به گزارش مسیر اقتصاد دوازدهمین نشست از یازدهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی با موضوع «نقش آفرینی شرکتهای پیشران در تحقق امنیت غذایی» سه شنبه ۱۶ بهمن‌ماه ۱۴۰۳ از ساعت ۱۵ الی ۱۷ و با میزبانی «مجمع کارآفرینان ایران» برگزار شد. در این نشست فعالان اقتصادی صنایع غذایی پیشینه گروه صنعتی خود و ظرفیت‌های کنونی آن در تولید محصولات و بازارهای صادراتی را تشریح کردند و نحوه نقش آفرینی گروه خود در تحقق امنیت غذایی کشور و تبدیل ایران به هاب غذای منطقه را مشخص کردند. همچنین موانع و مسائل پیش روی گروه‌های صنعتی برای توسعه فعالیت‌های خود و رشد تولید و صادرات مطرح شد.
امکان تولید و صادرات بدون نیاز به انرژی یارانه ای و ارز ترجیحی را داریم
کورش منتصر رئیس هیئت مدیره گروه صنعتی کورش و همچنین مدیرعامل هلدینگ صنایع غذایی هستی در این نشست گفت: این مجموعه که زیرمجموعه گروه صنعتی گلرنگ محسوب می‌شود، با تسلط بر ۲۴ درصد بازار روغن‌های خوراکی (معادل ۳۴۰ تا ۳۵۰ هزار تن) و ۱۱ درصد بازار مرغ گوشتی (معادل ۲۴۰ تا ۲۵۰ هزار تن)، نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی کشور ایفا می‌کند.
وی افزود: این هلدینگ با مدیریت زنجیره تأمین از مزرعه تا سفره، در ۴۴۰ شهرستان و از طریق شبکه‌ای متشکل از حدود ۲۰ هزار فروشگاه، به توزیع محصولات خود می‌پردازد.
کورش منتصر گفت: در مجموعه‌های سپید ماکیان و افق کوروش، الگوی همکاری با واحدهای کوچک مرغداری به صورت تأمین نهاده‌ها و خرید تضمینی محصول اجرا می‌شود. از مجموع ۱۸ هزار واحد مرغداری موجود در کشور، این هلدینگ با ۱۱ درصد از واحدها همکاری می‌کند. این مدل همکاری با زنجیره‌های تولید، نقش مؤثری در تقویت امنیت غذایی کشور دارد.
وی افزود: ما باید به گونه ای با تولیدکنندگان خرد تعامل کنیم که هم آنها همکاری خود با ما را ادامه دهند و هم ما از کیفیت محصول و کمیت آن مطمئن شویم.
منتصر ادامه داد: شرکت های بزرگ و پیشران این ظرفیت را دارند که شرکت های کوچک را فعال کنند و زنجیره صنعتی را توسعه دهند. اولویت برای شرکت های بزرگ اول حجم تولید است و بعد سود.
رئیس هیئت مدیره گروه صنعتی کورش گفت: تجربه موفق ترکیه نشان می‌دهد که با مدیریت پنج زنجیره بزرگ تولید مرغ، این کشور از واردکننده به صادرکننده ۷۰۰ هزار تنی تبدیل شده است. با این حال، علی‌رغم مزیت‌های نسبی ایران در تولید مرغ، از جمله شرایط اقلیمی مناسب، موانعی همچون قوانین متغیر، محدودیت‌های ناشی از دریافت ارز و چالش‌های رفع تعهد ارزی، مانع توسعه صادرات شده است.
وی افزود: این در حالی است که گسترش صادرات به بازارهایی مانند عراق می‌تواند به تقویت روابط اقتصادی و حمایت متقابل منجر شود و ما ظرفیت این را داریم که در بازار این کشور ورود قابل توجهی داشته باشیم.
کورش منتصر گفت: یکی از موانع اساسی در مسیر توسعه صنعت غذا، فقدان شفافیت در دستورالعمل‌ها و مقررات است. برای نمونه، نامشخص بودن وضعیت ارز ترجیحی در سال آینده، امکان برنامه‌ریزی و تأمین منابع را از بخش خصوصی سلب می‌کند. علاوه بر این، اتخاذ سیاست‌های خلق‌الساعه مانند ممنوعیت‌های ناگهانی صادرات و واردات، به فضای کسب‌وکار آسیب جدی وارد می‌کند.
وی افزود: نگاه بخشی به مسائل و عدم مشارکت بخش خصوصی در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور از دیگر موانع توسعه محسوب می‌شود.
منتصر گفت: آشفتگی‌های موجود مانند نوسانات نرخ ارز، به نفع دلالان و به ضرر تولیدکنندگان عمل می‌کند. در واقع تولیدکنندگان بزرگ از شرایط با ثبات نفع می برند.
