مسیر اقتصاد/ بانک توسعه چین[۱] در سال ۱۹۹۴، در جریان یک اصلاحات بزرگ مالی و با هدف بازآرایی نظام بانکی چین تأسیس شد. پیش از آن، چهار بانک تجاری ملی چین (که بخش عمده بازار اعتبار در چین را در اختیار داشتند) به‌دلیل ناکارآمدی و مشکلات ساختاری، قادر به تأمین مالی پروژه‌های عمومی و زیربنایی نبودند. لذا دولت مرکزی با ایجاد سه بانک سیاستی (بانک توسعه چین، بانک توسعه کشاورزی و بانک صادرات و واردات چین) مأموریت تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی و صنعتی کم‌بازده را به این نهادها واگذار کرد تا بانک‌های تجاری بتوانند تمرکز خود را بر فعالیت‌های کوتاه‌مدت و سودآورتر بگذارند. در واقع هدف اصلی تشکیل این بانک پاسخ به نیازهای ساختاری اقتصاد و پر کردن خلأ بازار در تأمین اعتبارات میان‌مدت و بلندمدت برای پروژه‌های عمومی و زیرساختی بود.
همزمانی تأسیس بانک توسعه چین با تنگنای مالی دولت‌های محلی
شکل‌گیری بانک توسعه چین، با اجرای طرح کلان متمرکزسازی مالی دولت همزمان بود. این طرح اجازه ایجاد بدهی توسط دولت‌های محلی را لغو کرده و منابع مهمی همچون مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر منابع و مالیات بر درآمد اشخاص و بنگاه‌ها را نیز که پیش از این در اختیار دولت‌های محلی قرار داشت، به دولت مرکزی منتقل کرد. در نتیجه، دولت‌های محلی با محدودیت شدید منابع مالی برای اجرای پروژه‌های توسعه‌ای و زیرساختی مواجه شدند و عملاً امکان تأمین مالی مستقل یا انتشار اوراق قرضه نداشتند.
مدل دیگری که دولت‌های محلی برای تأمین مالی پروژه‌های توسعه شهری استفاده می‌کردند، تأسیس شرکت‌های سرمایه گذاری شهری[۲] بود. شرکت‌های سرمایه‌گذاری شهری از سال ۱۹۹۲ در شانگهای و سپس سایر شهرهای چین ظهور کردند، اما با دو چالش عمده مواجه بودند:
- مشکل در مدل تأمین مالی: سیستم تأمین مالی این شرکت‌ها پروژه‌محور و مبتنی بر وام‌های جداگانه بود. این در حالی بود که پروژه‌های زیرساختی (مانند حفاظت از محیط زیست و آب‌فاضلاب) با وجود منافع اجتماعی بالا، از توجیه اقتصادی کافی برخوردار نبودند و جذب سرمایه در بازارهای مالی برای آن‌ها دشوار بود.
- مشکل ضمانت و پشتیبانی مالی: در دهه ۱۹۹۰، این شرکت‌ها با توجه به سرمایه محدودشان، برای تأمین مالی پروژه‌های بلندمدت و سرمایه‌بر به ضمانت دولت‌های محلی وابسته شدند. اما با تصویب «قانون ضمانت» در سال ۱۹۹۵، دولت‌های محلی از دادن ضمانت منع شدند. این امر روابط مالی شرکت‌های سرمایه گذاری شهری با دولت‌های محلی را قطع کرد و باعث ناپایداری وضعیت مالی آن‌ها شد. در نتیجه، این مدل تأمین مالی پروژه‌های شهری نیز در آستانه فروپاشی قرار گرفت و دولت‌های محلی بار دیگر با بحران مالی روبرو شدند.
ابداع مدل جدید تأمین مالی پروژه‌های توسعه شهری با همکاری بانک توسعه چین
بانک توسعه چین، برای پاسخ به این نیاز جدید، مکانیزم‌های نوآورانه‌ای جهت تأمین مالی پروژه‌های محلی و شهری ابداع نمود. مهم‌ترین نوآوری در این زمینه، طراحی و پیاده‌سازی سازِکار «شرکت‌های تأمین مالی دولت‌های محلی»[۳] بود. این سازِکار به دولت‌های محلی امکان می‌داد تا از طریق تأسیس شرکت‌های کاملاً دولتی، اقدام به دریافت تسهیلات و وام از بانک توسعه چین و دیگر بانک‌ها نمایند. وثیقه این وام‌ها اغلب زمین‌های دولتی یا دارایی‌های عمومی بود و بازپرداخت تسهیلات عمدتاً از محل فروش یا اجاره همین دارایی‌ها انجام می‌گرفت.
اجرای آزمایشی مدل جدید در شهر ووهوی چین
این مدل ابتدا به صورت آزمایشی در شهر ووهوی چین در همکاری میان شهرداری ووهو و بانک توسعه چین پیاده شد. در اوایل سال ۱۹۹۸، شهرداری ووهو، با همکاری بانک توسعه چین دارایی‌های با کیفیت خود را به تأسیس شرکت سرمایه گذاری ساخت و ساز شهری ووهو[۴] اختصاص داد. این مدل دارای سه ویژگی مهم بود:
الف. اول اینکه شرکت سرمایه‌گذاری ووهو به‌عنوان نهاد حقوقی مستقل قادر به دریافت وام از بانک توسعه چین بود. دولت محلی در قالب سند رسمی متعهد می‌شد که از طریق تزریق دارایی‌های باکیفیت مشخص شده به شرکت سرمایه‌گذاری به نوعی بازپرداخت وام‌ها را تضمین کند.
ب. در ثانی بانک توسعه چین مجموعه‌ای از پروژه‌های شهری سودآور و غیرسودآور را در قالب یک سبد تأمین مالی کرد تا منافع اقتصادی برخی، زیان احتمالی برخی دیگر از پروژه‌ها را جبران کند.
ج. در مرحله بعد از سال ۲۰۰۲، شهرداری ووهو مجوز مزایده زمین‌های شهری مشخصی را به شرکت سرمایه‌گذاری ووهو داد. این مجوز برای افزایش اطمینان از بازپرداخت وام‌هایی بود که شرکت سرمایه‌گذاری ووهو از بانک توسعه چین دریافت می‌کرد.
افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت شهری همگام با افزایش انضباط مالی
این مدل، هم به دولت مرکزی اجازه می‌داد کنترل مالی بیشتری بر جریان نقدینگی داشته باشد و هم دولت‌های محلی را قادر می‌ساخت در چارچوب ضوابط جدید، پروژه‌های زیرساختی و عمرانی خود را تأمین مالی کنند. با توسعه این سازِکار، بانک توسعه چین به موتور اصلی رشد شهرسازی، حمل‌ونقل، زیرساخت‌های انرژی، منابع آب، زیرساخت‌های شهری و حتی پروژه‌های کشاورزی و روستایی تبدیل شد و در مسیر مدرن‌سازی اقتصاد چین، نقش اساسی ایفا کرد.
پی‌نوشت:
[۱] China Development Bank – CDB
[۲] City Investment Companies
[۳] Local Government Financial Vehicle – LGFV
[۴] Wuhu Urban Construction Investment Co. Ltd – WUCI
انتهای پیام/ پول و بانک
