به گزارش مسیر اقتصاد بر اساس یک مطالعه که در مورد ۴ پالایشگاه کشور انجام شده است، ارتقای بهره وری انرژی در این پالایشگاه ها و رساندن آنها به بهترین سطح مصرف انرژی در مقایسه با پالایشگاه های مشابه، منجر به صرفه جویی سالانه ۳۰۰ میلیون لیتر نفت کوره می شود. این میزان صرفه جویی با قیمتهای فعلی نفت کوره حدودا ۱۱۰ میلیون دلار ارزش دارد. بنابراین ارتقای بهره وری در صنعت پالایش حوزه انرژی که در بیانات رهبر انقلاب در ابتدای سال نیز مطرح شد، یکی از مهمترین اقدامات در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی است.
با وجود این ظرفیت ۱۱۰ میلیون دلاری حاصل از صرفه جویی در صنعت پالایش، مشاهده می شود که پروژه های ارتقای بهره وری مورد توجه صاحبان پالایشگاه ها قرار نمی گیرد؛ چرا که این پروژه ها با توجه به هزینه ها و بعضا ریسک‌هایشان، چندان جذاب نبوده و تصمیم گیران پالایشگاه ها انگیزه لازم برای اجرای آنها را ندارند.
یکی از دلایل این بی انگیزگی، نحوه محاسبه هزینه خوراک و درآمد حاصل از فروش فرآورده ها است. در شرایط کنونی و روی کاغذ، پالایشگاه ها نفت خام را ۵ درصد ارزان تر از قیمت فوب دریافت نموده و فرآورده های تولیدی را نیزبه قیمت ۵ درصد کمتر از قیمت فوب به شرکت پخش می فروشند. اما نحوه دریافت و پرداخت و همچنین دستوری بودن میزان تولید این فرآورده ها، باعث می شود پالایشگاه ها انگیزه لازم برای گسترش فعالیت اقتصادی خود را نداشته باشند.
دلیل دیگر این بی انگیزگی، آن است که برخی پروژه های بهینه سازی انرژی هزینه اولیه بالایی دارند و با توجه به قیمت انرژی -به خصوص در شرایطی که قیمت نفت پایین است- از صرفه اقتصادی لازم برخوردار نیستند. در چنین شرایطی نقش ابزارهای سیاستگذارانه مانند مالیات، جرایم و تعرفه ها پررنگ می شود. این ابزارها به دولت کمک می کنند که نتایج عدم بهینه سازی انرژی و منافع ناشی از بهینه سازی در نظر پالایشگاه و سرمایه گذاران طرح های ارتقای بهره وری قابل توجه شود.
به عبارت دیگر ممکن است سوخت صرفه جویی شده در اثر بهینه سازی، ارزش چندانی برای پالایشگاه نداشته باشد اما اگر مصرف بیش از استاندارد مشمول جرائم زیست محیطی باشد، پروژه های بهره وری پالایشگاه را از هزینه های اضافی معاف می کند. یا مثلا در صورتی که پالایشگاه اقدام به بهینه سازی در مصرف نفت کوره کند، ممکن است به تنهایی از صرفه اقتصادی لازم برخوردار نباشد اما معافیت مالیاتی صادرات نفت کوره صرفه جویی شده، کمک می کند تا این پروژه ها از منظر اقتصادی جذاب تر شوند.
به این ترتیب جرائم زیست محیطی، معافیت مالیاتی صادرات سوخت صرفه جویی شده، خرید تضمینی سوخت صرفه جویی شده، مالیات بر مصرف نفت خام بیشتر از استاندارد، مالیات بر تولید فرآورده های نفتی سنگین مانند نفت کوره، مالیات بر آلاینده های دودکش و مواردی از این دست، ابزارهایی هستند که می توانند اثرات اقتصادی پروژه های بهینه سازی انرژی در صنعت پالایش را قابل توجه جلوه نمایند.
در پایان ذکر این نکته نیز ضروری است که وجود سامانه ای برای ارزیابی و تأیید کاهش مصرف انرژی در اثر پروژه های بهینه سازی مصرف، لازمه کارآمدی ابزارهای سیاست گذاری مانند مالیات و جریمه است. بدون چنین سامانه‌ای، مرجعی برای تأیید اقدامات بهینه سازی پالایشگاه ها وجود ندارد.
