به گزارش مسیر اقتصاد در سال‌های اخیر، روند جهانی دلارزدایی تنها به تصمیمات کلان اقتصادی یا اجلاس‌های دیپلماتیک محدود نمانده، بلکه به سطوح عملیاتی‌تر و ملموس‌تری چون توسعه زیرساخت‌های پرداخت‌های فرامرزی با ارزهای ملی نیز رسیده است.
گسترش تعاملات مالی چین و آسه‌آن با ارز ملی
یکی از بارزترین نمونه‌های این روند، گسترش تعاملات مالی و پولی میان جمهوری خلق چین و کشورهای عضو اتحادیه ملل جنوب شرقی آسیا (آسه‌آن) است؛ منطقه‌ای که اکنون به یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری چین بدل شده و در خط مقدم استفاده از ارزهای محلی به‌ویژه رنمینبی (RMB) در مبادلات دوجانبه قرار دارد.
حجم تجارت میان چین و آسه‌آن طی سال‌های اخیر به شکل چشم‌گیری افزایش یافته و در سال ۲۰۲۴ به رقمی معادل ۶.۹۹ تریلیون یوان (حدود ۹۵۹ میلیارد دلار آمریکا) رسیده است؛ افزایشی ۹ درصدی نسبت به سال قبل که معادل ۱۵.۹ درصد از کل تجارت خارجی چین را تشکیل می‌دهد.
این توسعه تجاری، خود بستری برای رشد پرداخت‌های فرامرزی به‌ویژه با استفاده از ارزهای محلی فراهم کرده است. در همین سال، حجم پرداخت‌های انجام‌شده با RMB میان چین و کشورهای آسه‌آن رشدی ۳۵ درصدی را تجربه کرد و به ۲۸ درصد از کل پرداخت‌های دوجانبه رسید. این آمار تنها از تغییر عددی حکایت نمی‌کند، بلکه نشانه‌ای روشن از یک تغییر ساختاری در نحوه تسویه مالی تجارت منطقه‌ای است.
نظام‌های پرداخت دیجیتال و اتصال نظام‌های بانکی
یکی از ابزارهای کلیدی در این فرایند، توسعه و اتصال نظام‌های پرداخت دیجیتال و استفاده از کدهای QR در تراکنش‌های مالی فرامرزی است. چین در همکاری با کشورهای جنوب شرق آسیا، نظیر کامبوج، مالزی و ویتنام، موفق به استقرار مدل‌هایی نوآورانه در نظام پرداخت شده که هدف اصلی آن، سهولت، سرعت و کاهش وابستگی به ارزهای واسطه است.
به‌عنوان نمونه، در کامبوج، گردشگران چینی اکنون می‌توانند از کیف‌پول‌های دیجیتال خود مانند WeChat Pay و Alipay برای پرداخت در مراکز گردشگری استفاده کنند، در حالی که شهروندان کامبوجی با اپلیکیشن داخلی«Bakong» قادرند پرداخت‌های خود را در چین انجام دهند. این اتصال متقابل میان کیف‌پول‌های دیجیتال ملی، گامی مؤثر برای تقویت استفاده از ارزهای بومی و کاهش نقش دلار در پرداخت‌های خرد و کلان به شمار می‌رود.
تجربه مشابهی در ویتنام نیز در حال اجراست. در توافقی میان UnionPay International، شرکت NAPAS و چند بانک بزرگ چینی و ویتنامی، زیرساخت اتصال پرداخت‌های QR بین دو کشور به شکل رسمی تقویت شده است. در مالزی نیز پلتفرم تراکنش‌های ارز محلی میان دو کشور با پشتیبانی بانک خلق چین در حال گسترش است. طبق گزارش رسمی این بانک، این پلتفرم اکنون در مسیر تثبیت قرار دارد و مشوق‌های سیاستی برای تقویت آن به‌طور مداوم در حال توسعه‌اند.
