به گزارش مسیر اقتصاد چنانچه در یادداشت قبل بیان شد اخیرا سران چهار کشور عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر در اقدامی عجیب اعلام کردند تمامی روابط سیاسی و اقتصادی خود را با قطر متوقف می‌کنند. بعد از این کشورها نیز چند کشور کوچک دیگر منطقه به تبعیت از عربستان اعلام کردند روابط سیاسی و تجاری خود را با قطر قطع خواهند کرد.
چالش به وجود آمده بین قطر و دیگر کشورهای عربی گرچه از منظر سیاسی و امنیتی برای دیگر کشورهای منطقه خبر خوشی محسوب نمیشود، اما از منظر اقتصادی میتواند فرصت‌های زیادی را برای تولیدکنندگان و بازرگانان ایرانی به همراه داشته باشد.
در یادداشت قبل ابعاد اقتصاد قطر و همچنین روابط تجاری این کشور با دیگر کشورهای منطقه مورد بررسی قرار گرفت.
در ادامه فرصت‌های ایران از بازار و اقتصاد قطر مورد بررسی قرار می‌گیرد:
۱- محصولات غذایی
شاید بتوان گفت صادرات محصولات غذایی بزرگترین فرصت پیش روی صادرکنندگان ایرانی در بازار قطر است. از طرفی تولیدکنندگان ایرانی در زمینه محصولات غذایی قابلیت‌های فراوانی دارند و از طرف دیگر کشور قطر نیز بخش عمده‌ای از محصولات غذایی خود را از طریق واردات و به طور خاص از کشورهای امارات، عربستان، مصر و بحرین تأمین می‌نماید. بنابراین ایران میتواند سهمی قابل توجه از بازار محصولات غذایی قطر داشته باشد.
قطر سالانه بیش از ۳ میلیارد دلار از محصولات غذایی خود را از طریق واردات تأمین میکند. در این میان گوشت با ۴۶۰ میلیون دلار، لبنیات با ۴۰۰ میلیون دلار، حیوانات زنده با ۳۰۰ میلیون دلار، انواع سبزیجات با ۲۸۰ میلیون دلار، انواع غلات با ۲۷۰ میلیون دلار، آب معدنی با ۲۰۰ میلیون دلار، مکمل‌های غذایی با ۲۰۰ میلیون دلار و انواع میوه با ۲۰۰ میلیون دلار بخش اصلی واردات محصولات غذایی قطر را به خود اختصاص داده‌اند.
مواد غذایی این کشور در سال‌های گذشته به طور سنتی عمدتا از کشورهای سوریه، لبنان و عربستان وارد میشده است. درسال‌های اخیر به دلیل مشکلات به وجود آمده سوریه و لبنان امکان صادرات مواد غذایی به قطر را ندارند. به همین دلیل در حال حاضر بخش عمده واردات محصولات غذایی قطر به طور مستقیم و یا به شکل صادرات مجدد و ترانزیت از کشور عربستان انجام می‌گیرد. اما این کشور نیز به دلیل ملاحظات سیاسی و چالش به وجود آمده صادرات خود را به قطر کاهش خواهد داد. بنابراین ایران میتواند در زمینه صادرات محصولات غذایی به قطر نقشی فعال ایفا نماید و سهمی عمده از بازار قطر بدست آورد.
۲- خدمات فنی و مهندسی
به طور کلی میزان واردات انواع خدمات قطر سالانه بالغ بر ۳۰ میلیارد دلار است. خدمات حمل و نقل، توریسم، خدمات مالی و بیمه‌ای و خدمات فنی و مهندسی بخش عمده واردات خدمات قطر را به خود اختصاص داده است. بنابراین به طور کلی کشور قطر میتواند بازاری مناسب برای صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران باشد.
علاوه بر این کشور قطر تا سال ۲۰۲۲ میلادی به منظور برگزاری جام جهانی بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار پروژه اجرا خواهد کرد. برخی از پروژه‌های ۲۰۲۲ قطر آغاز شده و برخی دیگر نیز به زودی آغاز خواهد شد. گرچه ایران پیمانکارانی بزرگ و در سطح جهانی که بتوانند بخش عمده‌ای از این پروژه‌ها را به عهده بگیرند ندارد، اما چنانچه شرکت‌های ایرانی بتوانند سهمی از پروژه‌های جام جهانی را در مشارکت با دیگر شرکت‌های پیمانکاری بزرگ جهان داشته باشند بسیار امتیاز بزرگی محسوب خواهد شد.
