به گزارش مسیر اقتصاد در سال ۲۰۲۴، تقریباً ۵.۸ میلیارد دلار از طریق سیستم بانکی به ارمنستان منتقل شد. طبق داده‌های بانک مرکزی ارمنستان (CBA)، این رقم در مقایسه با سال ۲۰۲۳، افزایش ۲.۵ درصدی را نشان می‌دهد. باوجود این نقل و انتقالات در ارمنستان، اما حجم قابل توجهی نیز از این کشور خارج شده است. تداوم درگیری روسیه و اوکراین و محدودیت‌های تجارت مستقیم بین این مناطق، ارمنستان را به یک مرکز ترانزیت برای تجارت بین روسیه و کشورهای غربی تبدیل کرده است. طبق گزارش گمرک ارمنستان، در سال ۲۰۲۳، صادرات از ارمنستان به روسیه بالغ بر ۳.۶ میلیارد دلار بوده که بسیاری از آن، محصولات تولید شده در کشورهای دیگر است. این امر نشان می‌دهد که روسیه احتمالا از فضای اقتصادی ارمنستان برای دور زدن تحریم‌های غرب استفاده کند. الگوی مشابهی در نقل و انتقالات مالی نیز به ارمنستان مشاهده می‌شود.
ارسال‌کنندگان اصلی پول به ارمنستان
براساس این داده‌ها ۶۵ درصد از ۵.۸ میلیارد دلار منتقل شده به ارمنستان از روسیه بوده است. روسیه به عنوان شریک راهبردی ارمنستان، همیشه در حجم حواله‌ها پیشرو بوده است. کارگران مهاجر ارمنی در روسیه مرتباً برای حمایت از خانواده‌های خود در ارمنستان، ارز به کشورشان ارسال می‌کنند. با این حال، طبق آمار بانک مرکزی ارمنستان (CBA)، بخش زیادی از پول منتقل شده به ارمنستان در داخل کشور خرج یا سرمایه‌گذاری نشده است. در مقابل، این وجوه به کشورهای دیگر منتقل شده‌اند. این امر منجر به طرح این فرض شده که روسیه احتمالاً از فضای اقتصادی ارمنستان برای دور زدن تحریم‌های غرب استفاده کند.
ایالات متحده در این فهرست پس از روسیه قرار دارد. جمعیت زیادی از مهاجران ارامنه در ایالات متحده هستند که تعداد آن‌ها بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود. در نتیجه، انتقالات از ایالات متحده همواره سهم قابل توجهی از کل حواله‌ها را تشکیل داده است. در رتبه‌های بعدی این فهرست، سوئیس، جزیره‌ی مَن (منطقه آفشور) و امارات متحده عربی قرار دارند. اگرچه حجم نقل و انتقالات از جزیره من و امارات متحده عربی در مقایسه با روسیه و ایالات متحده بسیار کمتر است، اما نکته قابل توجه اینکه ارمنستان از سال ۲۰۲۲ به طور فزاینده‌ای برای جزیره من جذاب شده است. قبل از آن، نقل و انتقالات از این جزیره عملاً وجود نداشت.
مقاصد پول‌های واریزی به ارمنستان
در حالی که روسیه در زمینه حواله‌های ورودی به ارمنستان پیشتاز است، در جریان‌های مالی خروجی تصویر تغییر می‌کند. امارات متحده عربی در صدر فهرست مقاصد خروج پول از ارمنستان قرار دارد. تقریباً ۲۰ درصد از ۵.۸ میلیارد دلار منتقل شده به ارمنستان متعاقباً به امارات متحده عربی ارسال شده است. پس از آن، ۱۶ درصد به روسیه، ۱۳.۵ درصد به ایالات متحده، ۱۰.۵ درصد به سوئیس و ۴ درصد به موناکو منتقل شده است. هرچند داده‌های موجود، اهداف خاص این نقل و انتقالات را آشکار نمی‌کنند، اما بر اساس زمان‌بندی و الگوهای جریان، منطقی است که افراد جابجا شده روسی نقش مهمی در این روند داشته‌اند.
