به گزارش مسیر اقتصاد نشست «تعامل با شرق؛ انتخاب راهبردی یا جبر ژئوپلیتیک؟» روز چهارشنبه ۲۶ آذر ۱۴۰۴ به میزبانی خانه اندیشهورزان برگزار شد. این نشست، سومین نشست تخصصی از دوازدهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی بود که در بازه آبان تا اسفند ماه سال جاری با موضوع «نظم نوین جهانی؛ بازآفرینی قدرت ایران» در حال برگزاری است. این نشست با حضور کوروش احمدی دیپلمات سابق ایران در سازمان ملل و رضا بخشی آنی معاون سابق توسعه اقتصاد دانشبنیان معاونت علمی ریاست جمهوری برگزار شد.
در ابتدا میرهادی رهگشای دبیر نشست، با اشاره به دو دیدگاه غالب در کشور پیرامون تعامل با شرق گفت: «یک دیدگاه معتقد است تعامل فعلی ما با شرق ناشی از جبر تحریمهاست و تا زمانی که رابطه با غرب عادی نشود، شرق امتیاز خاصی به ما نمیدهد. در مقابل، دیدگاه دیگری وجود دارد که معتقد است در نظم نوین جهانی، تعامل با شرق باید انتخاب راهبردی و اولویت نخست ایران باشد.»
در دوران گذار هستیم؛ روی افول آمریکا حساب نکنید
کوروش احمدی، دیپلمات پیشین کشورمان، در ابتدای سخنان خود با نقد نگاه قطعیتگرا به «نظم نوین جهانی» گفت: ما در یک دوران گذار هستیم و هنوز مشخص نیست چه نظمی شکل خواهد گرفت. سند امنیت ملی ۲۰۲۲ آمریکا که در دولت بایدن تدوین شد و روح آن بازگشت به سیاستهای ترامپ بود، لیبرال دموکراسیهای غربی را در برابر حکومتهای اقتدارگرا قرار داده و هدف اصلی خود را «مهار اقتصادی چین» تعریف کرده است.
وی با هشدار نسبت به خوشبینی مفرط درباره افول غرب افزود: «چین رشد اقتصادی خیرهکنندهای داشته اما در تکنولوژی و نفوذ جهانی هنوز از آمریکا عقبتر است. نباید تصور کرد رشد چین نامحدود است؛ ژاپن هم در دهه ۸۰ میلادی رشد شتابانی داشت اما وارد رکود شد. بنابراین نباید سیاست خارجی را بر مبنای فرض قطعی افول آمریکا و صعود چین بنا کرد.»
توهم شراکت راهبردی زیر سایه تحریم
احمدی در بخش دیگری از صحبتهای خود به موانع رابطه با شرق اشاره کرد و گفت: «تا زمانی که تحریم هستیم، شراکت راهبردی با هیچ کشوری، حتی چین، ممکن نیست. چین در منطقه به دنبال توازن است و روابطش با کشورهای عربی خلیج فارس برایش اهمیت حیاتی دارد. در حال حاضر پول نفت ما در چین میماند و شرکتهای چینی با همان پول در ایران کار میکنند؛ این شراکت راهبردی نیست. در مورد روسیه نیز باید واقعبین بود؛ روسیه رقیب اقتصادی ما در حوزه انرژی است و نمیتوان روی آن حساب اقتصادی جدی باز کرد.»
این تحلیلگر مسائل بینالملل تأکید کرد: «پیشنیاز کار جدی با شرق، حل مشکلات اولیه با غرب است. اگر با همه طرفها کار نکنیم، طرف شرقی ما را “تحصیل حاصل” میداند و امتیازی نمیدهد. هدف ما باید تنشزدایی با آمریکا باشد تا بتوانیم از چین و روسیه امتیاز بگیریم و حتی زمینه خروج پایگاههای نظامی آمریکا از منطقه را فراهم کنیم.»
چین «دوست طبیعی» و روسیه «متحد اجباری» ایران است
در ادامه نشست، رضا بخشی آنی کارشناس اقتصاد و فناوری، با نگاهی متفاوت به تحولات جهانی پرداخت. وی با تمجید از مدل توسعه چین گفت: «چین با تمرکز بر اقتصاد و پرهیز از درگیری ژئوپلیتیک، صدها میلیون نفر را از فقر نجات داد. اگر متغیرهای اخلالگر (تحریمها) نبودند، چین به دلیل سابقه تاریخی و نیاز متقابل، “دوست طبیعی” و شریک اقتصادی ایران میشد.»
بخشی آنی تحلیل خود را درباره روسیه اینگونه ارائه داد: «روسیه به طور طبیعی متحد ما نبود، اما “اخلال” جنگ اوکراین و تحریمهای غرب علیه مسکو، این کشور را به سمت ایران هل داده است. امروز روسیه برای اتصال به هند و بازارهای آسیایی چارهای جز ایران ندارد. اگرچه اقتصاد روسیه کوچک است، اما برای اقتصاد ایران، حتی ۵ میلیارد دلار تجارت اضافی هم یک فرصت بزرگ محسوب میشود.»
تغییر ماهیت تحریمها؛ دوران «مذاکره برای رفع تحریم» گذشته است
معاون سابق معاونت علمی ریاست جمهوری در پاسخ به ایده تنشزدایی با غرب گفت: «دوران اینکه با مذاکره مستقیم با آمریکا تحریمها را برداریم گذشته است. در دهه اخیر ماهیت بازی عوض شده؛ امروز مسئله غرب خودِ ایران نیست، بلکه این است که ایران در کدام زمین بازی میکند (شرق یا غرب).»
بخشی آنی تصریح کرد: «آمریکا و اروپا دیگر انگیزه سابق برای رفع تحریم را ندارند. ما باید فعالانه عمل کنیم. راهکار فعلی این است که بدون ورود به درگیریهای ژئوپلیتیک و نظامی روسیه، “همکاری اقتصادی” با مسکو را به حداکثر برسانیم. این همکاری اقتصادی سیگنالی به اروپاست که تحریم ایران بیاثر شده و توازن را به هم زده است. تنها در این صورت است که غرب مجبور میشود برای بازگرداندن توازن، با ما وارد تعامل شود.»
جمعبندی: دو نگاه به یک هدف
در پایان این مناظره، مشخص شد که هر دو کارشناس بر لزوم خروج ایران از انفعال تأکید دارند، اما مسیرهای متفاوتی را پیشنهاد میکنند. کوروش احمدی راه را در «تنشزدایی با غرب برای باز شدن دست ایران در شرق» میدید، در حالی که رضا بخشی آنی معتقد بود «گره زدن منافع اقتصادی با شرق (بهویژه روسیه)، تنها اهرم فشار ایران برای وادار کردن غرب به تغییر رفتار» است.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
