به گزارش مسیر اقتصاد ورود و خروج سالانه چند میلیون گردشگر، بازار چندین میلیارد دلاری ارز گردشگری را در کشور شکل داده است. با وجود اندازه بسیار بزرگ این بازار، تاکنون اقدام مؤثری از سوی سیاست‌گذار ارزی برای ساماندهی و رسمیت‌بخشی به آن انجام نشده است. کشور عراق به دلیل دارا بودن بیشترین سهم گردشگران ورودی به ایران و قرار داشتن در جایگاه دوم مقاصد سفر خارجی ایرانیان، می‌تواند گزینه مناسبی برای شروع ساماندهی ارز گردشگری باشد.
غیررسمی بودن بازار ارز گردشگری چه پیامدهایی دارد؟
در حال حاضر ارزهایی که به صورت اسکناس از گردشگران ورودی به ایران تحویل گرفته می‌شوند، وارد چرخه رسمی بازار ارز کشور نمی‌شوند. شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات بانکی به گردشگران خارجی رفع تعهد ارزی ندارند، اسکناس ارز را تحویل مرجع رسمی ارز کشور نمی‌دهند و چرخه اسکناس‌های ورودی و خروجی آن‌ها شفاف نیست. این شرکت‌ها در حقیقت بخشی از بازار غیررسمی ارز، همراه با مجوز فعالیت هستند.
علاوه بر ضرورت نظارت بر مبادلات ارزی از منظر پیشگیری از پولشویی، بی‌توجهی به تقاضای مشروع اسکناس برای سفرهای خارجی از سوی بانک مرکزی، زمینه‌ساز عمق بخشی به بازار غیررسمی ارز شده است. در حالی که با طراحی سازکارهای بهینه برای مدیریت جریان ورود و خروج ارز گردشگری، می‌توان از توسعه بازار غیررسمی جلوگیری و منابع ارزی کشور را در مسیر رسمی و شفاف هدایت کرد.
روش‌های رسمی شدن بازار ارزهای گردشگری
رسمیت بخشی به بازار اسکناس ارزهای گردشگری به سه روش می‌تواند اتفاق بیفتد:
- حالت اول در بالاترین سطح و به صورت اتصال شبکه‌های پرداخت دو کشور با همدیگر است. این حالت در اتصال شبکه شتاب ایران به میر روسیه محقق شد. در این روش، گردشگر ایرانی و خارجی ارز مورد نظر خود را از طریق بسترهای تایید‌شده توسط بانک‌های مرکزی دو کشور تهیه می‌کند و ارز استفاده‌شده در این بستر جزئی از بازار رسمی کشور به شمار می‌آید.
- حالت دوم زمانی است که بانک‌های تجاری دو کشور که رابطه کارگزاری بانکی با یکدیگر برقرار کرده‌اند، اقدام به ارائه خدمات تامین ارز گردشگری می‌کنند. در این حالت گردشگر خارجی با مراجعه به بانک، درخواست دریافت ریال در ازای پرداخت دینار می‌کند. با توجه به وجود رابطه کارگزاری بانکی بین دو بانک، امکان تامین ریال به صورت بانکی در ایران وجود خواهد داشت و گردشگر عراقی با ورود به ایران، می‌تواند ریال خود را در قالب کارت گردشگر (توریست کارت) دریافت کند. گفتنی است این فرآیند می‌تواند با کارسازی غیر مستقیم بانک‌ها و از مسیر شرکت‌های تجاری در دو کشور انجام پذیرد که امکان ارائه سایر خدمات همچون کیف پول و خرید اینترنتی نیز با کیفیت بالاتری فراهم شود.
- حالت سوم نیز زمانی است که شرکت‌های فعال در حوزه فناوری مالی (فین‌تک) به عنوان کارگزارهای نظام بانکی، مسئولیت دریافت ارز و پرداخت ریال به گردشگر ورودی خارجی و متقابلا دریافت ریال و پرداخت ارز به گردشگر خروجی ایرانی را برعهده دارند. در این حالت ضرورت دارد این شرکت‌ها با اتصال به سامانه‌های بانک مرکزی، میزان ارز دریافتی از گردشگر خارجی را ثبت و همین ارز را برای فروش به گردشگر خروجی ایرانی استفاده کنند. بدیهی است در صورتی که نوع ارز دریافتی از گردشگر ورودی با نوع ارزی که باید به گردشگر خروجی داده شود تطابق نداشت یا شرکت‌ها با کمبود ارز برای فروش به گردشگران خروجی مواجه شدند، بانک مرکزی وظیفه دارد نسبت به تامین ارز مورد نیاز این شرکت در چارچوب قانون و مقررات اقدام کند.
وجه مشترک هر سه حالت یاد شده، یکپارچگی حساب گردشگران در هر دو کشور و شفافیت تبادلات مالی است. با محقق شدن هر یک از سه حالت فوق، بانک مرکزی و مرکز مبادله ارز و طلا می‌توانند از حجم بازار غیر رسمی ارز کاسته و بازار رسمی آن را گسترش دهند.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
