به گزارش مسیر اقتصاد کشور قطر در سال های اخیر با ایران همکاری های اقتصادی متعددی داشته و در زمینه منزوی کردن ایران با عربستان سعودی همکاری نکرده است. از طرف دیگر این کشور اخیرا تصمیم گرفته بخشی از گاز صادراتی خود را با ارزی غیر از دلار آمریکا به فروش برساند که موجب تضعیف جایگاه دلار، به طور خاص در بخش تجارت انرژی جهانی خواهد شد. این دو مسئله از مهمترین دلایل کشورهای عربی به رهبری عربستان در تحریم قطر بوده است.
در سال های اخیر کشور قطر تصمیم گرفته است که در زمینه مقابله با ایران همکاری کمتری با کشورهای عربی دیگر داشته باشد. یکی از دلایل قطر برای این تصمیم راهبردی نشان دادن این موضوع بوده است که قطر در تعیین سیاست های خارجی خود مستقل عمل میکند و لزوما یک کشور تحت رهبری عربستان نیست. اما به طور قطع دلیل اصلی قطر داشتن منافع مشترک اقتصادی با ایران و همچنین سهیم بودن در بزرگترین میدان گازی منطقه با ایران بوده است.
در سفر دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا به منطقه و دیدار او با پادشاه عربستان به طور صریح بیان شد که منافع مشترک آمریکا و کشورهای عربی منطقه عدم همکاری با ایران و منزوی کردن این کشور است. سیاست آمریکا در این زمینه سال هاست که تغییر نکرده و نمایندگان هر دو حزب آمریکا نیز در زمینه مقابله با ایران هم عقیده هستند. حتی دولت قبل آمریکا نیز بارها در مذاکره با کشورهای عربی بر لزوم منزوی کردن ایران توسط این کشورها تأکید کرده است. با اینحال بعد از توافق هسته ای ایران، این اولین بار بود که رئیس جمهور آمریکا به طور صریح بیان کرده بود که «تمامی کشورهای با وجدان باید در منزوی کردن ایران همکاری نمایند.»
اظهارات صریح ضد ایرانی ترامپ در دیدار با سران عربستان سعودی این چراغ سبز را به آن ها نشان داد که در هر اقدامی علیه ایران میتوانند روی حمایت آمریکا حساب نمایند. در واقع سیاست دولت ترامپ در مقابله با دولت ایران کنار گذاشتن توافق هسته ای و روی آوردن به تحریم های مستقیم نیست، بلکه دولت ترامپ قصد دارد با رایزنی با دیگر کشورها، همچون کشورهای عربی، این کشورها را به همکاری در زمینه منزوی کردن ایران متقاعد نماید.
اینجاست که اهمیت همکاری کشور قطر در زمینه عدم همکاری و منزوی کردن ایران مهم است. عدم همکاری قطر با دیگر کشورهای عربی به رهبری عربستان میتواند تأثیر گذاری اقدامات این کشورها در منزوی کردن ایران را به طور قابل توجهی کاهش دهد. در چنین شرایطی کشور قطر به دلیل منافع مشترک اقتصادی و رویکرد خصمانه عربستان در جلب همکاری دیگر کشورهای عربی، تصمیم گرفته است مشارکت فعالی در زمینه منزوی کردن ایران نداشته باشد.
ایران و عربستان در طول سال های اخیر تنش های زیادی را در روابط دوجانبه تجربه کرده اند. در اغلب این موارد نیز کشور قطر تلاش قابل توجهی برای مقابله صریح و مستقیم با ایران و همراهی با عربستان انجام نداده است. به طور مثال در سال ۲۰۱۴ میلادی و در زمانی که کشورهای عربستان، امارات و بحرین روابط سیاسی خود با ایران را متوقف کردند و سفیرهای خود را از ایران فراخواندند، قطر از انجام چنین کاری امتناع کرد. اما در حال حاضر عدم همکاری قطر با عربستان از اهمیت بسیار بیشتری برای عربستان و دیگر هم پیمانان آمریکا در منطقه برخوردار است.
