به گزارش مسیر اقتصاد نهمین نشست از یازدهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی با موضوع «الگوی خوداتکایی در خوراک و احیای نژادهای دام و طیور بومی»، چهارشنبه ۱۹ دی‌ماه ۱۴۰۳ از ساعت ۹ الی ۱۲ و با میزبانی «موسسه تحقیقات علوم دامی» برگزار شد.
در این نشست کارشناسان و مسئولان انواع خوراک جایگزین برای دام و طیور در شرایط فعلی کشور را با هدف کاهش وابستگی به واردات معرفی کردند و درباره نحوه تولید آنها به ارائه نظر پرداختند. همچنین امکان جایگزینی نژادهای داخلی دام و طیور با نژادهای خارجی و الگوی مصرف خوراک آنها با هدف کاهش وابستگی به واردات مورد بررسی قرار گرفت.
تنوع بخشی به اقلام خوراک دام و طیور راهکار توسعه پایدار تولید پروتئین دامی
حسن خمیس آبادی رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور ضمن تشکر از اندیشکده اقتصاد مقاومتی برای برگزاری این نشست تخصصی در موسسه تحقیقات علوم دامی گفت: یکی از اهداف موسسه کاهش وابستگی به نهاده های دامی و افزایش خوداتکایی در آن است.
وی افزود: یکی از نقاط تمرکز موسسه کاهش وابستگی به نهاده دامی و ارزبری است. از طرف دیگر با عنایت به سرمایه نژادها و ذخایر بومی طیور و دام سبک و سنگین، موسسه در جهت تهیه راهکارها در قالب طرح‌های کلان علوفه، گوشت قرمز و گوشت سفید اهدافش را پیگیری می‌کند.
رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور گفت: امروزه با توجه به دو برنامه سند امنیت غذایی و برنامه هفتم پیشرفت که موسسه تحقیقات علوم دام در تهیه آنها نقش داشته و وظایف جدی نیز به عهده موسسه قرار داده شده است، راهکارهای مشخصی برای توسعه پایدار تولید پروتئین دامی در دست اقدام داریم.
وی افزود: یکی از اهدافی که در این نشست‌ها و موسسه پیگیری می‌شود، تنوع بخشی به اقلام خوراک دام و طیور است که همکاران ما ارزش غذایی تمام اقلام قابل استفاده در خوراک دام و طیور را برآورد کرده و راهکارهای استفاده آن در جیره را مشخص کردند.
می‌توان از سورگوم و کنجاله‌های دیگر نیز در غذای طیور استفاده کرد
مصطفی سیدمصطفوی رئیس هیئت مدیره كانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار طیور ایران در این نشست گفت: تمام سابقه کار من در صنعت مرغداری است. به دلیل نیاز به کارهایی که مربوط به تولید محصولاتی مثل تخم مرغ یا گوشت مرغ بوده، به اجبار به سمت کشاورزی و تولید نهاده مربوطه هم حرکت کردیم. باید توجه داشته باشیم که اگر روزی نهاده‌های وارداتی به کشور نرسید نباید تولید مرغ و تخم مرغ در کشور متوقف شود. به همین دلیل حتما باید بخشی از نیاز داخلی به نهاده‌ها از طریق تولید داخلی تامین شود.
وی افزود: ما تولید داخلی نهاده‌ها را از زمان جنگ شروع کردیم. ذرت و سویا پایه اصلاح ژنتیکی مرغ در دنیا از سال ۱۸۷۰ است ولی اینطور نیست که نتوان از دیگر غلات استفاده کرد. به طور مثال می‌توان از سورگوم و کنجاله‌های دیگر نیز در غذای طیور استفاده کرد.
رئیس هیئت مدیره كانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار طیور ایران گفت: امروز همه چیز را باید از دریچه اقتصاد آن دید. اگر ذرت و سویای وارداتی به صرفه باشد، از آن استفاده می‌شود؛ ولی اگر کنجاله‌های داخلی مثل پنبه دانه، سورگوم یا خرده گندم داخلی با قیمت مناسب در دسترس باشد، به طور حتم مرغدار از آن استفاده خواهد کرد.