بانک‌های بزرگ آسیایی راغب به سرمایه‌گذاری در سیستم پرداخت بین‌بانکی فرامرزی
سازوکار CIPS، یا همان سیستم پرداخت بین‌بانکی فرامرزی RMB، اکنون به یکی از ارکان اصلی این تحول بدل شده است. بیش از ۱۰۰ بانک در کشورهای آسه‌آن به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به این سیستم متصل شده‌اند و روند توسعه آن همچنان ادامه دارد. این زیرساخت به تسهیل نقل و انتقالات مالی، افزایش شفافیت و کاهش هزینه‌های تبادل ارز کمک شایانی کرده و یکی از ابزارهای کلیدی چین در استراتژی بین‌المللی‌سازی یوان محسوب می‌شود.
رشد چشمگیر تجارت فرامرزی با ارزهای ملی به روایت آمار و داده‌ها
بررسی آمارهای جدید منتشرشده توسط بانک مرکزی چین و سوئیفت نشان می‌دهد که یوان در سال ۲۰۲۴ به سومین ارز بزرگ پرداخت تجاری جهان بدل شده و ۵.۸ درصد از کل تراکنش‌های بین‌المللی را به خود اختصاص داده است. این سهم، اگرچه نسبت به دلار و یورو همچنان فاصله دارد، اما در مقایسه با تنها یک دهه قبل، رشدی چشمگیر و قابل توجه محسوب می‌شود.
همچنین در سه‌ماهه نخست سال ۲۰۲۵، ارزش تراکنش‌های مالی میان چین و مالزی با استفاده از یوان به ۱۰۲ میلیارد یوان (معادل ۴ میلیارد دلار) رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشدی ۲۷ درصدی داشته است. در همین بازه، حجم تراکنش‌های میان چین و کامبوج با استفاده از یوان به ۵ میلیارد یوان رسید؛ افزایشی ۴۵ درصدی نسبت به سال گذشته. این رشدها نشان می‌دهند که استفاده از ارزهای محلی دیگر تنها یک گزینه سیاسی یا نظری نیست، بلکه به واقعیتی اقتصادی و رو به گسترش تبدیل شده است.
بازیابی استقلال پولی با رهایی از معامله با ارزهای جهان‌روا
افزایش استفاده از ارزهای ملی در پرداخت‌های فرامرزی، تنها محدود به جنوب شرق آسیا نیست. کشورهایی نظیر هند، روسیه، برزیل، ایران و حتی کشورهای آفریقایی نیز در حال بررسی یا اجرای سازوکارهای مشابه هستند. آنچه در آسیا شکل گرفته، می‌تواند به الگویی منطقه‌ای برای سایر نقاط جهان بدل شود؛ الگویی که از طریق آن، کشورها از وابستگی به ارزهای ثالث که بعضاً ابزار فشار سیاسی یا تحریم اقتصادی‌اند، رهایی یافته و استقلال پولی خود را در دلارزدایی می‌بینند.
«مقاوم‌سازی اقتصاد» مهم‌ترین نتیجه توسعه پرداخت‌های فرامرزی با ارز ملی است
تجربه موفق چین و آسه‌آن درترویج دلارزدایی و توسعه بسترهای پرداخت فرامرزی با استفاده از ارزهای ملی نشان می‌دهد که تقویت زیرساخت‌های دیجیتال مالی، توافق‌های دوجانبه پولی و انعطاف در سیاست‌های ارزی می‌تواند مسیر دلارزدایی عملی را هموار سازد. کشورهایی نظیر ایران نیز می‌توانند از این مدل پیروی کنند: ایجاد سازوکارهای تسویه دوجانبه، توسعه کیف‌پول‌های دیجیتال قابل استفاده در خارج، اتصال به پلتفرم‌های پرداخت منطقه‌ای و استفاده از سیستم‌هایی چون CIPS می‌تواند نه‌تنها تجارت خارجی را تسهیل کند، بلکه قدرت مقاومت اقتصاد ملی را در برابر تکانه‌های ارزی افزایش دهد.
در نهایت، دنیای آینده نظام پولی، دیگر تک‌قطبی نخواهد بود. دلارزدایی نه‌تنها ممکن، بلکه در حال رخ دادن است و کشورهای پیشرو در توسعه زیرساخت‌های پرداخت ملی، بازیگران اصلی این تحول خواهند بود.
منبع: ویتنام پلاس
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
