به گزارش مسیر اقتصاد، بریکس (BRICS) نام گروهی به رهبری قدرت های اقتصادی نوظهور است که از به هم پیوستن حروف اول نام انگلیسی کشورهای عضو شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده‌است. ایده شکل گیری بریکس در سال ۲۰۰۱ توسط مؤسسه سرمایه گذاری گلدمن ساکس، به منظور پیش بینی وضعیت اقتصادی جهان و قدرت های برتر آن در نیم قرن آینده مطرح گردید.
اعضای گروه بریکس به غیر از روسیه، کشورهای در حال توسعه یا اقتصادهای در حال ظهور را شامل می شود، که عموما به دلیل رشد پرشتاب و فراگیر و نفوذ تأثیرگذار بر امور جهانی و منطقه ای از دیگر کشورها متمایز می شوند.
مجموع جمعیت کشورهای عضو بریکس نیمی از جمعیت جهان و ۲۸٪ قدرت اقتصادی دنیا را شامل می شود. در سال ۲۰۱۵ تولید ناخالص داخلی این گروه، ۱۶.۶ تریلیون دلار آمریکا بوده است.
در شصت و یکمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد که در ماه ژوئن ۲۰۰۹ در شهر یکتانبورگ روسیه برگزار شد، وزرای امور خارجه کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین – با تشکیل اولین جلسه – گفتگوهای مقدماتی را آغاز کردند. وزرای امور خارجه کشورهای عضو در نشستی که در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۰ در نیویورک برگزار گردید، با عضویت آفریقای جنوبی موافقت کردند. بعد از این اجلاس، رهبران ارشد در ۴ نشست دیپلماتیک دیگر (یکاترینبورگ، سائوپائولو، ژاپن و لندن) به منظور محکم ساختن پایه های شکل‌گیری این گروه شرکت کردند.
در اجلاس بریکس توافقاتی صورت گرفت که از اصلی ترین این توافقات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روش‌های بهبود وضعیت اقتصادی و اصلاح نظام مالی جهان
- گسترش روابط پولی با یکدیگر
- ایفای نقش موثر و بیشتر در امور اقتصادی جهان
- افزایش همکاری ارزی و مبادلات تجاری بین کشورهای عضو
- کاهش وابستگی به اروپا و ایالات متحده آمریکا
- طرح تأسیس بانک توسعه جنوب-جنوب
- کاهش وابستگی به دلار
- ایفای نقش در زمان بحران های اقتصادی برای نجات کشورهای در حال ورشکستگی
به گزارش خبرگزاری فارس، کشورهای عضو بریکس روزبه روز در حال نزدیک تر شدن به تحقق یکی از مهم‌ترین اهداف خود یعنی حذف دلار از مبادلات تجاری دو یا چندجانبه این کشورها هستند. هند، چین، برزیل، روسیه و آفریقای جنوبی مدت‌هاست که در تلاش هستند تا با ایجاد زیرساخت‌های لازم، شرایط را برای حذف حداکثری دلار از مبادلات خود فراهم کنند. ارزش مبادلات تجاری کشورهای این گروه معادل سالانه ۶.۱۴ هزار میلیارد دلار ارزیابی شده است که حدود یک‌پنجم کل مبادلات جهانی را شامل می‌شود.
یکی از مهم‌ترین دلایل تأسیس بانک بریکس نیز همین هدف بود چراکه این بانک می‌تواند پشتوانه خوبی برای ارزهای ملی این کشورها باشد و از آن‌ها در برابر بحران‌های اقتصادی و نوسانات ارزهای بین‌المللی حمایت کند. مهم‌ترین عملکرد این بانک پشتیبانی از مبادلات بر اساس ارزهای ملی این کشور خواهد بود.
گروه بریکس با حذف دلار چند هدف را پیگیری می‌کند. اول این‌که مبادلات خود را از سایه دلار خارج کنند که همین امر می‌تواند به این قدرت‌های اقتصادی در راستای ایجاد یک قطب جدید کمک کند و از سوی دیگر ارزهای ملی کشورهای عضو را تقویت نماید.
دوم این‌که با افزایش استفاده از ارز این کشورها حداقل در بین خودشان، حجم استفاده از ارزهای ملی در مبادلات جهانی افزایش یافته و در کنار آن اعتبار این ارزها در بازارهای مالی بین‌المللی نیز افزایش یابد.