وی افزود: چالش اصلی تولیدکنندگان نه با ذی‌نفعان پایین‌دستی، بلکه با سطوح بالای تصمیم‌گیری است که حتی اجازه واردات مستقیم نهاده‌های مورد نیاز را به تولیدکنندگان نمی‌دهند.
رئیس هیئت مدیره گروه صنعتی کورش گفت: این محدودیت‌ها بر کیفیت تولید نیز تأثیر منفی می‌گذارد. برای مثال، در حالی که در کشورهای پیشرفته ضریب تبدیل نهاده به گوشت حدود ۱.۶۲ است، این نسبت در ایران به دلیل کیفیت پایین نهاده‌ها به ۱.۹ می‌رسد.
وی افزود: در شرایط فعلی، تولید برخی کالاها در داخل کشور امکان‌پذیر نیست. برای مثال، شرایط اقلیمی اجازه کشت دانه‌های روغنی را نمی‌دهد. در چنین مواردی، می‌توان با تدوین پروتکل‌های مشخص، از ظرفیت کشورهایی مانند روسیه برای کشت این محصولات استفاده کرد. این راهکار با بهره‌گیری از مزیت کریدوری ایران و همکاری با کشورهای منطقه می‌تواند به تأمین نیازهای داخلی و توسعه صادرات کمک کند.
کوروش منتصر ادامه داد: ما میخواستیم در قزاقستان کشت فراسرزمینی انجام دهیم و برای این کار در آنجا زمین هم تامین کردیم. اما به دلیل عدم امکان تبدیل ریال به ارز، نتوانستیم این کار را انجام دهیم و برگشتیم.
وی افزود: این یک خسران بزرگ است که برای چنین کاری که شعار آن هم بسیار داده می شود، همکاری لازم انجام نشد و ما نتوانستیم این فعالیت اقتصادی و مهم مرتبط با امنیت غذایی را توسعه دهیم.
منتصر گفت: تولیدکنندگان بزرگ ظرفیت های بزرگی هم دارند که دولت با موانعی که ایجاد می کند، اجازه بهره برداری از آن را نمی دهد. مثلا قانون ورود موقت الان وجود دارد اما به دلیل مسائل ارزی نمی توان از آن استفاده کرد.
وی افزود: تا می خواهیم از فرصت های بین المللی استفاده کنیم و حتی سرمایه گذاری داخلی را افزایش دهیم، به چشم مجرم به بخش خصوصی نگاه می شود و می گویند شما میخواهید از رانت استفاده کنید. در حالی که ما می توانیم بدون نیاز به انرژی یارانه ای و ارز ترجیحی، تولید و صادرات را افزایش دهیم. اینها را نمی خواهیم، فقط می خواهیم برای تولید و صادرات و ارزآوری مانع ایجاد نشود.
حفظ بازارهای صادراتی با ممنوعیت های خلق الساعه ممکن نیست
آرمان خالقی عضو هیئت مدیره گروه صنعتی شیرین عسل گفت: مجموعه شیرین عسل فعالیت خود را در سال ۱۳۷۱ با یک واحد صنعتی کوچک تولید کیک و بیسکویت آغاز کرد که در نوع خود نوآورانه بود. این شرکت که از ابتدا کاملاً خصوصی بود، به تدریج در صنعت شیرینی و شکلات رشد کرد و با شکل‌دهی زنجیره ارزش، به عرصه صادرات نیز وارد شد.
وی افزود: برای دستیابی به نهاده‌های باکیفیت مانند تخم‌مرغ، آرد و شیر مناسب، مجموعه به زنجیره تولید مرغ تخم‌گذار، گاوداری و سایر صنایع وارد شد. به تدریج، تولید نوشیدنی، رب و کنسانتره نیز به فعالیت‌ها اضافه شد. در ادامه، با تأمین خوراک دام، زنجیره دام و طیور گوشتی نیز شکل گرفت. شعار «از مزرعه تا سفره» سال‌هاست که با هدف ارتقای کیفیت و کاهش قیمت دنبال می‌شود.
خالقی ادامه داد: حذف واسطه‌گری‌های غیرضروری توسط مجموعه‌های زنجیره‌ای، موجب رقابتی شدن محصولات شده و اکنون ۸۵ بازار صادراتی برای کشور تعریف شده است. هرچند تحریم‌ها و محدودیت‌ها موجب نوسان در بازار شده، اما باید توجه داشت که فتح بازار صادراتی آسان‌تر از حفظ آن است.
این فعال صنعتی گفت: حفظ بازار صادراتی است که اولویت دارد و مهم است و با سیاست های خلق الساعه مثل ممنوعیت های صادراتی نمی شود این کار را انجام داد.
