مسیر اقتصاد/ در اقدامی بسیار شگفت‌انگیز، دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا احتمالا سومالیلند را به عنوان یک دولت مستقل به رسمیت می‌شناسد. این تصمیم بی‌سابقه که توسط گاوین ویلیامسون، وزیر دفاع سابق بریتانیا فاش شد، می‌تواند به طرز چشمگیری ژئوپلیتیک شاخ آفریقا و آبراه‌های غرب آسیا تغییر دهد. به رسمیت شناختن سومالیلند در نزدیکی شبه جزیره عربستان، پایگاه استراتژیک جدیدی به غرب در جنگ علیه یمن فراهم می‌کند، زیرا از اکتبر ۲۰۲۳ کشتی‌های عازم اسرائیل کاملا از مسیر حذف شده‌اند. البته، این اقدام خطر تیره‌شدن روابط ایالات متحده با متحدان کلیدی منطقه‌ای مانند مصر و ترکیه را به همراه دارد که روابط قوی با سومالی دارند.
چرا سومالیلند مهم است؟
سومالیلند در سال ۱۹۹۱ استقلال خود را از سومالی اعلام کرد، اما هنوز توسط هیچ کشور مستقلی به رسمیت شناخته نشده است. سومالیلند محل زندگی یک سوم جمعیت سومالی و تقریباً به اندازه فلوریدا است و ثبات نسبی خود را حفظ کرده است. هرچند درگیری‌ها در مناطق شرقی آن از سال ۲۰۲۳ تشدید شده، بخش عمده‌ای از سومالیلند آرام است. همچنین، به لحاظ راهبردی در نزدیکی خلیج عدن قرار دارد که یک کریدور دریایی مهم را برای کشتی‌های عازم کانال سوئز و یمن است.
از زمان آغاز جنگ یمن در سال ۲۰۱۴، امارات به دنبال شریکی در شاخ آفریقا علیه دولت حامی انصارالله در صنعا بوده است. در سال ۲۰۱۶، امارات قراردادی به ارزش ۴۴۲ میلیون دلار برای ساخت بندری در شهر «بربرا» که تنها ۲۶۰ کیلومتر با شهر بندری عدن یمن فاصله دارد، امضا کرد. یک سال بعد، این بندر به یک پایگاه دریایی و هوایی گسترش و از سال ۲۰۱۸ برای حمله به داخل یمن مورد استفاده قرار گرفت. پایگاه نظامی همچنان در حال گسترش و آشیانه‌هایی بیشتری برای هواپیماها در حال ساخت است.
عادی‌سازی احتمالی و به رسمیت شناختن اسرائیل
بنا بر گزارش‌ها، امارات اکنون در حال کار بر روی توافق بین سومالیلند و اسرائیل است. در سال ۲۰۱۰، اسرائیل که علاقه‌مند به ایجاد جای پایی در نزدیکی دریای سرخ و خلیج عدن بود، به عنوان یکی از معدود کشورها با سومالیلند روابط دیپلماتیک برقرار کرد. تمایل اسرائیل به منطقه از زمانی افزایش یافته که یمن به تلافی نسل‌کشی جاری در غزه حمله مستقیم به آن‌ها را آغاز کرده است و در حال حاضر نیز حضور نظامی و اطلاعاتی مشترکی با امارات در جزیره سقطری یمن دارد.
بر اساس توافق امارات، اسرائیل در ازای به رسمیت شناختن آن، یک پایگاه نظامی در سومالیلند ایجاد خواهد کرد. این امر به تل‌آویو اجازه می‌دهد تا به جای تکیه بر کشورهای غربی، مستقیماً به یمن پاسخ دهد. اما با وجود جاه‌طلبی‌های امارات و اسرائیل، هیچ یک از این دو کشور، سومالیلند را به رسمیت نشناختند. برخلاف شایعات سال ۲۰۱۰، اسرائیل روابط خود را رسمی نکرد. زیرا این اقدام مغایر با منافع برخی از کشورهای منطقه بود.
در سال ۱۹۹۳، ایالات متحده به امید سرنگونی دولت سومالی به پایتخت آن، موگادیشو، حمله کرد. این نبرد که اجساد سربازان آمریکایی در خیابان‌ها قابل مشاهده بود، خونین‌ترین درگیری نیروهای آمریکایی از زمان جنگ ویتنام بود که در نیل به هدف خود شکست خورد. از سال ۲۰۰۷، ارتش آمریکا بار دیگر در سومالی با عملیات دریایی علیه دزدان دریایی مداخله و حملات هوایی را علیه گروه شورشی الشباب انجام داد. با وجود این تلاش‌ها، الشباب به حملات مرگبار علیه نیروهای آمریکایی ادامه داد. ترامپ یک ماه قبل از ترک قدرت، نیروهای آمریکایی را از سومالی خارج کرد. در سال ۲۰۲۲، جو بایدن مسیر خود را تغییر و ۵۰۰ سرباز آمریکایی را به سومالی بازگرداند.
