به گزارش مسیر اقتصاد اتحادیه اروپا با افزایش واردات و وابستگی به مواد شیمیایی خارجی روبرو است. هزینه‌های بالای تولید و قدمت بالای واحدهای پتروشیمی، تولیدکنندگان اروپایی را با مشکل مواجه کرده و این منطقه به واردات مواد پایه پتروشیمی مانند اتیلن و پروپیلن، که اجزای تشکیل‌دهنده پلاستیک، دارو و کالاهای صنعتی بی‌شماری هستند، وابسته کرده است.
عمر ۴۰ ساله واحدهای کراکرهای بخار، عامل تعطیلی واحدهای پتروشیمی اروپا
بیشتر تعطیلی‌های برنامه‌ریزی‌شده در صنعت پتروشیمی اروپا متوجه واحدهای کراکر بخار[۱] است؛ واحدهایی که وظیفه اصلی آن‌ها شکستن هیدروکربن‌ها و تبدیل آن‌ها به محصولات پایه‌ای چون اتیلن و پروپیلن است. بخش عمده‌ای از مشکل به ساختار فرسوده صنعت بازمی‌گردد. میانگین عمر کراکرهای اروپایی بیش از ۴۰ سال است، در حالی که میانگین عمر کراکرهای چین تنها حدود ۱۱ سال برآورد می‌شود. این تفاوت بیانگر فاصله‌ای جدی در بهره‌وری و توان رقابتی است.
به عنوان نمونه، بخش شیمیایی شرکت انی[۲]، ورسالیس[۳]، در پنج سال گذشته بیش از ۳ میلیارد یورو (۳.۵ میلیارد دلار) ضرر انباشته کرده است. به همین دلیل، این شرکت در حال تعطیل کردن دو کراکر بخار آخر خود در ایتالیا است و ۲ میلیارد یورو در بیوپالایشگاه‌ها و بازیافت شیمیایی سرمایه‌گذاری می‌کند. سایر گروه‌های جهانی مانند داو[۴]، اکسوون مبیل[۵]، توتال انرژیز[۶] و شل[۷] نیز در حال تعطیلی یا بازنگری در دارایی‌های شیمیایی خود در اروپا هستند.
تهدید به از بین رفتن ۵۰ هزار شغل در اروپا با تعطیلی صنعت پتروشیمی
بر اساس گزارشی که در ماه مارس ۲۰۲۵ توسط ۸ کشور عضو اتحادیه اروپا منتشر شد، روند تعطیلی این واحدها می‌تواند پیامدهای قابل توجهی بر اشتغال داشته باشد، به‌گونه‌ای که برآورد می‌شود تا سال ۲۰۳۵ حدود پنجاه هزار شغل در معرض تهدید قرار گیرد.
کمیسیون اروپا در واکنش به بحران عمیق صنعت پتروشیمی، طرحی حمایتی را برای تقویت تولید داخلی مواد شیمیایی پایه‌ای نظیر اتیلن و پروپیلن به اجرا گذاشته است. این طرح، علاوه بر گسترش کمک‌های دولتی به‌منظور نوسازی و به‌روزرسانی واحدها، دولت‌ها را ملزم می‌کند در مناقصات عمومی اولویت را به کالاهای تولید داخل بدهند. با این حال، کارشناسان معتقدند که این اقدام دیرهنگام است و نمی‌تواند به‌تنهایی شکاف میان اروپا و سایر مناطق جهان را جبران کند. در حالی که کشورهای دیگر بیش از بیست کراکر جدید را در دست ساخت دارند، اروپا شاهد افول صنعتی و تعطیلی پی‌درپی این واحدهاست.
۲۴.۵ میلیون تن از ظرفیت تولید اتیلن اروپا در خطر تعطیلی قرار دارد
ماهیت صنعت پتروشیمی در اروپا با سایر مناطق جهان متفاوت است. بسیاری از واحدهای تولیدی در این منطقه مقیاسی کوچک یا متوسط دارند و به دلیل فشارهای بازار، با نرخ بهره‌برداری کمتر از ۸۰ درصد فعالیت می‌کنند؛ سطحی که از منظر اقتصادی پایدار و سودآور تلقی نمی‌شود. همین ساختار شکننده موجب شده است که حدود ۴۰ درصد از ظرفیت اتیلن اتحادیه اروپا معادل نزدیک به ۲۴.۵ میلیون تن در معرض تعطیلی قرار گیرد.
نسبت بالای ریسک تعطیلی در میان کراکرهای اروپایی در مقایسه با سایر مناطق جهان، نشان‌دهنده فشار مضاعفی است که بر صنعت پتروشیمی این قاره وارد می‌شود. عواملی همچون رقابت شدید با تولیدکنندگان آسیایی و غرب‌آسیا، هزینه‌های بالای انرژی، الزامات محیط‌زیستی سختگیرانه و محدودیت‌های سرمایه‌گذاری، موجب شده‌اند که واحدهای پتروشیمی اروپا بیش از دیگر مناطق در برابر تعطیلی آسیب‌پذیر باشند. در چنین شرایطی، آینده صنعت پتروشیمی اروپا به میزان توانایی آن در بازسازی ساختار، بهبود بهره‌وری و جذب سرمایه‌گذاری‌های نوین وابسته خواهد بود.
