مسیر اقتصاد/ به منظور کاهش زمان و هزینه فرایندهای گمرکی و همچنین کاهش امکان تخلفات، اقدامات متعددی در گمرک کشورها انجام می‌پذیرد. گمرک دبی (امارات) از سال‌ها پیش برنامه اصلاحات گمرکی را اجرا نموده و به این ترتیب رتبه ۱۵ در کارآمدی رویه‌های گمرکی را در سال ۲۰۱۸ طبق رتبه بندی مجمع جهانی اقتصاد کسب کرده است. در این گزارش به مهمترین اقدامات امارات در زمینه اصلاحات ساختاری در تشریفات گمرکی پرداخته خواهد شد.
معنای تشریفات گمرکی و الگوی اجرای آن
تشریفات گمرکی بر اساس قانون امور گمرکی ایران به معنای کلیه عملیاتی است که در اجرای مقررات گمرکی انجام می‌شود. مبتنی بر تکالیف گمرک در ماده ۲ و ۳ قانون امور گمرکی، می‌توان تشریفات گمرکی را به سه مرحله اساسی تقسیم کرد: (۱) بازرسی اسناد محموله و تایید مطابقت آن با کالا، (۲) محاسبه حقوق دولتی لازم‌الوصول و دریافت این حقوق، (۳) فرایند ترخیص فیزیک کالا و تحویل محموله به صاحب آن.
الگوی اجرای تشریفات گمرکی به مرور زمان با اصلاحات جدی مواجه شده است. این اصلاحات شامل استفاده از سازوکارهای الکترونیکی به جای کاغذی، صحت سنجی با استفاده از واسطه‌های مورد اعتماد، استفاده از نظام مدیریت مخاطره (ریسک) به جای بازرسی کامل همه محموله‌ها، و در نهایت انتقال مخاطره (ریسک) به خارج از گمرک با استفاده از الگوی حسابرسی پس از ترخیص برای کاهش زمان و هزینه تشریفات بوده است.
برنامه اصلاحات و نوسازی گمرکی دبی برای تبدیل شدن به قطب تجاری
دولت دبی در سال ۲۰۰۲ یک چشم انداز تهاجمی برای رقابت با شهرهای بزرگ جهان و تبدیل به قطب تجاری پیشرو در غرب آسیا تعریف کرد که برای تحقق آن، راهی جز تکامل و دگرگونی گمرک دبی نداشت. شاخص‌های گمرکی هنگام آغاز این تحول مطلوب نبود. گمرک دبی یک سازمان سنتی مبتنی بر کاغذ با ۱۵۰۰ کارمند بود که سالانه حدود دو میلیون اظهارنامه گمرکی را پردازش می‌کردند.
بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵، برخی از فعالیت‌های اصلاحی با هدف پاسخگویی به توصیه‌های سازمان جهانی گمرک انجام شد، اما این اقدامات نمی‌توانست نیازهای آینده دبی را برآورده کند. به همین دلیل در سال ۲۰۰۶، گمرک دبی یک برنامه اصلاح و نوسازی[۱] (RMP) را راه‌اندازی کرد تا سازمان را از یک اداره مبتنی بر کاغذ به یک اداره الکترونیکی فعال، بدون کاغذ و پیشرو در جهان در زمینه خدمات دیجیتال تبدیل کند. در نمودار زیر تاثیر برنامه اصلاح و نوسازی امارات بر سهولت تجارت در دبی به نمایش در آمده است:
تغییر پارادایم مدیریت گمرک امارات به مدیریت مخاطره محور
اولین وظیفه‌ای که تحت برنامه اصلاح RMP انجام شد، ایجاد درک کامل از نیازهای گمرکی آینده دبی و شناسایی شکاف‌های آن با محیط فعلی سازمان بود. این مطالعه پیش‌بینی کرد تا سال ۲۰۱۰ اظهارنامه‌ها ۴۰۰ درصد و ترافیک مسافری ۳۰۰ درصد رشد خواهد کرد. حمایت از این رشد بدون اصلاح مدل عملیاتی موجود به این معنی بود که گمرک دبی باید تعداد کارکنان خود را از ۱۵۰۰ به ۶۰۰۰ نفر افزایش دهد.
در مرحله برنامه‌ریزی اولیه، تصور می‌شد که تمام کاری که گمرک دبی باید برای مقابله با چالش‌های این محیط آینده انجام دهد، معرفی سیستم‌های فناوری جدید باشد. اما خیلی سریع متوجه شد که برای اجرای یک راه حل پایدار، گمرک دبی نیاز به تغییر پارادایم عملیاتی کارکنان خود دارد.
اصلی‌ترین تغییر ساختاری در این برنامه، استفاده از مدیریت مخاطره‌محور در انجام تشریفات گمرکی بود که به طور جدی پیگیری و انجام شد. با این حال، بزرگترین چالش تغییر طرز فکر مردم و جلب توجه در میان بدنه گمرک بود. مسئولان گمرک دبی برای کاهش مقاومت در برابر تغییر اقدام به تعریف و به‌کارگیری چارچوبی برای «مدیریت تغییر» نمود.
دستاوردهای گمرکی دبی پس از اصلاحات ساختاری
دستاوردهای گمرک امارات در اثر پیگیری اصلاحات ساختاری گمرک پس از سال ۲۰۱۰ به شرح زیر است:
- کاهش نرخ نفوذ (بازرسی فیزیکی) به ۴ درصد و در نتیجه افزایش معاملات ترخیص خودکار (auto-cleared)؛
- جهش ۶۵ درصدی کارآمدی نمایه مخاطره (پروفایل ریسک) و در نتیجه افزایش کشف تخلف موفق؛
- کاهش ۵۶ درصدی هزینه عملیات نرم افزاری و در نتیجه کاهش وابستگی مدیریت مخاطره به IT؛
- افزایش ۵۰۴ درصدی تعداد معاملات پردازش شده طی ۱۰ دقیقه؛
- افزایش ۲۳۹ درصدی توقیف و ضبط محموله بوسیله مدیریت مخاطره طی ۵ سال؛
- انجام فعالیت موتور مخاطره (ریسک) برای ارزیابی پروفایل طی ۲ ثانیه به طور متوسط.
منبع: مرکز پژوهشهای مجلس، مطالعه تطبیقی و بررسی فرایندها، ساختار و عملکرد گمرک در کشورهای چین، ترکیه و امارات، ۲۵۶۲
پی‌نوشت:
[۱] Reform and Modernization Programme
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