کارشناسان همچنین این جریان ورودی و خروجی مالی را به صادرات مجدد، به ویژه تجارت طلا و الماس از طریق خاک ارمنستان مرتبط می‌دانند. این موضوع، لایه دیگری به این استدلال می‌افزاید که ارمنستان به طور فزاینده‌ای به عنوان مجرایی در مسیرهای تجارت بین‌المللی، احتمالاً برای دور زدن برخی محدودیت‌های نظارتی یا ژئوپلیتیکی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تغییر ساختار نقل و انتقالات ارمنستان
به گفته آرمینه پطروسیان، محقق ارشد مرکز تحقیقات ACSES و اقتصاددان، داده‌های ورودی نشان‌دهنده ارتباط آشکار با درگیری روسیه و اوکراین و وقایع پس از آن است. پطروسیان می‌گوید: «از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین در سال ۲۰۲۲، حجم پولی که از طریق سیستم بانکی وارد ارمنستان می‌شود به شدت افزایش یافته است.» جریان‌های ورودی و خروجی شامل نقل و انتقالات تجاری و غیرتجاری بوده‌اند. معاملات تجاری، شامل خرید اموال منقول و غیرمنقول می‌شود، در حالی که نقل و انتقالات غیرتجاری معمولاً حواله‌های مالی مستقیم و مزایای اجتماعی هستند. طبق تحقیقات این اقتصاددان، قبل از سال ۲۰۲۲، اکثر جریان‌های ورودی خالص برای اهداف غیرتجاری بود. با این حال، از سال ۲۰۲۲، تغییر شدیدی در ساختار نقل و انتقالات رخ داده و اکنون ۸۰ درصد ماهیت تجاری دارند.
با این حال، نمی‌توان از داده‌های عمومی تعیین کرد که مبلغ مشخصی به طور خاص برای خرید املاک و مستغلات به امارات متحده عربی ارسال شده است. پطروسیان توضیح می‌دهد: «وقتی می‌گوییم بیشتر جریان ورودی تجاری بوده است، یعنی ما چیزی فروخته‌ایم و هزینه آن را دریافت کرده‌ایم. وقتی بیشتر این مبلغ از روسیه، به روبل آمده و به عنوان تجاری ثبت شده و به وضوح ارتباط با صادرات مجدد را نشان می‌دهد. بدون تردید این جریان‌های ورودی در چارچوب فعالیت صادرات مجدد رخ داده‌اند.»
به گفته این اقتصاددان، نقل و انتقالات غیرتجاری نیز افزایش یافته که بخشی از آن به دلیل ورود سرمایه از سوی مهاجران روسی به ارمنستان بوده است. بسیاری از این افراد به کار از راه دور برای سازمان‌های بین‌المللی مستقر در خارج از ارمنستان ادامه داده و طبیعتاً حقوق خود را از طریق بانک‌های ارمنستان دریافت می‌کردند. این امر نیز به افزایش نقل و انتقالات کمک کرده است. همین روند در طول سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ ادامه داشته است. این کارشناس رشد جریان‌های تجاری را تا حد زیادی به فعالیت‌های صادرات مجدد نسبت می‌دهد، به همین دلیل ورود سرمایه از روسیه به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
ایروان کانون یک اکوسیستم پیچیده مالی و تجاری
آقاسی تاوادیان، کارشناس مرکز تحقیقات آمبرد، به تغییرات قابل توجه در داده‌های صادرات ارمنستان اشاره می‌کند. از سال ۲۰۲۱، این بخش شاهد رشد سریعی بوده و صادرات آن ۴.۵ برابر افزایش یافته است. او این را در درجه نخست به صادرات مجدد، به ویژه طلا، نسبت می‌دهد. رشد جهشی در سال‌های ۲۰۲۲-۲۰۲۳ عمدتاً ناشی از صادرات مجدد کوتاه‌مدت طلایی بود که از روسیه به ارمنستان وارد و سپس به کشورهای دیگر ارسال شده بود.
او یادآوری می‌کند که تحت تحریم‌های غرب، طلا و الماس به ابزارهای پرداخت جایگزین برای روسیه تبدیل شده‌اند. تقریباً ۹۰ درصد از طلای صادراتی روسیه از ارمنستان عبور کرده است. بنابراین ارمنستان به یک نقطه ترانزیت مالی برای روسیه تبدیل شده است. صادرات مجدد طلا و الماس، داده‌های صادرات ارمنستان را افزایش داده و این واقعیت را پنهان کرده است که مسیرهای سنتی صادرات مانند اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) و اتحادیه اروپا، در واقع کاهش یافته‌اند.
در نتیجه، ارمنستان به قلب یک اکوسیستم پیچیده مالی و تجاری تبدیل شده که به دلیل جنگ، تحریم‌ها و جابجایی شکل گرفته است. در حالی که حواله‌ها و صادرات افزایش یافته است، بخش قابل توجهی از این فعالیت ریشه در بهره‌وری داخلی ندارد، بلکه در استفاده راهبردی ارمنستان به عنوان یک نقطه ترانزیت ریشه دارد. با صادرات مجدد طلا و الماس، افزایش معاملات تجاری و ورود و خروج سریع پول از کشور، شاخص‌های مالی و اقتصادی ارمنستان احتمالا قوی به نظر برسند، اما آن‌ها بر روی شن‌های ژئوپلیتیکی در حال تغییر قرار دارند. با تغییر تنش‌های جهانی، نقش ارمنستان در صفحه شطرنج اقتصادی منطقه‌ای نیز تغییر خواهد کرد.
منبع: دیده‌بان قفقاز
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