وی افزود: یک نکته دیگر اینکه ذرت و کنجاله سویای وارداتی در سه سال گذشته با قیمتی به مراتب بالاتر از قیمت جهانی به دست مصرف کننده ایرانی می‌رسد. به نظر من سیاستگذار نباید برای تولیدکننده تعیین تکلیف کند، بلکه باید شرایط اقتصادی نهاده‌ها را به نحوی رقم بزند که استفاده از نهاده وارداتی برای تولیدکننده به صرفه باشد و نهاده با کمترین قیمت به دست تولید کننده برسد.
رئیس هیئت مدیره كانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار طیور ایران گفت: برنامه هفتم که از نظر من دچار مشکلاتی است، با حدود یک سال و نیم تاخیر ابلاغ شده است و همچنان مشخص نیست الزامات آن چیست. من فکر میکنم اگر قرار باشد تغییری در صنعت خوراک دام ایجاد شود، نیاز به سرمایه‌گذاری دارد و دولت باید برای منابع آن فکری بکند و بعد برنامه بریزد.
وی افزود: به نظر من فقط برای گوشت مرغ حدود ۴ میلیون تن ذرت و نزدیک به ۲ میلیون تن کنجاله سویا نیاز داریم که با احتساب تولید تخم مرغ، مجموعا به حدود ۹ میلیون تن می‌رسد. قیمت این محصولات به ازای هر تن حدود ۲۵۰ تن است که اگر منابع مالی آن موجود باشد ما هم میتوانیم وارد کنیم؛ ولی نباید شرایط به نحوی باشد که کالا در گمرک معطل شود و هزینه اضافی به آن تحمیل شود. اگر این امکان فراهم باشد که محصولاتی دیگر برای جایگزینی ذرت و سویا با قیمت مناسب مورد استفاده قرار بگیرد نیز میتوانیم با دولت همکاری کنیم.
خوراکهای آماده باید جایگزین خوراک خام دامی شوند
صمد عیسی‌زاده معاون مدیرکل دفتر بهبود تغذیه و جایگاه دام وزارت جهاد کشاورزی در این نشست گفت: در دفتر بهبود تغذیه سیاست‌هایی برای بهبود تغذیه دام و طیور از جمله استفاده از کارخانجات خوراک آماده دام و طیور که سرمایه عظیمی در احداث آنها صرف شده است، داشتیم.
وی افزود: استفاده از خوراکهای خام ضایعات فراوانی ایجاد می‌کند و خوراک آماده ابزار موثری در ارتقای بهره‌وری است. سالهای گذشته نهاده‌های مرغداران بر اساس ضریب تبدیل ۲ تخصیص می دادیم و برای وزن هدف ۲.۵ کیلو مرغ، ۵ کیلوگرم نهاده استفاده می شد. طی سال ۱۴۰۱ به بعد ضریب تبدیل را کاهش دادیم تا بخش تولید استفاده حداکثری از نهاده ها داشته باشند و از همین محل بخش زیادی از نهاده وارداتی ذخیره شد که بخش تولید هم متوجه شد باید به بسته خوراکهای آماده رجوع کند.
وی افزود: توسعه کشت دانه‌های روغنی مثل کلزا، آفتابگردان و پنبه دانه باید توسعه یابد. موفق شدیم یک میلیون و دویست هزار تن به جای ذرت و کنجاله سویا از سورگوم و سایر کنجاله‌ها استفاده کنیم. در برنامه هفتم امکان خودکفایی جو تا ۹۰ درصد دیده شده که قابل دستیابی است؛ اما همانطور که در این سند ذکر شده نمیتوان در سویا و ذرت به خودکفایی کامل دست یافت چون پر آب بر است و نیازمند راه‌های جایگزین هستیم.
