گفته معاون وزیر نیرو، قیمت تمام شده برق در کشور ایران حدود ۳۰۰ تومان و قیمت صادراتی آن بالای ۳۵۰ تومان است [۲]. هرچند که معیار صادراتی قیمت برق یک توان بالفعل برای کسب درآمد کشور میباشد اما مطابق با قانون هدفمندسازی یارانه ها، برای برآورد میزان یارانه پرداختی به خانوارهای مختلف، قیمت تمام شده آن درنظر گرفته میشود.
بر همین مبنا و با درنظر گرفتن قیمت های برق سال ۱۳۹۵ در بخش خانگی، محاسبات نشان می دهد که میزان یارانه ماهانه که یک خانواده کم مصرف از محل تخفیف در قیمت برق دریافت می کند ۱۳ هزار تومان است. این رقم برای یک مشترک پرمصرف حدود ۸۵ هزار تومان میباشد. در واقع یارانه پنهان پرداختی دولت برای یک مشترک پرمصرف نسبت به یک مشترک کم مصرف بیش از ۶ به ۱ میباشد.
افزایش قیمت برق پرمصرف ها، راهکار کاهش یارانه و هزینه های دولت
برای کاهش میزان یارانه پنهان انرژی مشترکین پر مصرف، پیشنهاد میشود که در ابتدا برای حوزه برق خانگی یک الگوی مجاز در نظر گرفته شده و قیمتهای برق مشترکین پرمصرف و بالای الگوی مصرف مجاز به گونه ای افزایش یابد تا یارانه پنهان پرداختی از طرف دولت به آنها در پله نهایی به صفر برسد.
شکل۱ مقدار تعرفه موجود و پیشنهادی را نشان میدهد:
با توجه به شکل ۱، مقدار ۳۰۰ کیلووات ساعت برای مناطق عادی به عنوان الگوی مجاز در نظر گرفته شده و قیمت پله های بالاتر از این الگو طوری تنظیم شده است که اولا مقدار یارانه پنهان پله چهارم از پله سوم تجاوز نکند و ثانیا پس از آن مقدار، یارانه پنهان انرژی مرتبا کاهش یابد تا نهایتا در پله آخر به حدود صفر برسد.
شکل ۲ میزان یارانه پنهان پرداختی دولت در قبوض برق را برای تعرفه موجود و پیشنهادی نشان میدهد:
با حذف یارانه پنهان انرژی مشترکین پرمصرف، حدود ۲۵% به میزان درآمدهای دولت حاصل از افزایش قیمت برق از مناطق عادی اضافه خواهد شد؛ در حالی که قیمت برق حدود ۸۳% مشترکین ثابت مانده و تنها افزایش برق برای پرمصرف‌ها وجود خواهد داشت.
ایجاد چنین نظام تعرفه‌گذاری مشابه نوع قیمت گذاری برق در کشورهای پیشرفته بوده[۳] و کاملا مطابق بر قانون هدفمندسازی یارانه‌ها میباشد؛ زیرا مطابق ماده ۱-ج قانون هدفمندی یارانه‌ها، بایستی میانگین فروش داخلی برق تا پایان برنامه پنجم توسعه اقتصادی به قیمت تمام شده میرسید که این امر محقق نشد.
در سالهای آتی نیز میتوان پله‌های بالایی را ادغام و حتی میزان الگوی مجاز کشور را نیز کاهش داد. زیرا تبصره ذیل ماده ۱۰ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی اجازه چنین اقدامی را به دولت داده است.
پینوشت:
۱- اطلاعات هزینه-درآمد خانوار، اطلاع رسانی مرکز آمار، ۱۳۹۲
۲- eghtesadonline.com/175593
۳- masireqtesad.ir/25850
