به گزارش مسیر اقتصاد در ۱۹ آگوست ۲۰۲۵، مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران، به بلاروس سفر و با همتای خود، الکساندر لوکاشنکو دیدار کرد. این سفر در ابتدا برای اوایل ژوئن برنامه ریزی شده بود، اما به دلیل جنگ تهران و تل آویو، تا ماه آگوست به تعویق افتاد.
ابعاد همکاری راهبردی تهران و مینسک
در این دیدار، دو کشور ۱۲ سند همکاری امضا کردند و متعهد به همکاری بیشتر در زمینه‌هایی مانند سیاست، گردشگری، رسانه، سرمایه‌گذاری و مناطق ویژه اقتصادی و صنعتی شدند. علاوه بر این، دو رئیس جمهور بیانیه مشترکی را برای تعمیق توسعه روابط بین بلاروس و ایران امضا کردند. همچنین، دو طرف از توسعه پویای همکاری‌های دوجانبه، که در افزایش دفعات سفرهای سطح بالا در سال‌های اخیر منعکس شده است، ابراز رضایت کردند. مهمتر از همه، رئیس جمهور ایران پیشنهاد کرد که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند توسعه مدل مشارکت راهبردی با بلاروس را نیز ارزیابی کند.
این سفر یک رویداد مستقل در روابط ایران و بلاروس نیست. در طول این سفر، دو کشور «نقشه راه همکاری جامع بین جمهوری بلاروس و جمهوری اسلامی ایران برای سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۶» را امضا کردند. بلاروس و ایران در حوزه‌های علمی و فنی، از جمله دارو و تجهیزات پزشکی، میکروبیولوژی، فناوری نانو و انرژی همکاری داشته‌اند. در سال ۲۰۲۴، این دو کشور دفاتر تجاری دائمی تأسیس کردند تا میزان وابستگی به دلار آمریکا را محدود کرده و استفاده از ارزهای محلی را افزایش دهند. این روابط رو به گسترش، تا حدودی مبتنی بر یک توافقنامه همکاری راهبردی است که در سال ۲۰۰۷ منعقد شد. این توافقنامه به بلاروس امکان دسترسی به نفت ایران را داد، و در مقابل تهران از تخصص هسته‌ای مینسک بهره‌مند شد.
تاثیر تحریم‌های غرب در توسعه روابط
این همکاری مصادف با تحریم‌های غرب علیه دو کشور بود. در اواسط سال ۲۰۱۵، هم ایران و هم بلاروس شاهد بهبود روابط با غرب بودند. ایران برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را با کشورهای غربی، جمهوری خلق چین و روسیه امضا کرد. همچنین، روابط بلاروس با اتحادیه اروپا بهبود یافت. این امر تا حدودی روند همسویی بین تهران و مینسک را کُند کرد. اما گشایش در روابط با کشورهای غربی کوتاه مدت بود و تا سال ۲۰۱۸، هر دو کشور دوباره با فشارهای اقتصادی و سیاسی غرب مواجه شدند. این امر راه را برای دور دیگری از همکاری‌های فزاینده بین مینسک و تهران، به ویژه از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین، هموار کرد. بطوریکه روابط از حالت صرفاً معامله‌ای به یک همسویی عمیق‌تر تبدیل شد. به عنوان مثال، بلاروس و ایران برای کاهش اثرات تحریم‌های غرب به یکدیگر متکی شده‌اند.
اکنون، همکاری تهران و مینسک آشکارتر شده و ریشه در درک مشترک آن‌ها از مشکلات جهانی و لزوم محدود کردن نفوذ غرب در فضای پساشوروی و غرب آسیا دارد. همچنین تغییراتی در همکاری نظامی بین بلاروس و ایران مشهود است. در سال ۲۰۲۳، یک تفاهم‌نامه دفاعی بین دو کشور امضا شد. در مارس ۲۰۲۵، وزرای دفاع ایران و بلاروس یک توافقنامه همکاری دفاعی امضا کردند. سپس در ماه مه، ولادیمیر نیکولاویچ کوپریانیوک، معاون رئیس ستاد کل نیروهای مسلح بلاروس، برای دیدار با مقامات عالی رتبه ایرانی به تهران سفر کرد.
همکاری ایران و بلاروس در نظم چندقطبی
بلاروس و ایران همچنین در سازمان‌های چندجانبه مانند سازمان همکاری شانگهای (SCO) و بریکس همکاری می‌کنند که ایران عضو آن و بلاروس یک کشور شریک است. دو کشور به ترتیب در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ به عضویت SCO درآمدند. هر دو کشور تعامل خود را با این سازمان‌ها گسترش داده‌اند که با رویکرد آن‌ها مبنی بر ایجاد وزنه شرقی در مقابل غرب همسو است.
مینسک و تهران از نظر اقتصادی و سیاسی رابطه نزدیکی با مسکو دارند. عضویت بلاروس در اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) و علاقه ایران به توسعه روابط نزدیک‌تر با این سازمان، این رابطه را تقویت می‌کند. در ماه مارس، جمهوری اسلامی ایران و EAEU برای ایجاد یک توافقنامه تجارت آزاد توافق کردند. ایران و روسیه در بهره‌برداری و گسترش مؤثر کریدور شمال-جنوب (INSTC) منافع مشترک دارند. که اغلب به عنوان پیوندی بین شهرهای بزرگ روسیه، ایران و اقیانوس هند محسوب می‌شود. با توجه به روابط نزدیک مینسک با مسکو، اتصال از بلاروس به جمهوری اسلامی به نظر می‌رسد مسیری مناسب باشد.
احتمالاً، اتحاد بین بلاروس و ایران همچنان قوی خواهد ماند. مشارکت آن‌ها در سازمان همکاری شانگهای و بریکس، و همچنین روابط نزدیک آن‌ها با روسیه، به عنوان انگیزه‌ای قوی برای گسترش روابط دوجانبه در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی عمل خواهد کرد. مخالفت با غرب و تأکید بر نظم جهانی چندقطبی، نقش مهمی در نزدیکی مینسک و تهران، باوجود فاصله جغرافیایی آن‌ها، ایفا خواهد کرد.
منبع: اوراسیا ریویو
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
