به گزارش مسیر اقتصاد روز گذشته در اقدامی عجیب سران چهار کشور عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر اعلام کردند تمامی روابط سیاسی و اقتصادی خود را با قطر متوقف می‌کنند. بعد از این کشورها نیز چند کشور کوچک دیگر منطقه به تبعیت از عربستان اعلام کردند روابط سیاسی و تجاری خود را با قطر قطع خواهند کرد.
این کشورها علاوه بر بستن سفارتخانه‌های خود در قطر، به نمایندگان رسمی قطر نیز فرصتی دو روزه برای ترک کشورهایشان داده‌اند. همچنین این کشورها اقدامات دیگری همچون بستن مرزها و بنادر را نیز به منظور تحت فشار قراردادن قطر برای کوتاه آمدن در امور سیاسی انجام داده‌اند.
چالش به وجود آمده بین قطر و دیگر کشورهای عربی گرچه از منظر سیاسی و امنیتی برای دیگر کشورهای منطقه خبر خوشی محسوب نمیشود، اما از منظر اقتصادی میتواند فرصت‌های زیادی را برای تولیدکنندگان و بازرگانان ایرانی به همراه داشته باشد. فرصتی که نباید آن را نیز همچون چالش دو سال قبل کشورهای روسیه و ترکیه به سادگی از دست داد.
برای بهره‌برداری بهتر از این فرصت لازم است علاوه بر اطلاع از ابعاد مختلف اقتصاد قطر، ظرفیت‌ها و مشکلات پیش روی تولیدکنندگان و بازرگانان ایرانی برای افزایش صادرات به این کشور به خوبی احصا گردد و برای استفاده از فرصت‌ها و رفع مشکلات برنامه‌ریزی گسترده‌ای انجام شود.
کشور قطر تنها ۲.۶ میلیون نفر جمعیت دارد و با ۱۶۰ میلیارد دلار تولید داخلی، ثروتمندترین کشور جهان از نظر سرانه تولید ناخالص داخلی است. این کشور در سال‌های گذشته بالاترین رشد اقتصادی را در بین کشورهای منطقه داشته است.
میزان صادرات قطر در سال‌های قبل بالغ بر ۱۳۰ میلیارد دلار بوده که به دلیل کاهش قیمت نفت این میزان در سال ۲۰۱۵ میلادی به حدود ۸۰ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۶ میلادی به حدود ۶۰ میلیارد دلار کاهش یافته است. با اینحال میزان واردات این کشور در حدود ۳۰ میلیارد دلار بوده که با وجود کاهش صادرات این کشور در دو سال اخیر، بازهم میزان واردات این کشور به مراتب کمتر از میزان صادرات آن است.
بخش اصلی صادرات قطر را گاز (با حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیارد دلار) و نفت (با حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلار) تشکیل داده‌اند و در مقابل این کشور بخش زیادی از محصولات مصرفی خود را از طریق واردات تأمین می‌کند. عمده واردات قطر را خودرو و لوازم یدکی خودرو، تلفن همراه و تجهیزات شبکه تلفن همراه، انواع کابل‌های نوری، انواع ماشین آلات مکانیکی و محصولات غذایی تشکیل داده است.
کشورهای ژاپن، کره‌جنوبی، هند، چین و امارات مقاصد اصلی محصولات صادراتی قطر (عمدتا گاز و نفت) هستند و در مقابل کشورهای چین، آمریکا، امارات، آلمان، ژاپن، دیگر کشورهای اروپایی و عربستان عمده‌ترین مبادی وارداتی قطر محسوب میشوند.
با وجود قرابت مکانی و ظرفیت‌های فراوان، ایران در بین شرکای اصلی تجارت قطر جایگاهی ندارد به طوریکه تجارت ایران و قطر در سال‌های اخیر بسیار ناچیز بوده است. در سال گذشته میلادی میزان صادرات ایران به قطر درحدود ۱۰۰ میلیون دلار و واردات ایران نیز از این کشور کمتر از ۱۰ میلیون دلار بوده است. به طور کلی میتوان گفت کشور قطر حوزه ناشناخته‌ای برای تجار ایرانی می‌باشد.
کشورهای همسایه آبی و خاکی همچون قطر باید در اولویت گسترش روابط تجاری ایران باشند و درحال حاضر چالش به وجود آمده بین این کشور و دیگر کشورهای عربی میتواند فرصتی مناسب برای شروع روابط گسترده تجاری ایران و قطر باشد.
ارتباط با همسایگان پیش‌نیاز ارتباط با جهانیان است و تا زمانی که ایران نتواند با کشورهای همسایه که از نظرهای مختلف به ایران نزدیکتر هستند ارتباط فعالی برقرار نماید، نخواهد توانست با دیگر کشورهای جهان نیز ارتباط تجاری سودمندی داشته باشد.
کشور قطر بخش زیادی از محصولات خود را از کشورهای امارات، عربستان، بحرین و مصر وارد می کند. علاوه بر این بخش قابل توجهی از واردات قطر از ترکیه نیز از طریق مرزهای زمینی به قطر وارد میشود که درحال حاضر عربستان این مرزها را به روی قطر بسته است.
در جدول زیر میزان واردات قطر از کشورهای عربی منطقه نشان داده شده است:
چنانچه در جدول فوق مشخص است عمده واردات قطر از کشورهای امارات، عربستان، مصر و بحرین همچون انواع سنگ، سیم مسی، سازه‌های فولادی، فیبر نوری، محصولات فرآوری شده نفتی، دوغ و ماست، حیوانات زنده، آب معدنی، گوشت مرغ، شیر و قیرنفت جزء محصولات تولیدی و صادراتی ایران هستند. بنابراین این قابلیت وجود دارد که ایران سهم این کشورها را در بازار قطر را از آن خود نماید.
از طرف دیگر بخشی از صادرات دیگر کشورها همچون ترکیه و کویت نیز به دلیل بسته شدن مرزهای زمینی و محدودیت‌های دریایی، با مشکل مواجه خواهد شد و ایران میتواند در این زمینه نیز حضوری فعال داشته باشد.
علاوه بر این به طورکلی اختلاف بالای میزان صادرات و واردات قطر فرصتی مناسب برای افزایش میزان صادرات ایران به این کشور محسوب میشود. به بیان دیگر کشور قطر به دلیل فروش گسترده نفت و گاز منابع ارزی فراوانی دارد و میتواند از آن آزادانه برای واردات محصولات مختلف استفاده نماید. این امتیاز میتواند فرصتی برای صادرات محصولات تولیدی در داخل ایران به قطر باشد.
با اینحال با وجود ظرفیت‌های فراوان در زمینه‌هایی همچون صادرات فرش، زعفران، میوه و سبزیجات، آهن، فولاد و سیمان در تولیدکنندگان ایرانی، سهم ایران در صادرات این کالاها به قطر به طور میانگین کمتر از یک درصد از واردات این کشور می‌باشد که بایستی بهبود یابد.
در یادداشت‌های بعدی به فرصت‌های ویژه پیش روی ایران در تجارت با قطر و همچنین مشکلاتی که لازم است برای شکوفایی ظرفیت‌های موجود از پیش روی بازرگانان برداشته شود، اشاره خواهد شد.