معاون مدیرکل دفتر بهبود تغذیه و جایگاه دام وزارت جهاد کشاورزی گفت: یکی از مسائل اینجاست که به دلیل برق یارانه‌ای مرغداری‌ها، استفاده از غذای از پیش آماده شده در کارخانه‌ها به صرفه نیست و مرغدار با وجود بهره وری پایین تر ترجیح می‌دهد نهاده را بخرد و خودش در داخل مرغداری آن را به خوراک مرغ تبدیل کند. این معضل نیز به قیمتگذاری های دولتی و نحوه اختصاص یارانه برمی‌گردد و دست ما را در سیاستگذاری برای مرغداری‌ها بسته است. باید بپذیریم که اقتصاد و مقرون به صرفه بودن حرف اول را در صنعت می‌زند.
وی افزود: نکته دیگر اینکه اگر بتوانیم یونجه را جایگزین کنجاله سویا کنیم، هم از نظر کاهش ارزبری و هم از نظر ارزش غذایی محصولات تولیدی به سود کشور است؛ ولی از آنجا که کنجاله سویا در نهایت وزن بیشتری تولید می‌کند، کشاورز به این سمت حرکت نمی‌کند. همچنین در خصوص سورگوم، گاهی اوقات کشاورز داخلی بدون خریدار می‌ماند و دلیل آن نیز در دسترس بودن نهاده وارداتی با قیمت مناسبتر است.
صمد عیسی‌زاده گفت: ما دستورالعمل‌های لازم برای تولید نهاده بر اساس بقایا را تهیه کردیم ولی در صحنه عمل، اجرایی شدن آن به الزاماتی نیاز دارد که مهمترین آن مدیریت مناسب تر یارانه اعطایی به نهاده وارداتی است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: بنابراین من فکر میکنم گره‌های اساسی را باید باز کنیم تا امکان حرکت به سمت خوداتکایی فراهم شود و در این زمینه مدیریت یارانه وارداتی بسیار حائز اهمیت است. در معاونت‌های مختلف وزارت کشاورزی نیز نیاز به هماهنگی بیشتر و برنامه ریزی واحد در این زمینه نیاز داریم.
منابع ارزی کشور به جای واردات نهاده باید صرف زیرساخت‌های تولید کشاورزی شود
احمد مقدسی رئیس هیات مدیره انجمن صنفی گاوداران ایران در این نشست گفت: زمین‌های ما روز به روز فرسایش بیشتری پیدا می‌کند و در حال از دست دادن منابع خاک هستیم. ما به جای اینکه به خودروساز ارز بدهیم که خودروهای بی کیفیت تولید کند باید ماشین آلات به روز برای تولید بهینه غذا وارد کنیم.
وی افزود: باید بذر روز دنیا را وارد کنیم تا تولیدات بهتری داشته باشیم. منابع ارزی کشور باید صرف این موارد شود. کودهای ریز مغذی نیز باید در واردات مورد توجه باشد. مسئله بعدی آموزش کشاورزی است که امروز بین کشاورزان و متولیان مغفول مانده است. با وجود ارزان بودن کود طبیعی مناسب، کشاورزان دارند از کود شیمیایی استفاده می‌کنند که به دلیل یارانه دولت با قیمت کمتر قابل تهیه است. کود شیمیایی نیز به از بین رفتن منابع خاک کشور منجر شده است.
رئیس هیات مدیره انجمن صنفی گاوداران ایران گفت: استفاده بهینه از زمین های کشاورزی که صرف کاشت نهاده می‌شود، میتواند به افزایش تولید منجر شود که ریشه در عدم اطلاع کشاورزان و عملکرد نا مناسب آنها در کاشت و برداشت محصول یا استفاده از کود مناسب دارد. به طور مثال در ذرت دام علوفه ای برای دام سنگین، قبل از رسیدن و به صورت کال برداشته می‌شود که موجب کاهش تولید در هکتار می‌شود. همین مسئله برای یونجه نیز برقرار است.
وی افزود: علاوه بر این باید برای ورود تجهیزات نوین نیز سرمایه‌گذاری شود و در اختیار کشاورزان قرار بگیرد. با این حال برای تولید ذرت دانه‌ای امکان رسیدن به خودکفایی نداریم. علاوه بر این صنایع تبدیلی ما در بخش کشاورزی نیز بسیار ضعیف است و خیلی در این زمینه عقبیم.