از طرف دیگر پیش از شروع جنگ داخلی کشور سوریه یکی از برنامه های مهم قطر در زمینه توسعه صادرات گاز، ساخت خط لوله انتقال گاز به کشورهای اروپایی از مسیر کشورهای عربستان، سوریه و ترکیه بوده است. اما شروع جنگ داخلی سوریه این طرح قطر را به کلی تعطیل کرد و این کشور در حال حاضر بخش قابل توجه گاز خود را به کشورهای شرق آسیا صادر مینماید و از بازار گاز اروپا محروم مانده است. کارشناسان معتقدند یکی از دلایل عدم همراهی قطر با عربستان در زمینه مقابله با دولت سوریه در طول سال های اخیر، همراهی دولت سوریه با قطر در زمینه صادرات گاز این کشور بوده است. در حال حاضر دست قطر از بازار گاز اروپا و صادرات گاز از طریق خط لوله کوتاه مانده که برای قطر اهمیت زیادی دارد. این مسئله نیز به نوبه خود موجب ایجاد تنش بیشتر بین عربستان سعودی و قطر شده است.
علاوه بر این کشور قطر در ماه های اخیر تصمیم تنش آفرین دیگری نیز اتخاذ کرده است. این کشور اکنون تمامی گاز صادراتی خود را با استفاده از دلار آمریکا به فروش نمیرساند و این مسئله تهدیدی برای جایگاه دلار در نظام مالی جهانی، به طور خاص در بخش تجارت انرژی ایجاد کرده است. قطر صاحب یکی از بزرگترین ذخایر گازی جهان است و در حال حاضر بخش قابل توجهی از گاز تولیدی خود را به دیگر کشورهای جهان صادر میکند. کشور قطر نقشی تعیین کننده در بازار گاز جهان دارد.
ایران از سال ۲۰۱۲ میلادی تصمیم گرفته است بخشی از نفت و گاز صادراتی خود را به چین بدون نیاز به دلار صادر نماید. روسیه نیز در سال ۲۰۱۵ به ایران اضافه شد و اکنون در صادرات انرژی به چین دلار را حذف نموده است. اضافه شدن قطر به این کشورها میتواند ضربه ای سهمگین به جایگاه دلار آمریکا در تجارت انرژی جهانی باشد چراکه هرسه کشور ایران، روسیه و قطر از کشورهای تعیین کننده در بازار انرژی جهانی هستند.
دلار آمریکا در حال حاضر ارز مورد استفاده توسط کشورهای جهان به منظور تجارت و ذخیره دارایی های خارجی است. اما یکی از دلایل اعتبار دلار آمریکا استفاده از این ارز در تجارت انرژی جهانی است. در واقع اینکه کشورهای صادرکننده انرژی جهان حاضرند در قبال گرفتن دلار به دیگر کشورها نفت و یا گاز صادر نمایند، موجب شده است بسیاری از کشورها دلار آمریکا را برای ذخیره دارایی های خود انتخاب نمایند. این مسئله نیز قدرتی بلامنازع برای آمریکا ایجاد کرده تا بتواند به خلق دلار بدون پشتوانه بپردازد.
اما چنانچه دیگر کشورها تصمیم بگیرند دلار آمریکا را کنار بگذارند نظام مالی آمریکا به کلی از هم فرو خواهد پاشید. روند کنار گذاشتن دلار آمریکا از کنار گذاشتن این ارز در تجارت انرژی جهانی آغاز خواهد شد. اکنون این روند توسط بسیاری از کشورهای جهان آغاز شده و آمریکا در تلاش است به هر طریقی از پیشرفت این روند جلوگیری نماید. یکی از دلایل اصلی آمریکا برای مقابله با صدام حسین در عراق نیز تصمیم او مبنی بر فروش نفت به یورو بوده است.
اکنون قطر نیز به جمع کشورهایی اضافه شده که در تجارت انرژی جهانی از ارزی غیر از دلار آمریکا استفاده میکنند. آمریکا نیز به طور طبیعی قصد دارد از این اقدام قطر جلوگیری نماید. این مسئله نیز در کنار عدم همکاری قطر در منزوی کردن ایران، یکی از دلایل کشورهای عربی متحد با آمریکا در تحریم قطر بوده است.
منبع: راشاتودی
