به گزارش مسیر اقتصاد به تازگی رشته‌ای از گزارش‌های رویترز و تحلیل‌های برکینگ ویوز بر یک واقعیت تکراری اما روزافزون تأکید کرده‌اند: صنایع پیشرفته آمریکا و اروپا همچنان به‌طور عمیق متکی به زنجیرهٔ تولید عناصر خاکی نادر و مواد تصفیه‌شده چین هستند؛ موادی که در ساخت موتورهای برقی، مگنت‌ها، نیمه‌هادی‌های ویژه و برخی قطعات نظامی نقشی تعیین‌کننده دارند. این وابستگی اکنون در رقابت راهبردی و جنگ تجاری میان آمریکا و چین به یک نقطه آسیب‌پذیری مهم تبدیل شده است.
چین محدودیت‌های صادراتی را گسترش می‌دهد
در واکنش اخیر پکن، دولت چین فهرستِ عناصر و فناوری‌های تحت کنترل صادرات را گسترش داده و از اوایل دسامبر محدودیت‌های صادراتی جدیدی برای محصولات حاوی حتی ردپای عناصر خاکی نادر وضع خواهد کرد.
این اقدام شامل اضافه‌کردن چند عنصر جدید به فهرست و محدودسازی تجهیزات تصفیه و فرایندهای ساخت مگنت است که در عمل، زنجیرهٔ تامین جهانی را تحت‌فشار قرار می‌دهد. گزارش‌های میدانی رویترز نیز حکایت از سخت‌گیری بیشتر در اعطای مجوزهای صادرات مگنت و کاهش خروجی‌ها در ماه‌های اخیر دارد.
محدودیت صادرات عناصر خاکی نادر چین چه عواقبی برای غرب دارد؟
تبعات فوری این مقررات جدید، لرزش بازارها و هشدار کسب‌وکارها بود: شرکت‌های خودروسازی، سازندگان قطعات نیمه‌هادی و صنایع دفاعی نسبت به افزایش ناگهانی هزینه‌ها و کمبود قطعات هشدار داده‌اند؛ بازارهای سهام نیز تحت تأثیر تنش‌ها با نوسانی شدیدی مواجه شدند.
در سطح سیاسی، واشینگتن به افزایش سرمایه‌گذاری و یارانه‌محوری برای تقویت تولید داخلی و بازیابی ظرفیت‌های پالایشی واکنش نشان داده است؛ پروژه‌هایی مثل گسترش ظرفیت Mountain Pass در کالیفرنیا با پشتیبانی دولتی نمونه‌هایی از این واکنش‌اند. اما تحلیلگران برکینگ ویوز تذکر می‌دهند که حتی با میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری دولتی، پر کردن خلاِ تامین محصولات چینی تا سال ۲۰۳۰ دشوار خواهد بود.
وابستگی بی‌سابقه صنایع آمریکا و اروپا به عناصر خاکی نادر چین
از منظر راهبردی، دو نکته ضروری است: اول اینکه، کنترل چین بر مراحل حیاتیِ «تصفیه» و «ساخت مگنت» برتری آشکاری ایجاد کرده که صرفِ افزایش استخراج معدنی در دیگر کشورها قادر به خنثی‌سازی آن نیست؛ فرآیندهای پالایش و طراحی مگنت پیچیده و سرمایه‌بر است. دوم اینکه ابزارهای محدودکننده صادراتی چین، یک اهرم دیپلماسی-فنی است: پکن می‌تواند با اعلام محدودیت‌ها در زمان‌بندی مشخص، فشار سیاسی بر رقبا وارد کند و همزمان زمان مذاکرات و پاسخ‌های متقابل را مدیریت کند.
برای سیاست‌گذاران و بنگاه‌ها در غرب، پیامدها روشن و در عین حال دشوار است: لازم است سرمایه‌گذاری استراتژیک و هماهنگ‌شده‌ای در ظرفیت‌های پالایشی و تولید مگنت انجام شود، اما این امر مستلزم تعهد بلندمدت، ایجاد زنجیره فناوری و پذیرش تولید غیر اقتصادی است.
آنچه مسلم است اینکه غرب به طرز بی‌سابقه‌ای به واردات عناصر خاکی نادر از چین وابسته است و تهدید ترامپ مبنی بر وضع تعرفه واردات ۱۰۰ درصدی بر محصولات چینی، ریشه در این واقعیت دارد. در واقع ترامپ به دنبال آن است که با این تهدید، چین را از اعمال محدودیت صادراتی منصرف کند تا زنجیره تولید صنایع پیشرفته در آمریکا و اروپا، در آینده نزدیک با مشکلات گسترده مواجه نشوند.
منابع:
رویترز؛ پیوند یکم، پیوند دوم، پیوند سوم
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