سوم نیز این‌که استفاده از ارز این ۵ کشور در مبادلات تجارت خارجی، ازیک‌طرف نفوذ این کشورها را در اقتصاد جهانی افزایش داده و از سوی دیگر ارزش‌گذاری این ارزها را بر اساس شاخص های بین‌المللی واقعی‌تر کند.
حذف دلار از مبادلات تجاری میان کشورهای عضو بریکس، اقتصاد این کشورها را از آسیب پذیری در مقابل نوسانات اقتصادی آمریکا مصون می دارد و احتمال استفاده ابزاری آمریکا و سازمان‌های بین‌المللی تحت نفوذ آن از دلار، با ایجاد محدودیت در دسترسی به آن جهت مقابله با تقویت این کشورها در عرصه اقتصاد بین‌الملل را از بین می برد.
یکی از ابزارهای مهم و کاربردی که کشورهای عضو بریکس از آن جهت کاهش وابستگی به دلار و بین المللی کردن ارزهای خود استفاده می کنند، پیمان های پولی می باشد. به طوری که کشورهای چین، هند، برزیل و روسیه با انعقاد پیمان های پولی بین اعضای بریکس و سایر کشورها بخشی از مبادلات تجاری میان خود و سایر کشورها را با استفاده از این پیمان ها انجام می دهند. در این میان کشور چین با انعقاد ۳۴ پیمان پولی با کشورهای مختلف رکورد دار بیشترین استفاده از قراردادهای پیمان پولی دوجانبه می باشد.
از سویی دیگر کشورهای روسیه و چین جهت جلوگیری از سوء استفاده های اطلاعاتی کشورهای اروپایی و آمریکایی از داده های مالی مرتبط با مبادلات اعضای بریکس از طریق سوئیفت، اقدام به طراحی و ساخت سامانه پیام رسان جاگزین سوئیفت کرده اند.
روسیه در سال ۲۰۱۴ با همکاری شرکت CyberPlat شروع به طراحی یک سیستم پیام رسان مالی بین المللی(SPFS) کرده که قرار است جایگزینی برای عملیات سوئیفت به منظور انتقال داده ها و پیام های مالی در سطح بین الملل باشد. همچنین روسیه اعضا و شرکای بریکس را دعوت کرده تا به سیستم جایگزین سوئیفت طراحی شده بپیوندند تا کنترل آمریکا بر نظام مالی بین المللی را از بین ببرند.
کشور چین نیز سامانه ملی پرداخت های مالی (Cips) را به عنوان سامانه ای موازی با سوئیفت جهت انجام تراکنش های مالی طراحی کرده است که گامی بزرگ در جهت افزایش استفاده از ارز ملی چین و حفاظت از خود در برابر سازمان های جاسوسی آمریکا می باشد.
طبق گفته اعضای بریکس، این گروه حامی کشورهای در حال توسعه می باشد و از اهداف آن برقراری تعادل و عدالت اقتصادی در جهان و از بین بردن سیطره نظام پولی و بانکی غربی است. کشورهای اندونزی و ترکیه به عنوان کاندیدای عضویت کامل این گروه هستند و کشورهای آرژانتین، مصر، ایران، نیجریه و سوریه خواهان پیوستن به این گروه می باشند.
در پایان باید گفت که نظام دلار دارای معایب فراوانی است که در سالیان سلطه اش بر مبادلات بین المللی هزینه های فراوانی را به اقتصاد کشورها وارد آورده است. از سویی دیگر، کشور آمریکا با استفاده از اشراف اطلاعاتی که بر سیستم سوئیفت به عنوان سامانه مدیریت دلار دارد توانسته است از داده های سوئیفت به نفع خود و بر علیه کشورها استفاده کند و در مواقع لزوم نیز جهت استفاده های سیاسی کشورها را با استفاده ازآن مورد تحریم قرار دهد.
امروزه کشورهای مختلف به این ایرادات پی برده اند و جهت رهایی از آن ها اقدام به طراحی راهکارهای جدیدی کرده اند. گروه بریکس یکی از گروه هایی است که به طور جدی به مقابله با سلطه گری های آمریکا اقدام کرده است که فعالیت های چشمگیری نیز در این زمینه انجام داده است. امید است که جمهوری اسلامی ایران نیز در این زمینه گام های لازم را هرچه سریعتر بردارد.