خالقی گفت: اقتصاد مقاومتی از طریق پیوند با اقتصاد جهانی محقق می‌شود، به‌گونه‌ای که حضور ایران در اقتصاد جهانی محسوس باشد. در واقع اقتصاد ما زمانی تقویت می شود که به اقتصاد جهان گره بخورد و آنها نتوانند ما را حذف کنند.
وی افزود: این روابط تجاری است که مناسبات سیاسی را شکل می‌دهد، موضوعی که در دیپلماسی کشور مغفول مانده است. شراکت با اقتصادهای سایر قاره‌ها می‌توانست آسیب‌پذیری اقتصاد کشور را کاهش دهد.
عضو هیئت مدیره گروه صنعتی شیرین عسل افزود: شرکت های بزرگ دیپلماسی اقتصادی را تسهیل می کنند و می توانند اقتصاد ایران را به عنوان یک مزیت به اقتصاد جهان گره بزنند و وابستگی ایجاد کنند تا به راحتی امکان تحریم وجود نداشته باشد.
خالقی ادامه داد: شیرین عسل اکنون با ۳۴ شرکت در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کند. در حوزه بازرگانی، چندین مجموعه مستقل برای صادرات و واردات دارد و از سال ۱۳۸۴ توزیع در بیش از ۳۵۰ فروشگاه زنجیره‌ای را آغاز کرده است. همکاری بین فروشگاه‌های زنجیره‌ای جایگزین رقابت‌های مخرب گذشته شده است.
وی افزود: حذف واسطه‌های غیرضروری موجب افزایش کیفیت و کاهش قیمت و کاهش گردش سرمایه بین تولیدکننده و مصرف‌کننده شده است. شیرین عسل با درک اهمیت حمل و نقل، یک شرکت قدرتمند در پخش داخلی نیز تأسیس کرده است.
خالقی گفت: شیرین عسل اکنون بزرگترین تولیدکننده دانه کاکائو در خاورمیانه است و حضور موفق در آفریقا، به تسهیل روابط دیپلماتیک کشور کمک کرده است. این مجموعه به مناطقی از آفریقا وارد شده که پیش از این هیچ ایرانی در آن حضور نداشته است.
وی ادامه داد: حضور شرکتهای معتبر در بازارهای خارجی، زمینه‌ساز توسعه فعالیت‌های تجاری می‌شود. تجربه توزیع کالاهای بی‌کیفیت ایرانی در کشورهای تازه استقلال‌یافته شوروی سابق، نشان داد که ورود بدون استراتژی به بازارهای خارجی می‌تواند به اعتبار اقتصادی کشور آسیب بزند. موفقیت شیرین عسل در رقابت با برندهای جهانی در آفریقا، راه را برای سایر محصولات ایرانی هموار کرده است.
عضو هیئت مدیره گروه صنعتی شیرین عسل گفت: ما وقتی سرمایه گذاری می کنیم، این منابع و سرمایه ها برای کشور باقی می ماند و کسی که اینجا سرمایه گذاری می کند، بیشترین وابستگی و دلبستگی به کشور را دارد.
وی افزود: دولت باید با چنین افراد و مجموعه هایی برخورد مناسبی داشته باشد و طوری عمل کند که این سرمایه گذاری افزایش پیدا کند، نه اینکه تصور شود بزرگ شدن شرکتها و تولیدکنندگان خطرناک است. بعضی وقتها نسبت به بخش خصوصی چنین تصوری وجود دارد.
آرمان خالقی گفت: بخش خصوصی به عنوان رکن اساسی اقتصاد، نقشی غیرقابل بازگشت در توسعه کشور دارد. دولت باید رویکرد خود را نسبت به بخش خصوصی معتبر مشخص کند. برای جلوگیری از نوسانات تولید، توسعه داشبوردهای مدیریتی و سیاست‌های اقتصادی پایدار ضروری است.
وی افزود: با پایان برنامه چشم‌انداز ۲۰ ساله، نبود افق روشن برای آینده، منجر به برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و مبهم شده است. در شرایط محدودیت منابع آب و خاک، تولید باید برنامه‌محور باشد و بر اساس آمایش سرزمینی صورت گیرد. تغییر نگرش در انضباط دولتی و تمرکز بر مزیت‌های نسبی کشور، برای موفقیت زنجیره‌های پایدار تولید تا مصرف ضروری است.
صنایع غذایی بزرگترین صنعت خصوصی کشور است
محمد امینی رعیا دبیر نشست و مدیر اندیشکده اقتصاد مقاومتی گفت: چهار صنعت در کشور وجود دارد که رشد بیش از روند داشته و جزو صنایع بزرگ محسوب می شود. صنعت نفت، صنعت پتروشیمی، صنعت معدنی و صنعت غذایی این چهار صنعت است.