رئیس هیات مدیره انجمن صنفی گاوداران ایران گفت: بلای جان تولید قیمتگذاری دستوری است؛ چرا که به بهانه حمایت از مصرف کننده دارد به واردات ارز ترجیحی می‌دهد. واقعا سئوال این است که چرا باید این مقدار ارز از مملکت برای واردات بیرون برود؟ چرا به تولیدکننده اجازه نمی‌دهیم نهاده وارداتی را خودش تامین کند و محصول خود را با قیمتی که می‌خواهد بفروشد؟
وی افزود: امروز به دلیل تامین ارز ترجیحی، کیفیت نهاده‌های وارداتی به هیچ عنوان مطلوب نیست ولی ما مجبوریم آن را بخریم؛ در حالی که پیش از اختصاص ارز ترجیحی واردکننده برای اینکه محصول خود را بفروشد، مجبور بود نهاده با کیفیت وارد کند. به نظر من اگر قرار است یارانه‌ای داده شود، نباید به واردات اختصاص یابد، بلکه باید به مردم اعطا شود و به این ترتیب مشکلی به بخش تولید تحمیل نشود.
تجربه موفق اصلاح ۶ نژاد مرغهای بومی دو منظوره در کشور
شعله قربانی مجری طرح اصلاح نژاد مرغ بومی کشور در این نشست گفت: در موسسه تحقیقات علوم دامی برای جلوگیری از انقراض مرغ بومی وارد اصلاح نژاد سویه‌های بومی شدیم و به دنبال آن هستیم که عملکرد این سویه‌ها را در سایتهای متمرکز خود بهبود دهیم.
وی افزود: هدف‌گذاری موسسه از احیای نژاد بومی مرغ، پرورش مرغ دو منظوره بوده است و برای این کار در ۶ منطقه توده‌های مرغ بومی همان منطقه را جمع‌آوری کردیم. با وجود آنکه در دنیا مرغ دومنظوره کمتر تولید می‌شود چرا که دو صفت تخم گذاری و گوشت آوری همبستگی منفی دارند و این مساله تولید سویه دومنظوره را بسیار سخت می‌کند اما ما در مراکز ۶ گانه خود مرغهای دومنظوره‌ای را معرفی کردیم و موفق شدیم طی ۸ هفته، خروس های این گله ها را به ۱.۵ کیلوگرم وزن برسانیم و تخمگذاری مرغ های این گله ها نیز به ۲۰۰ تخم مرغ رسیده است. اما در هر زمانی که سیاستگذاری تغییر کند امکان گرفتن سویه تخم گذار با عملکرد بالاتر از این ۶ نژاد وجود دارد و نژاد ایستگاه ارومیه نیز میتواند به صورت سویه گوشتی توسعه پیدا کند.
مجری طرح اصلاح نژاد مرغ بومی کشور گفت: تجربه کشورهای چین، تایوان، برزیل و هند نشان داده است که ۹۰ درصد بنگاهها در این کشورها کوچک و متوسط هستند و ۵۰ درصد تولید را نیز همین واحدها انجام می‌دهند که به نظر می‌رسد این تجربه برای ما قابل الگوگیری است.
وی افزود: ما در کشور شرایط اقلیمی متنوعی داریم و روستاها بستر مناسبی هستند تا مرغ بومی را در آن پرورش دهیم. به این صورت تولید پروتئین در کشور بالا می‌رود و از خروج نیروی کار روستایی به سمت شهرها و اشتغال کاذب جلوگیری می‌شود و اهرمی برای کمک به امنیت غذایی کشور خواهد شد. ۶ ایستگاه مرغ بومی ما در واقع تولید مرغ اجداد دارند که پتانسیل خوبی برای تخمگذاری دارند و با حداقل خوراک و جیره کم، تولید مناسبی دارند.
