مسیر اقتصاد/ بانک مرکزی در سال ۱۳۹۹ با ایجاد یک ارتقا در ادبیات سیاست‌گذاری پولی در ایران سیاست کنترل مقداری رشد ترازنامه شبکه بانکی را برگزید. طبق نظریه درونزایی پول که نظریه پشتیبان سیاست کنترل مقداری رشد ترازنامه است، انگاره‌های غیرواقعی مانند «تبدیل پایه پولی به نقدینگی از طریق ضریب فزاینده» کنار گذاشته شد[۱]. اما هنوز سیلی از رسانه‌های اقتصادی در شیپور قبح انتشار پایه پولی می‌دمند و معتقدند افزایش در پایه پولی از طریق ضریب فزاینده منجر به افزایش نقدینگی خواهد شد. سوال اینجاست که وقتی سقف رشد نقدینگی محدود شده است، پایه پولی چگونه خواهد توانست نقدینگی را از طریق ضریب فزاینده رشد دهد؟ در شرایط کنونی نه تنها انتشار پایه پولی بد نیست بلکه انتشار فعالانه آن لازم و ضروری است.
به این ۷ دلیل بانک مرکزی باید فعالانه پایه پولی را افزایش دهد
- زمانی که نقدینگی با نرخ ۲۵ درصد درحال رشد است، طبق هرم پولی[۲]، نقدینگی برای تسویه خود نیاز به همین میزان رشد در محل پایه پولی نیز دارد؛ یعنی به عبارت دیگر رشد در پایه پولی لاجرم اتفاق خواهد افتاد؛ چه بهتر که بانک مرکزی فعالانه این انبساط را رقم بزند تا آنکه منفعلانه و از طریق اضافه برداشت به آن تن دهد.
- انتشار پایه پولی منجر به شکستن نرخ در بازار بین بانکی می‌شود که به نوبه خود هزینه‌های بانک و زیان انباشته آن را کاهش می‌دهد و با تسهیل تسویه از طریق بازار بین بانکی از اضافه برداشت جلوگیری می‌کند.
- انتشار فعالانه پایه پولی با جلوگیری از اتفاق افتادن اضافه برداشت، از انبساط زیاد پایه پولی نیز جلوگیری می‌کند؛ به عنوان مثال با دادن خط اعتباری ۱۰۰ همتی به یک بانک با نرخ ۲۰ درصد، ۱۲۰ همت پایه پولی منبسط می‌شود اما همین موضوع اگر از مجرای اضافه برداشت اتفاق بیافتد تبدیل به ۱۳۴ همت خواهد شد که به دلیل نرخ ۳۴ درصدی اضافه برداشت است.
- انتشار پایه پولی یک اتفاق واقعی است که می‌تواند مشکلاتی را از شبکه بانکی حل کند، در حالی که اضافه برداشت صرفا یک ثبت حسابداری است که هیچ ارزش دیگری ندارد.
- انتشار پایه پولی منجر به افزایش نسبت ذخیره مازاد به ذخیره قانونی خواهد شد که ریسک سیستماتیک شبکه بانکی را کاهش خواهد داد.
- در انتشار فعالانه پایه پولی به جای آنکه بانک مرکزی پایه پولی را از طریق اضافه‌برداشت بانک بد منبسط کند، به بانک خوب خط اعتباری اختصاص می‌دهد تا هم از طریق ایجاد سازوکار انگیزشی، بانک‌های خوب را تشویق کند و هم مشکل بانک بد را از طریق افزایش عرضه در بازار بین بانکی حل کند.
- بانک مرکزی می‌تواند در رویکردی فعالانه طرح‌های توسعه‌ای و پیشران در کشور را از طریق انتشار پایه پولی تامین مالی کند؛ این رویکردی فعالانه و نگاهی توسعه‌گرایانه است که منجر به حرکت کشور در ریل توسعه خواهد شد.
سیگنال نادرست و تکرار تجربه‌های اشتباه گذشته
در سال‌های اخیر کاهش سیستماتیک ذخایر در بازار بین بانکی مشاهده شده است که نهایتا بانک‌ها و بانک مرکزی را مجبور به ثبت اضافه برداشت در ترازنامه کرده است. این عمل منفعلانه می‌تواند تبدیل به یک انتشار فعالانه شود تا از طریق آن فرصت‌های زیادی برای تامین مالی پروژه‌های توسعه‌ای و پیشران در کشور به وجود آورد. ممانعت از انتشار فعالانه پایه پولی چیزی جز یک سیگنال نادرست به مقام ناظر برای تکرار تجربه‌های اشتباه خود در گذشته نیست.
پی‌نوشت:
[۱] در این نظریه بحث می‌شود که علیت از سمت نقدینگی به سمت پایه پولی است یعنی نقدینگی است که علت به وجود آمدن پایه پولی است نه بالعکس!
[۲] هرم پولی متشکل از سه جزء پول بانک مرکزی یا پایه پولی، پول بانک‌ها یا سپرده‌های بانکی و پول مردم یا انواع چک و سفته‌های در حال گردش است. همانطور که چک و سفته باید خود را با جزء بالاتر یعنی سپرده‌های بانکی تسویه کنند، نقدینگی نیز باید خود را با پایه پولی در بازار بین بانکی تسویه کند. برای مطالعه بیشتر کتاب معماران پول نوشته حسین درودیان توصیه می‌شود.
انتهای پیام/ پول و بانک