وی افزود: در این میان، صنعت غذایی بزرگترین صنعت خصوصی کشور است و سه صنعت دیگر عمدتا دولتی و حاکمیتی یا دولتی-خصوصی هستند. لذا اینجا یک ظرفیت بزرگ وجود دارد که باید به بهترین شکل از آن بهره برداری شود.
امینی رعیا گفت: شرکتهای بزرگ صنایع غذایی می‌توانند به عنوان تسهیل‌گر دیپلماسی اقتصادی عمل کنند و نقش‌آفرینی دولت را در این حوزه تقویت نمایند. صنعت غذا یکی از ظرفیت‌های مهم کشور برای ایفای نقش مؤثر در نظم نوین جهانی محسوب می‌شود.
وی افزود: اگر می خواهیم در نظم نوین جهانی نقش آفرینی کنیم، باید مزیت صنعتی داشته باشیم و یک زنجیره صنعتی با محوریت صنایع غذایی و با امتداد کشورهای منطقه و جهان شکل دهیم. صنعت غذایی در حال حاضر می تواند این نقش را ایفا کند و دولت با تدبیر و طراحی باید از ظرفیت بخش خصوصی در تبدیل ایران به هاب غذا استفاده نماید.
محمد امینی رعیا مدیر اندیشکده اقتصاد مقاومتی در این نشست گفت: برای تولیدکنندگان بزرگ صنایع غذایی، حفظ و افزایش حجم تولید در کوتاه‌مدت از اولویت بالاتری نسبت به سودآوری برخوردار است. این رویکرد با اهداف کلان کشور در زمینه تأمین امنیت غذایی همسو است.
وی افزود: شرکت های پیشران و بزرگ این ظرفیت را دارند که نیازهای کشور را برآورده کنند و امنیت غذایی را محقق نمایند. در این زمینه دولت باید سیاستگذاری کند و از این ظرفیت بزرگ که در کشور شکل گرفته استفاده نماید.
مدیر اندیشکده اقتصاد مقاومتی گفت: شرکتهای پیشران می توانند با فعال کردن زنجیره های صنعتی و حجم زیادی از تولیدکنندگان خرد، جهش تولید را رقم بزنند.
وی افزود: در مقیاس بزرگ و برای ایجاد رشد اقتصادی، باید از ظرفیت شرکتهای پیشران استفاده کرد و دولت باید بتواند با جهت دهی این شرکتها و الزام آنها، زمینه توسعه فعالیت تولیدکنندگان خرد را فراهم کند. دولت نمی تواند با تعداد زیادی تولیدکننده خرد در تعامل باشد ولی می تواند شرکتهای بزرگ را در این راستا فعال نماید.
امینی رعیا گفت: علی‌رغم امکان فعالیت و صادرات صنایع غذایی بدون وابستگی به ارز ترجیحی و انرژی یارانه‌ای، این حمایت‌ها گاهی به مانعی برای توسعه تبدیل شده‌اند. به عنوان نمونه، محدودیت‌های ناشی از دریافت ارز، امکان ورود موقت کالا و فرآوری و صادرات را سلب کرده است.
وی افزود: سیاست های ترجیحی حتما لازم است و باید با اهدافی مورد استفاده قرار گیرد، اما این سیاست ها اگر به تولید لطمه بزند نقض غرض است و باعث می شود در مجموع مردم ضرر کنند و سفره آنها کوچک شود.
امینی رعیا ادامه داد: نمونه بارز عدم بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود، وجود ظرفیت خالی ۱۸ میلیون تنی در تولید آرد است.
وی افزود: با وجود این ظرفیت بزرگ، سال گذشته عراق از ما خواست حدود یک میلیون تن آرد برایش تامین کنیم اما به دلیل محدودیت های متعدد امکان انجام این کار فراهم نشود که یک ضرر بزرگ است و نشان می دهد باید در سیاست های صنعتی و تولیدی و ترجیحی تجدید نظر کنیم.
امینی رعیا گفت: بعضی مدیران دولتی فهم درستی از فعالیت بخش خصوصی ندارند و تصور می کنند با مجرم طرف هستند و دائما کار بخش خصوصی را عقب می اندازند در حالی که بعضی اوقات یک روز تاخیر در فعالیت بخش خصوصی، چند صد میلیارد ضرر ایجاد می کند.
وی افزود: گفته می شود بخش خصوصی رانت دارد و در مورد صنایع غذایی هم این بحث زیاد مطرح می شود. این در حالی است که سایر صنایع با وجود برخورداری از رانت‌های مشابه، به سطح توسعه‌یافتگی صنایع غذایی نرسیده‌اند. شرکت ها و صنایع دولتی هم از این رانت بهره مند بوده اند و نمی شود این موارد را صرفا به یک صنعت خاص اطلاق کرد.
انتهای پیام/ کشاورزی