مقابله با نفوذ چین در جیبوتی
حضور فزاینده چین در شاخ آفریقا عامل مهمی در پیگیری منافع ایالات متحده در سومالیلند است. از سال ۲۰۱۷، چین یک پایگاه نظامی بزرگ در جیبوتی و هم مرز با سومالیلند راه اندازی کرده است. جیبوتی که زمانی دژ مستحکم برای پایگاه‌های غربی بود، اکنون با پکن همسو شده و حتی از اقدامات چین در هنگ کنگ حمایت می‌کند. جیبوتی همچنین از آمریکا خواسته است که حملات هوایی به یمن را متوقف و به کشتی‌های ایرانی اجازه پهلوگیری در پایگاه نظامی چین را داده است. تهدید چین در جیبوتی در پروژه ۲۰۲۵ آمده و بسیاری آن را طرحی برای ریاست جمهوری آینده ترامپ می‌دانند که بر اساس آن «به رسمیت شناختن دولت سومالیلند پوششی در برابر موقعیت رو به وخامت ایالات متحده در جیبوتی است». سومالیلند یکی از معدود کشورهای جهان است که روابط نزدیک با تایوان دارد. چین با تعمیق روابط خود با سومالی، از جمله ارتقای روابط آن‌ها به یک «مشارکت راهبردی» و ارسال کمک، به این رویکرد پاسخ داده است.
رویکرد تند بازیگران منطقه‌ای
اما به رسمیت شناختن سومالیلند می‌تواند واکنش شدید شرکای ایالات متحده را برانگیزد. مصر که به دلیل نگرانی‌های مشترک در مورد سد رنسانس بزرگ اتیوپی روابط نزدیکی با سومالی دارد، احتمالا به رسمیت شناختن سومالیلند را یک خیانت تلقی کند. اخیرا، اتیوپی به عنوان یک کشور محصور در خشکی، یادداشت تفاهمی با سومالیلند در سال جاری امضا کرد که اجازه دسترسی اتیوپی به دریا از طریق بندر بربرا را می‌دهد. در پاسخ به این امر، مصر یک قرارداد دفاعی با سومالی امضا کرد.
ترکیه، عضو ناتو و یکی دیگر از بازیگران کلیدی منطقه، سرمایه‌گذاری هنگفتی در سومالی از جمله ایجاد بزرگترین پایگاه نظامی خارجی خود در موگادیشو و کمک یک میلیارد دلاری بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲ داشته است. در مقابل، ترکیه با به دنبال اکتشاف نفت در آب‌های سومالی است. بنابراین، تفاهم‌نامه اتیوپی و سومالیلند جایگاه ترکیه در منطقه و جاه طلبی آن برای استقلال انرژی را تضعیف خواهد کرد.
اخیرا رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، رهبران اتیوپی و سومالی را گرد هم آورد تا بیانیه تاریخی آنکارا را امضا کنند. بسیاری از ابعاد توافق مبهم است، اما با توافق اتیوپی و سومالی برای احترام به تمامیت ارضی یکدیگر، یک اقدام روبه جلو بود. بر اساس این توافق، اتیوپی و سومالی به گفتگو با یکدیگر در راستای تعمیق روابط دیپلماتیک خود ادامه خواهند داد. این توافق بر دسترسی اتیوپی به بندر بربرای سومالیلند تأثیری نمی‌گذارد، اما امید سومالیلند را برای به رسمیت شناختن از اتیوپی کمرنگ می‌کند.
به خطر انداختن حمایت از منافع آمریکا و اسرائیل
بنابراین، ایالات متحده به بهای حمایت از نسل کشی اسرائیل در غزه، دو متحد خود را از دست خواهد داد. مصر همواره به دلیل امتناع از باز کردن مرزهای خود به غزه و در مقابل گشودن مسیرهای تجاری مهم برای کالاهای مقصد اسرائیل از آن حمایت می‌کند. همچنین ترکیه به ارسال صادرات کلیدی مانند فولاد به اسرائیل ادامه می‌دهد. بنابراین، هر دو کشور می‌توانند این سیاست‌ها را در تلافی به رسمیت شناختن سومالیلند، تغییر دهند. مانند چین، روسیه نیز نقش خود را در آفریقا افزایش داده و پایگاه نیروی دریایی روسیه اکنون در بندر سودان در دریای سرخ ایجاد شده است. همچنین، اتحادیه اروپا از تمامیت ارضی سومالی حمایت و با به رسمیت شناختن سومالیلند مخالفت می‌کند.
با تداوم نسل کشی در غزه و جنگ علیه یمن، سومالیلند یک بازیگر کلیدی برای غرب خواهد بود. به رسمیت شناختن سومالیلند توسط ترامپ، در عین مقابله با نفوذ چین در جیبوتی، پایگاهی حیاتی برای امارات و اسرائیل ایجاد می‌کند. با این حال، این اقدام خطر دوری متحدان کلیدی مانند مصر و ترکیه را به همراه دارد که حمایت آن‌ها برای منافع ایالات متحده و اسرائیل در منطقه بسیار مهم بوده است. ایجاد تعادل بین این منافع رقیب چالشی تعیین کننده برای دولت آینده خواهد بود.
منبع: کریدل
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