استاندارد غذایی خوراک دام شامل ۴۳ قلم و نه ۳ قلم است
علیرضا آقاشاهی مجری طرح کلان خوداتکایی در خوراک دام و طیور در این نشست گفت: ارتقاء خوداتکایی در تامین نهاده‌های دام و طیور به عبارتی هم ترازی خوراک یک زنجیره است. در این زمینه هم باید به ظرفیت تولید خوراک در داخل توجه شود و هم به نژادهایی که به این هدف کمک می‌کند توجه شود.
وی افزود: عملکرد تولید در کشور در خصوص نهاده‌هایی مثل ذرت، جو، ذرت علوفه‌ای و یونجه، به مراتب کمتر از میانگین کشوری و حد مطلوب است؛ بنابراین افزایش تولید با افزایش بهره وری در تولید، میتواند حدود ۳۰ تا ۷۰ درصد افزایش تولید این محصولات را با همین میزان سطح زیر کشت به همراه داشته باشد و به خوداتکایی در تولید این نهاده‌ها کمک کند.
آقاشاهی ادامه داد: علاوه بر این بقایای بعد از برداشت محصولاتی مثل چغندر قند و نیشکر قابلیت این را دارد که به عنوان خوراک دام مورد استفاده قرار بگیرد. بحث بعدی سرشاخه‌های خرماست که ارزش غذایی آن حدود نصف کاه است و به آن هم توجه نشده است. بقایای بعد از برداشت پسته یا خرمای ضایعاتی نیز میتواند به عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار بگیرد. کود مرغی هم میتواند مانند کنجاله سویا مورد استفاده قرار بگیرد. ۱۴ میلیون تن هدر رفت غلات کشور هم میتواند در زنجیره خوراک دام مورد استفاده قرار بگیرد. با توجه به منابع آب و خاک فعلی، می‌توان خوداتکایی در امنیت غذایی را به دست آورد.
مجری طرح کلان خوداتکایی در خوراک دام و طیور گفت: در حوزه سیاستگذاری که دولت متولی آن است، در اقلامی که میتوانیم استفاده کنیم باید برنامه مشخصی داشته باشیم. در کشور برزیل جدول استاندارد غذایی خوراک دام شامل ۴۳ قلم است اما ما آن را به ۳ قلم کاهش دادیم.
وی افزود: اتوبان ۴۳ بانده خوراک دام اگر به ۳ باند کاهش یابد، فساد و تخلف به وجود خواهد آمد. همچنین واردات را باید بر مبنای توان تولید داخل انجام دهیم. مثلا اگر گلوتن را به جای ذرت استفاده کنیم میتوانیم در خوراک دام از مقدار بیشتری اوره که تولید داخلی است، استفاده کنیم، اما اختیار خوراک دام را به دست تجار دادیم.
آقاشاهی اظهار داشت: ما بر اساس منابع طبیعی کشور واردکننده نهاده خواهیم بود اما باید خودمان تعیین کنیم چه چیزی برای واردات مناسب است و نظارت دقیقی روی واردات داشته باشیم. به طور مثال ۳۰ درصد نشاسته ذرت در مدفوع گاوها دفع می‌شود چون ذرت وارداتی ساختار سستی داشته و متناسب با نیاز ما نبوده اما با این سیستم واردات که تولیدکننده پروتئین نظارتی بر خوراک وارداتی ندارد، چطور میتوانیم به ذرت مناسب دست بیابیم؟ به این ترتیب ۶۵۰ هزار تن ذرت وارداتی به صورت کود دفع می‌شود.
۴۷ میلیون تن خوراک دام و طیور در داخل تولید می‌شود
مریم اطاعتی مدیرگروه محصولات علوفه‌ای وزارت جهاد کشاورزی در این نشست گفت: نیاز اعلامی توسط معاونت امور دام برای نهاده دام و طیور، ۷۵ میلیون تن اعلام شده که ۴۷ میلیون تن آن طبق آمارهای بخش زراعت تولید داخل می‌شود. مراتع کشور میتواند در بیشترین حالت ۱۰ میلیون تن علوفه تولید کند اما در حال حاضر به دلیل کمبود بارش حداکثر ۶ میلیون تن تولید می‌شود.
