به گزارش مسیر اقتصاد جهان به سمت الگوی جدیدی در صادرات محصولات کشاورزی حرکت می‌کند که روش‌های سنتی نگهداری محصول مانند استفاده از آفتکشها و مواد نگهدارنده شیمیایی با فناوری پرتودهی جایگزین شود. این تحول که با حمایت سازمان‌های بین‌المللی مانند آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) و فائو در حال گسترش است، امنیت غذایی را افزایش و موانع تجاری را کاهش می‌دهد. نمونه‌های موفق این فناوری در کشورهایی مانند ویتنام دیده می‌شود که با استفاده از پرتودهی، میوه‌های تازه خود را به بازارهای آمریکا و استرالیا صادر می‌کند. همچنین، روسیه اخیراً به سمت وضع مقرراتی برای الزام تدریجی پرتودهی محصولات وارداتی حرکت کرده است تا از ورود آفات و آلودگی‌های میکروبی جلوگیری کند.
فواید پرتودهی، از کاهش ضایعات تا تسهیل تجارت
پرتودهی محصولات کشاورزی مزایای متعددی دارد که آن را به یک فناوری کارآمد و پایدار تبدیل کرده است. افزایش ماندگاری محصولات مهمترین مزیت این اقدام است. پرتودهی با کاهش میکروب‌ها و عوامل فساد، ماندگاری محصولات فاسدشدنی مانند میوه‌ها، سبزیجات، غذاهای دریایی و ادویه‌جات را تا ۵۰ درصد افزایش می‌دهد.
افزایش ماندگاری محصول با پرتودهی، برخلاف روش‌های شیمیایی یا حرارتی با حفظ کیفیت و طعم انجام می‌شود. پرتودهی طعم، بافت و ارزش غذایی محصولات را تغییر نمی‌دهد. این روش نیاز به استفاده از سموم شیمیایی را کاهش می‌دهد و به سلامت مصرف‌کنندگان و محیط‌زیست کمک می‌کند.
بسیاری از کشورها واردات محصولات پرتودهی‌شده را در رژیم تجاری خود به تدریج جایگزین سایر استانداردها می‌کنند، زیرا این روش خطر انتقال آفات و بیماری‌ها را از بین می‌برد. پرتودهی با جلوگیری از فساد زودهنگام محصولات، به کاهش پسماند غذایی و اتلاف محصولات کشاورزی نیز کمک می‌کند.
آیا پرتودهی محصولات غذایی بی‌خطر است؟
برخی نگرانی‌ها درباره ایمنی پرتودهی وجود دارد، اما تحقیقات علمی و استانداردهای بین‌المللی این روش را کاملاً بی‌خطر می‌دانند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، فائو و سازمان بهداشت جهانی (WHO) به عنوان دو نهاد معتبر بین المللی، پرتودهی را مطابق با دوزهای ایمن تأیید کرده‌اند. ضمن آنکه پرتودهی مواد رادیواکتیو در محصول باقی نمی‌گذارد و تنها با از بین بردن میکروب‌ها و آفات، ایمنی غذا را افزایش می‌دهد.
باید تاکید کرد که پرتودهی جایگزین سموم و آفت‌کش‌هایی شده است که اکنون در صنعت غذایی بسیار متداولند، اما برخلاف مواد شیمیایی که ممکن است باقیمانده‌های سمی داشته باشند، پرتودهی فاقد عوارض جانبی است.
احتمال الزام روسیه برای پرتودهی محصولات غذایی وارداتی
در حالی که هم اکنون ایالات متحده آمریکا واردات برخی محصولات غذایی همچون میوه‌های استوایی از مبدا برخی کشورها همچون هند و تایلند را منوط به پرتودهی کرده، روسیه نیز به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای مصرف محصولات کشاورزی، اخیراً اعلام کرده ممکن است پرتودهی را برای برخی کالاهای وارداتی اجباری کند. کوزنتسوف، مدیر اجرایی روس‌اتم در سال ۲۰۲۲ این تصمیم را با هدف جلوگیری از ورود آفات و بیماری‌های گیاهی از کشورهای صادرکننده اعلام کرد.
شرکت روس‌اتم، غول هسته‌ای روسیه، در حال توسعه مراکز پرتودهی در کشورهای مختلف از جمله هند و بنگلادش است تا نیاز به این فناوری را در سطح جهانی پاسخ دهد.
همکاری روسیه و هند برای سرمایه‌گذاری در فناوری پرتودهی
یکی از پروژه‌های کلیدی در این زمینه، همکاری روس‌اتم با شرکت‌های هندی برای احداث ۲۵ مرکز پرتودهی در هند از سال ۲۰۱۶ است. روس‌اتم به عنوان تأمین‌کننده فناوری و شرکت هندی Hindustan Agro Co-op به عنوان شریک اجرایی در این سرمایه گذاری مشترک عمل می‌کنند که در آن، محصولات فاسدشدنی -از گل و گیاه تا آبزیان- در این مراکز در مقیاس تجاری فرآوری می‌شوند. هزینه احداث هر مرکز بین ۴ تا ۲۰ میلیون دلار برآورد شده است.
فناوری مورد استفاده در این عملیات، سیستم‌های پرتودهی گاما است که با استفاده از چشمه‌های پرتوزا انجام می‌شود و برای تأمین نیازهای مختلف کشاورزان و صادرکنندگان از دوزهای مختلف این پرتودهی استفاده می‌شود. اهداف اقتصادی این اقدام مشترک، افزایش صادرات محصولات هندی به بازارهای جهانی به ویژه روسیه، و کاهش ضایعات پس از برداشت و افزایش سودآوری کشاورزان اعلام شده است. روسیه برنامه دارد این مدل را به کشورهایی مانند امارات، موریس و مالزی نیز گسترش دهد.
آینده تجارت کشاورزی با پرتودهی
پرتودهی به‌عنوان یک فناوری پاک و کارآمد، آینده تجارت محصولات کشاورزی را متحول خواهد کرد. با حمایت سازمان‌های بین‌المللی و سرمایه‌گذاری کشورها، این روش می‌تواند امنیت غذایی جهانی را بهبود بخشد و تجارت پایدار را ممکن سازد.
در شرایطی که جهان با چالش‌هایی مانند تغییرات اقلیمی، کاهش منابع و افزایش تقاضا روبه‌رو است، پرتودهی می‌تواند راهی مطمئن برای تأمین غذای سالم و کاهش ضایعات و تلفات مواد غذایی باشد.
منابع:
سایت آژانس بین المللی انرژی اتمی
انتهای پیام/ کشاورزی