رقابت نابرابر در بازار اتیلن؛ اروپا با نفتای ۸۰۰ دلاری در برابر اتان ۲۰۰ دلاری غرب‌آسیا
در حالی که بخش بزرگی از واحدهای پتروشیمی اروپا همچنان بر نفتا به‌عنوان ماده اولیه متکی هستند، رقبای جهانی این قاره از مزیت خوراک‌های ارزان‌تر بهره‌مندند. ایالات متحده با تکیه بر اتان، به‌ویژه اتانی که محصول جانبی گاز شیل است، و کشورهای غرب آسیا با دسترسی به منابع ارزان‌تر، هزینه تولید اتیلن را به‌طور چشمگیری کاهش داده‌اند. مقایسه‌ها به‌خوبی این شکاف را آشکار می‌سازد؛ تولید یک تن اتیلن با نفتا در اروپا حدود ۸۰۰ دلار هزینه دارد، در حالی که همین محصول در آمریکا با استفاده از اتان کمتر از ۴۰۰ دلار و در غرب‌آسیا نزدیک به ۲۰۰ دلار تمام می‌شود. چنین اختلافی در هزینه تولید، رقابت‌پذیری صنعت اروپا را به‌شدت تضعیف کرده است.
در سطح جهانی، روند توسعه ظرفیت اتیلن نیز علیه اروپا عمل می‌کند. ظرفیت تولید اتیلن در آمریکای شمالی که اکنون ۵۴ میلیون تن در سال است، تا سال ۲۰۳۰ به ۵۸ میلیون تن خواهد رسید. در سوی دیگر، چین شتابی بی‌سابقه را دنبال می‌کند؛ این کشور قرار است میان سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰، هر سال حدود ۶.۵ درصد به ظرفیت خود بیفزاید و تا پایان این بازه به تولید سالانه نزدیک به ۸۷ میلیون تن اتیلن دست یابد؛ رقمی که بیش از سه برابر ظرفیت فعلی اتحادیه اروپا است. این برتری کمی و هزینه‌ای، اروپا را در موقعیتی شکننده قرار می‌دهد.
رقابت اروپا با چین و شرکت های چندملیتی
چینی‌ها علاوه بر توسعه داخلی، استراتژی حضور در بازارهای جهانی را نیز فعالانه پیگیری می‌کنند. ایجاد پایگاه‌های تولیدی در جنوب شرق آسیا، به آن‌ها امکان می‌دهد کالاهای خود را به اروپا و آمریکای شمالی صادر کنند و در عین حال از سد تعرفه‌ها و مالیات‌های کربنی که غرب بر واردات محصولات چینی اعمال می‌کند، عبور نمایند. در همین فضا، شرکت‌های ژاپنی و کره‌ای که قادر به رقابت با هزینه‌های پایین چین و آمریکا نیستند، از سال ۲۰۲۳ ناچار شده‌اند نرخ بهره‌برداری از ظرفیت‌های خود را کاهش دهند و با سطحی پایین‌تر از توان واقعی فعالیت کنند.
در غرب‌آسیا نیز روندهای ساختاری در جریان است که جایگاه این منطقه را در صنعت جهانی مستحکم‌تر می‌سازد. نمونه بارز آن ادغام ۶۰ میلیارد دلاری شرکت ملی نفت ابوظبی با شرکت اُ ام وی[۸] اتریش است که به تشکیل گروه «بروج[۹]» انجام شد. شرکتی که اکنون چهارمین تولیدکننده بزرگ پلی‌الفین در جهان به شمار می‌رود. بروج نه تنها بازار داخلی و منطقه‌ای را هدف قرار داده، بلکه قصد دارد با صادرات مستقیم به اروپا وارد رقابتی رودررو با غول‌های آمریکایی و آسیایی شود.
بهره‌برداری از اولین کراکر اروپا در ۳۰ سال اخیر تا سال ۲۰۲۶
با این حال همچنان برخی از شرکت‌ها با هدف رقابت با تولیدات چین و تأمین تقاضای محلی با ردپای کربن کمتر برای بقا تلاش می‌کنند. به عنوان نمونه شرکت اینِئوس[۱۰] که یکی از پیشرفته‌ترین تأسیسات پتروشیمی اروپا را در کلن[۱۱] اداره می‌کند، در حال ساخت یک کراکر اتان ۴ میلیارد یورویی در آنتورپ[۱۲] است. این کراکر با ظرفیت ۱.۴۵ میلیون تن اتیلن در سال، اولین کراکر جدید در اروپا در۳۰ سال اخیر، در سال ۲۰۲۶ به بهره‌برداری برسد.
آخرین داده‌های اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که این منطقه در دوره ۲۰۱۹-۲۰۲۳ در هر سال واردکننده خالص اتیلن و پروپیلن بوده است. این شرایط سیاست‌گذاران اروپایی را با یک انتخاب دشوار روبرو کرده است. یا قاطعانه مداخله کنند یا شاهد فرسایش ستون فقرات شیمیایی قاره باشند.
نظر تحلیلگران این است که تولید پتروشیمی اروپا به طور کامل از بین نخواهد رفت، اما به حوزه فعالیت چند بازیگر غالب تبدیل خواهد شد. تنها شرکت‌های بزرگ اروپایی که سهم قابل توجهی از بازار برای تعیین قیمت‌های رقابتی را دارند، به تولید اتیلن ادامه خواهند داد.
پی‌نوشت:
[۱] Steam cracker
[۲] Eni
[۳] Versalis
[۴] Dow
[۵] ExxonMobil
[۶] TotalEnergies
[۷] Shell
[۸] OMV
[۹] Borouge
[۱۰] INEOS
[۱۱] Cologne
[۱۲] Antwerpen
منبع: Reuters
انتهای پیام/ انرژی