۳- صادرات مصالح ساختمانی شامل کاشی و سرامیک، سنگ و سیمان
در سال‌های اخیر کشور قطر بخش عمده مصالح ساختمانی مورد نیاز خود را از امارات وارد می‌کرده‌است؛ ولی در حال حاضر امارات به دلیل افزایش نیاز خود (به دلیل شروع ساخت پروژه‌های نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۰ در کشور امارات) مصالح ساختمانی بسیار کمتری به قطر صادر میکند و در آینده نیز به دلیل چالش به وجود آمده بین این کشور و قطر از میزان آن بیشتر کاسته خواهد شد.
از طرف دیگر کشور قطر نیز به دلیل آغاز شدن پروژه‌های جام جهانی ۲۰۲۲ نیاز بیشتری به واردات انواع مصالح ساختمانی، سنگ‌های تزئینی، کاشی و سرامیک و سیمان دارد. بنابراین ایران میتوان با استفاده از این فرصت، صادرات مصالح ساختمانی خود را به قطر افزایش دهد.
۴- مجوز پروازهای هوایی
در حال حاضر تنها شرکت هواپیمایی قطر ایرویز با داشتن بیش از ۲۰۰ هواپیمای فعال و سفارش حدود ۲۰۰ فروند هواپیمای جدید به عنوان یکی از بزرگترین ایرلاین‌های جهان فعالیت میکند و به ۱۵۰ مقصد بین‌المللی تردد دارد.
با اینحال بعد از چالش ایجاد شده بین این کشور و دیگر کشورهای عربی منطقه، محدودیت‌هایی جدی در مسیر تردد هواپیماهای قطری به وجود آمده است. از این رو به نظر می‌رسد عبور از آسمان ایران بهترین و در عین حال تنها گزینه قطر برای حل این مشکل است. هرچند که در این بین آسمان عراق نیز برای قطری‌ها در دسترس است اما به دلیل مشکلات سیاسی و ناامنی‌هایی که در این کشور وجود دارد، آسمان ایران برای قطر گزینه مطلوب‌تری است و بنابراین ایران میتواند سهمی بیشتر در مقایسه با کشور عراق داشته باشد.
اعطای خدمات هوایی و مجوز پرواز به هواپیمایی قطر، علاوه بر ایجاد منابع مالی میتواند به نوعی موجب وابستگی قطر به ایران باشد و نفوذ ایران را در عرصه اقتصادی منطقه ارتقاء دهد.
۵- کمک به صادرات و واردات محصولات قطری
چالش بین قطر و دیگر کشورهای عربی موجب میشود عبور کشتی‌ها و نفت‌کش‌های قطری نیز در منطقه با محدودیت‌هایی مواجه شود. هرچند عبور از آب‌های آزاد برای این کشور ممکن است اما همکاری‌های تجاری و اقتصادی با بنادر منطقه در حال حاضر جزو گزینه‌های قطر نخواهد بود و از این رو ایران میتواند در حوزه ترانزیت و ترانشیب دریایی به عنوان محور تعامل اقتصادی قطر در منطقه خود را معرفی کند. این مزیت نیز میتواند در کنار مزیت اقتصادی، مزیت‌های سیاسی و استراتژیک فراوانی برای ایران به همراه داشته باشد.
۶- وجود ایرانیان زیاد در قطر
در حال حاضر بیش از ۱۰ درصد از جمعیت ۲.۶ میلیون نفری قطر را ایرانیان تشکیل داده‌اند (عمدتا از استان فارس) که در زمینه تجارت فعالیت می‌کنند و این واقعیت یک ظرفیت بزرگ برای بازرگانان ایرانی است. بنابراین بازرگانان ایرانی می‌توانند با ایجاد ارتباط با بازرگانان ایرانی فعال در قطر و از طریق شرکت‌های آن‌ها تجارت خود را آغاز نمایند. بنابراین آغاز روند تجارت ایران و قطر به دلیل وجود ایرانیان ساکن در این کشور به مراتب آسان‌تر خواهد بود.
به طور کلی کشور قطر ظرفیت‌های فراوانی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی به همراه دارد و ایجاد چالش بین این کشور و دیگر کشورهای عربی، میتواند بستری برای شکوفا شدن فرصت‌های ایران در تجارت با قطر باشد.
با اینحال در زمینه گسترش حضور ایران در اقتصاد قطر و بازار این کشور مشکلات و چالش‌هایی وجود دارد که عرصه را بر بازرگانان ایرانی دشوار نموده است.
در یادداشت بعدی به مشکلاتی که لازم است برای شکوفایی ظرفیت‌های موجود از پیش روی بازرگانان برداشته شود، اشاره خواهد شد.