وی افزود: در زمینه علوفه خشبی و سیلویی کمبودی نداریم و ۲۵ میلیون تن تولید داریم. در دانه‌ها ۳ میلیون تن جو و کمتر از ۱ میلیون تن ذرت تولید می‌شود. ۱۴ میلیون تن نیز کاه و کلش در داخل داریم که در مجموع ۴۷ میلیون تن محصول به عنوان خوراک دام و طیور تولید داخل داریم.
مدیرگروه محصولات علوفه‌ای وزارت جهاد کشاورزی گفت: در خوراک دانه‌ای کمبود تولید داخل داریم که سیاست معاونت زراعت توسعه گیاهان شورزی و کم آب بر است. قصیل جو و تریتیکاله به خوبی توسعه یافته و پارسال ۲.۵ میلیون تن علوفه به این شبکه با مصرف آب سبز تولید شده است. کمبود در دانه‌ها موجب شد در سال ۹۸ دو معاونت زراعت و دامی با همکاری هم طرح کاهش وابستگی طی ۵ سال را بنویسند که قرار بود به مجلس برود و بودجه بگیرد اما متاسفانه هنوز اقدامی نشده است.
وی افزود: الان مشکلات بخش را می دانیم اما تا زمانی که ارز ترجیحی به این دو محصول داده می‌شود، تولیدات خوراک داخلی قابلیت رقابت نخواهد داشت. در برنامه مذکور نوشتیم طی ۵ سال میتوانیم ۲۵ درصد صرفه جویی در زمینه ذرت وارداتی داشته باشیم که با تولید ذرت، سورگوم و ارزن و ترینیکاله داخلی حاصل می‌شود. اما لازم است برای تولید سورگوم داخلی حتما بخشی از واردات ذرت به سورگوم اختصاص یابد تا مرغدار در انبار خودش همواره سورگوم برای افزودن به جیره داشته باشد تا توسعه جیره به این شکل صورت بگیرد و پذیرش در بخش ایجاد شود.
وی ادامه داد: همچنین سورگوم نیز باید تولید قراردادی باشد و برای کشاورز مشخص باشد چه کسی محصول را می‌خرد و متناسب با کیفیت مصرف تولید شود. اما وقتی کسی محصول را از کشاورز نمی خرد سال بعدی رغبتی به کاشت ندارد و با آموزش و ترویج کار پیش نمی‌رود. لذا مسأله قیمت خیلی مهم است و وقتی هزینه تمام شده تولید داخل از واردات حمایتی سویا گرانتر است طبعا مصرف نمی شود. در جو نیز میتوانیم تا ۵.۵ میلیون تن با رعایت الزامات برنامه خصوصا سیاستگذاری روی ذرت وارداتی، تولید داخل داشته باشیم.
ظرفیت فراوان دانش فنی در استفاده از نهاده‌های متنوع و بقایا به عنوان خوراک دام
عبدالله حسینی عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم دامی در این نشست گفت: با وجود اینکه سویه خوبی در بازار نداریم، از نظر ضریب تبدیل وضعیت نسبتا خوبی داریم. در مورد اینکه چرا واردات ذرت همچنان در حال افزایش است باید به صنایع دیگری اشاره شود. به طور مثال پالایشگاه‌های غلات امروز به طفیلی صنعت دام و طیور تبدیل شده اند و تولیدات آنها نیز از نظر کیفی مطلوب نیست و اختصاص یارانه ارزی به این صنایع جای تامل دارد.
وی افزود: در بحث دانش فنی امروز ظرفیت فراوانی در استفاده از نهاده‌های متنوع و بقایا داریم ولی به دلیل بی توجهی و عدم حمایت و به ویژه قیمت دستوری و یارانه‌ای سویا مجال کار کردن در این زمینه را از کشور گرفته است. اینکه دلار بالا برود مطلوب نیست و از طرف دیگر اینکه به نهاده وارداتی ارز یارانه‌ای بدهیم نیز برای کشور مطلوب نیست و دولت باید در این زمینه یک ثبات ایجاد کند.
انتهای پیام/ کشاورزی
