به گزارش مسیر اقتصاد روز دوشنبه ۱۸ آگوست ۲۰۲۵، مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران، سفری رسمی به ایروان داشت که منجر به امضای ده یادداشت‌تفاهم شد. این اسناد شامل بخش‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و پزشکی بود. همچنین، نخست وزیر ارمنستان، نیکول پاشینیان و مسعود پزشکیان یک بیانیه سیاسی مشترک امضا کردند که در راستای روابط راهبردی دوجانبه است.
ابعاد توافق‌های ایران و ارمنستان
عباس عراقچی و آرارات میرزویان، وزرای امور خارجه ایران و ارمنستان، یک طرح مشورتی سه‌ساله را برای سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۷ تصویب کردند. این طرح شامل جلسات دیپلماتیک منظم، راهبردهای هماهنگ برای مسائل منطقه‌ای و هماهنگی بیشتر در مجامع بین‌المللی است. علاوه بر این، توافق‌نامه‌هایی در مورد استانداردسازی، صدور گواهینامه و مقررات فنی با هدف تسهیل فرآیندهای تجاری، همکاری اقتصادی را تقویت خواهد کرد. همچنین، توافق‌نامه‌هایی در مورد گردشگری، آموزش، پزشکی و ابتکارات مشترک در سینما و میراث فرهنگی، روابط فرهنگی و بشردوستانه را تقویت می‌کند.
تأکید پزشکیان بر بُعد سیاسی و نمادین این دیدار از طریق گفتگوی فرهنگی و معنوی، با حضور او در مسجد کبود ایروان تقویت شد. البته، مذاکرات فراتر از رفتارهای نمادین بود و همکاری در زمینه انرژی، ترانزیت و امنیت منطقه‌ای را در بر می‌گرفت. بطوریکه، مقامات ارمنستان علاقه خود را به پروژه‌های انرژی و ارتباطات گازی و زیرساختی با ایران مطرح کردند.
اهمیت ژئوپلیتیکی سفر پزشکیان به ایروان
دیدار پزشکیان و پاشینیان و توافقات امضا شده، تمایل تهران به تقویت حضور خود در ارمنستان آشکار می‌کند، زیرا منطقه در برهه‌ای حساس به دلیل بازآرایی ژئوپلیتیکی قرار دارد. ایران به ویژه پس از توافق صلح بین ارمنستان و آذربایجان با میانجیگری واشنگتن و دسترسی ایالات متحده به سیونیک از طریق کریدور زنگزور (مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی تغییر)، دخالت فزاینده غرب در قفقاز جنوبی را یک تهدید می‌داند. تهران همواره با هرگونه توافقی که کنترل ارمنستان بر سیونیک را تضعیف کند، مخالفت کرده و چنین توافقی را تهدیدی برای امنیت مرزی خود محسوب می‌کند.
تعامل عمیق‌تر ایران در ایروان، نشان‌دهنده راهبرد متعادل‌سازی این کشور در برابر نفوذ ایالات متحده است. البته ابتکارات قبلی مانند تأسیس مرکز تجاری در ایروان، گویای اهمیت همکاری اقتصادی دوجانبه است. همچنین، ارمنستان برای ایران و روسیه در کریدور ترانزیتی شمال-جنوب (INSTC) اهمیت بالایی دارد. به دلیل موقعیت لجستیکی، این کشور می‌تواند مسیر دیگری از بنادر هند به سن پترزبورگ از طریق ایران و منطقه دریای خزر فراهم کند و ارزش ارمنستان را به عنوان یک شریک ترانزیتی افزایش دهد.
اما برای ارمنستان، این توافقات رویکرد سیاست خارجی چندقطبی پاشینیان را نشان می‌دهد. ایروان که اتکای صرف به روسیه را یک اشتباه راهبردی توصیف کرده بود، مشارکت‌های بزرگتری را دنبال و با اتحادیه اروپا، ایالات متحده و بازیگران منطقه‌ای تعامل دارد. در این میان، ارمنستان می‌تواند با همکاری ایران، سیاست خارجی خود را متنوع، صادرات خود را تقویت و از حاکمیت خود بر سیونیک محافظت کند. تهران نیز می‌تواند از این مشارکت برای تقویت حضور خود در قفقاز و جلوگیری از انزوای ژئوپلیتیکی بهره ببرد. البته، نزدیکی بیشتر ایروان به واشنگتن همچنان مایه نگرانی تهران است و این امر در سفر پزشکیان بازتاب می‌یابد.
شاخص‌هایی برای واکاوی روابط دوجانبه
- اجرای طرح سه‌ساله مشاوره دیپلماتیک ارمنستان و ایران.
- پیشرفت در زمینه انرژی، حمل و نقل گاز و همکاری‌های زیرساختی بین دو کشور.
- مشارکت ارمنستان در کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب
- ابتکارات ایالات متحده و غرب در ارمنستان، به ویژه در رابطه با استان سیونیک.
- اهداف سیاسی و اقتصادی ایران در مورد سفر پزشکیان، از جمله اقدامات مربوط به تسهیل تجارت.
پیام توافقنامههای بین ایران و ارمنستان
توافقنامههای امضا شده در جریان سفر پزشکیان به ایروان، نشان دهنده عزم ایران برای تقویت روابط با ارمنستان در زمینه‌های مختلف است. نگرانی از تعامل غرب، رویکرد تهران در قفقاز جنوبی و مخالفت دیرینه‌اش با کریدور زنگزور را شکل می‌دهد. برای ارمنستان نیز این توافقات، ضمن حمایت از رویکرد سیاست خارجی چندقطبی، اهرم اقتصادی و سیاسی فراهم می‌کنند. ارزیابی آینده همکاری ارمنستان و ایران مستلزم رصد اجرای عملی تفاهم‌نامه‌ها به همراه واکنش‌های ژئوپلیتیکی بازیگران خارجی است.
منبع: اسپیشیال اوراسیا
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
